ओलीको स्वास्थ्य, सरकार र नेकपाको परिदृश्य

१७ कार्तिक, काठमाडाैं । हिजोआज सत्तारुढ नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा)को शिविरमा एउटा संवेदनशिलता, कौतुहलता र सल्बलाहट देखापर्न थालेको छ । प्रधानमन्त्री तथा नेकपाका अध्यक्ष खड्गप्रसाद ओलीको स्वास्थ्यस्थितिलाई लिएर विभिन्न र्तकहरु बाहिरिन थालेका छन् ।

पार्टीको मूर्धन्य तहका नेताहरूमा यस्तो परिदृश्य देख्न सकिन्छ । त्यसमा पनि पूर्वमाओवादी नेताहरू उनले तत्काल सत्ताबाट निवृत्त हुनुपर्छ भन्ने मत राख्छन् । सामाजिक सञ्जालमा उनको बिमारीलाई लिएर यस्तो अमानवीय शैलीको टिकाटिप्पणी हुने गर्छ, मानौं बिमारी हुनु नै ओलीको कसुर हो वा टिप्पणीकर्ताहरूलाई कहिल्यै बिमारी हुनुपर्दैन ।

डाक्टरको सल्लाहअनुसार अब उनले हरेक हप्ता कम्तिमा २ पटक हेमोडाईलिसिस गर्नुपर्ने हुन्छ, वा नयाँ किड्नी प्रत्यारोपण गर्नुपर्छ । भनिन्छ, ओली हाललाई हेमोडाईलिसिसमा भरपर्ने सोचमा छन् । बालुवाटार सूत्रका अनुसार ओलीलाई नयाँ किड्नी दिन २ व्यक्ति तयार छन् । उनको लागि प्रधानमन्त्री निवासमै अत्याधुनिक ‘मेडिकल रुम’ बनाउन डाक्टरी सुझाब छ ।

गत कार्तिक १३ गते बुधबार बिहानै अस्पताल भर्ना भएका प्रधानमन्त्री ओली अघिल्लो दिन सिस्नुपानी नेपालको व्यंग्य देउसी कार्यक्रममा उपस्थित हुँदा नै थकित, गम्भीर र अस्वस्थ झैँ देखिन्थे । उनको स्वास्थ्य अवस्थालाई अत्यन्त अपारदर्शी र गोप्य राखिएको छ ।

यसको अर्थ उनलाई उच्चस्तरको उपचार सेवा चाहिएको छ । किड्नीले काम गर्न प्रायः छोडेकै कारणले होला २४ घन्टामा दुईपटक हेमोडाइलिसिस सेवा दिईयो । शनिबार पनि यस्तो सेवा दिईयो । ओली स्वयं नै मृत्युको मानसिकता राखिरहेका छन् भन्नलाई आफ्नै हस्ताक्षरद्वारा लेखिएको उनको स्वरचित यो कविताले पनि प्रकट गर्दछ ।

२०१५ सालको पहिलो आमनिर्वाचनले कांग्रेसलाई दिएको दुईतिहाई बहुमतले बीपी कोइरालाको ऐतिहासिक सरकार गठन भएको थियो । त्यसको छः दशकपछि २०७४ सालमा आएर बीपीको जस्तै केपीको कम्युनिस्ट पार्टीले संविधानसभाले बनाएको संविधानपछि पहिलो निर्वाचनबाट दुईतिहाई बहुमतको सरकार बनाउने मौका पाए । सरकार गठन भएको २ वर्ष पुग्न लाग्दा भने दुईतिहाईको औचित्यमाथि नै प्रश्न उठ्न थालेका छन् भने दुईतिहाईको ओली सरकारले के ग¥यो भन्ने हिसाबकिताब खोज्न थालेका छन् ।

५० वर्षभन्दा अघि आफूहरूको राजनीतिक संघर्षले जन्माएको पार्टी आजको नेकपामा ओली अध्यक्ष छन् भने माओवादीबाट अध्यक्ष पद नै लिएर आएका प्रचण्ड पनि अध्यक्ष नै छन् । ओलीले दोस्रोपटक सिंहदरबारको सर्बोच्च कुर्सीमा शानदार शक्तिका साथ विराजमान हुने लक्ष्य भेदन गरेका छन् । नेपालको समकालीन राजनीतिमा सबैभन्दा शक्तिशाली व्यक्ति उनी नै हुन् । राजनीतिमा बिनाथकान एकोहोरो हिँड्नेका लागि ओलीको जितले अर्थ राख्छ । पूर्वी पहाड तेह्रथुम जिल्ला आठराई इवा गाविसस्थित चित्रमा देखिएको अतिसामान्य घर र परिवारमा जन्मिएर झापाको शरणामतिस्थित खोला किनारमा बसाईँ आएका ओली सत्ताको शिखरमा चढ्नु नेपाली लोकतन्त्रको पनि जित हो । बिरलै देश होलान् जसले यति सामान्य पृष्ठभूमिका मानिसलाई प्रधानमन्त्रीको कुर्सीमा पु¥याउने गरेको छ ।

यो सत्यको अर्को पाटो पनि छ :

ओली सामान्य परिवारमा जन्मिएका थिए, त्यो उनको विगत हो । अहिले बालकोटको निजी निवास, भोट लिन झापा गए पनि भोट दिन बालकोट नै रोजेका, बसाई, रहनसहन, आय–व्यय र सम्बन्धहरू सामान्य परिवारको दायरामा अटाउँदैनन् । राम्रा वा नराम्रा अनेक चरित्रका मानिसहरू उनको वरिपरि झुम्मिएका छन् । लामो भूमिगत राजनीति र १४ वर्षको जेलजीवन व्यतीत गरेर २०४६ सालमा खुला राजनीतिमा आएपछिका २५ वर्षमा झापाका क्रान्तिकारी कम्युनिष्ट युवा खड्गप्रसाद ओली लोकतन्त्रवादी र ब्यवहारवादी नेता केपी ओलीमा रुपान्तरित भइसकेका छन् । यो रुपान्तरण क्रममा ओलीले धेरै सामाजिक, आर्थिक र राजनीतिक सम्बन्ध मुलुकभित्र र बाहिर स्थापित गरेका छन् । तीमध्ये एउटा हो, भारतसँगको सम्बन्ध ।

पत्रकार सुधीर शर्माको चर्चित पुस्तक ‘प्रयोगशाला’ को पहिलो अध्यायको सुरुआत ओली र भारतीय गुप्तचर संस्था ‘रअ’ प्रमुख सञ्जीव त्रिपाठी तथा तत्कालीन काठमाडौं स्टेसन प्रमुख पिटर हनामानबीचको एउटा अँध्यारो कोठाको भेटबाट सुरु हुन्छ । अँध्यारा कोठामा भारतीय गुप्तचरलाई भेट्ने र मोलतोल गर्ने नेपाली राजनीतिज्ञले के कस्तो सम्बन्ध बनाउँछन् । त्यसको लेखाजोखा नेपाली राजनीतिले राख्न असम्भव छ । एउटा समय यस्तो थियो, ओलीको भारतसँगको सम्बन्ध गोप्य कोठामा सीमित थिएनन्, खुल्लमखुल्ला थिए । महाकाली सन्धीमा उनले लिएको अडान र वामदेव गुटले लिएको प्रतिअडानको परिणामस्वरुप तत्कालीन एमाले माथिदेखि तलैसम्म फुटेर दुई फ्याक भएको घटनाले पनि भारत सरोकारलाई दर्शाउँछ नै । प्रचण्डले प्रधानमन्त्रीको हैसियतमा तत्कालीन प्रधानसेनापति रुक्माङ्द कटवाललाई हटाएर कुलबहादुर खड्कालाई नियुक्त गर्दा रुक्माङ्गदलाई यथावत राख्न राती ९ बजेसम्म राष्ट्रपति निवासमा बसेर काम टुङ्ग्याएपछिमात्र त्यहाँबाट हिँडेको घटना पनि सतहभित्र पाक्ने खिचडीका सहभागीमा ओलीको हैसियत के हो भन्ने प्रश्नलाई स्पष्ट पार्छ ।

खिलराज रेग्मीलाई चुनावी मन्त्रिपरिषदको अध्यक्ष बनाउने क्रममा सुरुमा धुँवाधार विरोध गरेका ओली दुई दिनभित्र त्यो प्रस्तावको जननीले ‘सम्झाउने’ बित्तिकै फनक्क एकसय असी डिग्री फर्किएको तथ्य पनि सम्झिन लायक छ । पार्टी अध्यक्ष बन्नुअघि एक सार्वजनिक कार्यक्रममा ओलीले भनेका थिए, ‘भारतसँगका हाम्रा समस्या समाप्त भए, अब सम्भावना नै सम्भावना मात्र बाँकी छन् ।’ तर त्यो अभिव्यक्ति आउनुअघि कुनै बेला उनले भनेको ‘भारतले चाकरी गर्नेलाई दास बनाउँछ, चाकरी नगर्नेलाई लाश बनाउँछ’ उक्ति पनि कम मार्मिक छैन । समयको चक्र– १० वर्ष भारतीय भूमिमा बसेर नेपालमा उपद्रव मच्चाउन छुट दिएको भारतलाई र भारतले सधै शंकाको दृष्टिले हेर्ने प्रचण्ड दक्षिणको बाध्यताकै कारण माओवादीको धुँवाधार विरोध गर्ने के.पी. ओलीसँग मिलेर पार्टी एकता गर्न लागेका छन् । तर डेढवर्ष बितिसक्यो एमाले र माओवादीको पार्टी एकता भ्यागुत्ताको धार्नी पु¥याउनु भनेजस्तो असम्भव भइरहेको छ ।

अहिले पनि संवैधानिक समस्याको चुरो, ओलीको परीक्षा र समाधानको सूत्र मधेसमै छ । तर, मधेसका सवालमा ओलीका अडान सबैभन्दा अनुदारमध्ये पर्छन् । दुई नम्बर प्रदेशका सत्ताधारीहरू ओली सरकारबिरूद्ध बटारिईरहेका छन् । सत्तामा बसेको उपेन्द्र यादव र बाबुराम भट्टराई कम्पनीको पार्टी संविधान संशोधन र जातीय प्रदेशको आवाज उठाएर सत्ता छोडेर संघर्षमा जाने घुर्की लगाईरहेका छन् ।

भारतसँगको सम्बन्धमा ठूलो आरोह–अवरोह बेहोरेका बीपी कोइरालाले आफ्नो जीवनको उत्तरार्द्धमा भनेका थिए– ‘हिन्दुस्तानसँग न धेरै टाढाको न नजिकको सम्बन्ध राख्नु हाम्रो चुनौती हो ।’ यो चुनौती कसरी सफलतापूर्वक बहन गर्ने भन्ने खुट्ट्याउन हामीले अझै धेरै पिँढीको नेतृत्व खर्चिनुपर्नेछ । त्यो हाम्रो पहलकदमीमा भर पर्छ । त्योभन्दा बढी भारत यो सम्बन्धलाई कस्तो गुणस्तरको बनाउन चाहन्छ भन्नेमा निर्भर गर्छ । कसैको चर्को क्रान्तिकारिता, कुनै नेताको आत्मरति वा हठले हाम्रो भूराजनीतिको कठोर यथार्थ बदलिन्न भन्ने इतिहासले देखाएको छ । ओलीले यो यथार्थ र गुह्य नबुझेका होइनन् ।

प्रधानमन्त्री ओलीको ढोकैमा थुप्रिएका समस्याहरुको समाधान खोज्न उनी कति सक्षम हुन्छन् भन्ने कांग्रेस–नेकपाले आफूहरू बीचको सम्बन्ध अबका दिनमा कसरी पुनःपरिभाषित गर्छन् भन्नेमा धेरै निर्भर गर्छ । अहिलेको ओली–देउबा सम्बन्ध दुईपार्टी बीच समानताका आधारमा न्युनतम सहयोगात्मक सम्बन्धको रुप होइन, ‘काले काले मिलेर खाऊँ भाले’ र ‘तैँ चूप मैँ चूप’ नियतको निजी सम्बन्ध हो, जसमा वाईडबडी जेट विमान खरिद भ्रष्टाचार, एनसेललाई कर छुट भ्रष्टाचार जस्ता अपराधहरू दबाइएका छन् ।

एक–तिहाइभन्दा बढी मत संसदमा भएको कांग्रेसलाई पन्छाएर ओलीले संविधान कार्यान्वयनको जटिलता, आन्तरिक शान्ति, विकास, मधेस र भारतसँगको सम्बन्ध सुल्झाउन सक्ने छैनन् । कांग्रेसले पनि मुलुकको समस्या अब ओलीको टाउकोमा मात्र थोपरेर धर पाउने छैन । नागरिकका आँखाले प्रधानमन्त्री ओली मात्र हैन प्रमुख विपक्षी कांग्रेसको भूमिकाको पनि निगरानी गरिरहेका छन् । सत्तामा हुँदामात्र मुलुकप्रति आफ्नो जिम्मेवारी ठानी टोपल्ने पार्टीहरू अन्ततः सत्ताका लागि नालायक ठहरिन्छन् ।