चीनमा कम्युनिस्ट पार्टीको सतवार्षिकी, राष्ट्रपति सी र ‘सी विचारधारा’

जुलाई १ तारिख (असार १७) चिनिया कम्युनिस्ट पार्टी स्थापनाको सयवर्ष पुगेको अवसरलाई छिमेकी चीनले राष्ट्रिय स्तरमा महान पर्वको रुपमा मनायो । भारत र चीन दुवै मुलुकमा एउटै वर्ष (सन् १९२१, तदनुसार वि.स. १९७८) मा कम्युनिस्ट पार्टी स्थापना भएको हो । भारतले स्वतन्त्रता हासिल गरेको (सन् १९४७) को दुईवर्ष पछि चीनमा ‘जनवादी गणतन्त्र’ मा कम्युनिस्ट शासन स्थापना (१९४९) भयो ।

२०६७ सालमा जापानको अर्थतन्त्रलाई उछिनेर चीन, अमेरिकापछिको दोस्रो सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र बन्यो । चीन आज आफैं ‘संसारभरिको कारखाना’ भएको छ । जापानले सो वर्ष फागुन २ गते आफ्नो अर्थतन्त्रको तथ्याङ्क सार्वजनिक गरेपछि यो पुष्टि भयो । जापानले जर्मनीलाई १९६७ (वि.स.२०२४) मा जर्मनीलाई पछाडि पारेर दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्र भएको थियो ।

तर चीनको प्रतिव्यक्ति आय जापानको भन्दा १० गुणा कम छ । चीन आकारमा मात्र दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्र हो, तर दोस्रो बलियो अर्थतन्त्र भने होइन । क्रयशक्तिको हैसियतमा चीन अझै पनि धेरै पछाडि नै रहेको मुलुक हो । चीन र जापानको अर्थतन्त्रलाई जोड्दा पनि त्यसले अमेरिकी अर्थतन्त्रलाई उछिन्न सक्दैन ।

चीनमा औद्योगिक तथा आर्थिक क्रान्तिको यति ठूलो चकाचौंध भए पनि चीनले एउटै नेपालीलाई रोजगारी दिएन । जनस्तरमा सम्बन्ध विकास गर्ने वा सीप तथा प्रविधि हस्तान्तरण गर्ने वा छिमेकी हुनुको प्रभाव आदि जे भनेर भए पनि सांकेतिक रुपमा नेपालका केही कामदारलाई उसले लिएर चीनभरि छरेर काम लगाउन सक्थ्यो । महामारीको संकटसँगै फैलिएको बेरोजगारीका बेलामा नेपाली युवाहरूलाई बरु छिमेकी भारतमा रोजगारी गर्न जाने सम्झिए, तर चीनको कल्पनै आएन । यस्तो छिमेकी हुनु ‘कागलाई बेल पाक्यो हर्ष न बिस्मात’ भनेजस्तो मात्र हो ।

यी हुन् राष्ट्रपति सी

राष्ट्रपति सी चिनफिङ् (१९५३– ) चीनका सर्बोच्च र मूख्य नेताको रुपमा चीनभित्र मानिन्छ । सन् २००२ मा गतिशील नेतृत्वकारी बाटोमा देखापर्न थालेपछि उनलाई पश्चिमी सञ्चार माध्यमहरूले भावी सर्बोच्च नेताको रुपमा चिन्न–चिनाउन थालिसकेका थिए । दोस्रो विश्वयुद्धपछि जन्मेको पुस्ताबाट चीनको कम्युनिस्ट पार्टीको महासचिव र राष्ट्रपति बन्ने पहिलो व्यक्ति र नेतृत्व पुस्तामा पाँचौं सी, लोक गायिका पत्नी पेन लियु यान र हार्वार्ड विश्वविद्यालयमा शिक्षित २७ वर्षे एकमात्र छोरी सी मिङ्जेका पिता हुन् ।

अमेरिकाको फोर्ब्स पत्रिकाले संसारका १०० सर्वाधिक प्रभावशाली व्यक्तिको सूचिमा सी चिन फिङ पहिलो, रूसी राष्ट्रपति पुटीन दोस्रो, अमेरिकी पूर्वराष्ट्रपति ट्रम्प तेस्रो (राष्ट्रपति जो बाईडेनको मूल्याङ्न हुन बाँकी), चौथोमा जर्मन चान्सलर एन्गेला मर्केल, पाचौं अमाजन डट कमका मालिक जेफ बेजो, छैठौंमा पोप फ्रान्सिस, सातौंमा बिल गेट्स्, आठौंमा सउदी राजकुमार मोहम्मद बिन सल्मान अल् साउद, भारतीय प्रधानमन्त्री मोदी नवौं स्थानमा र लारी पेज दशौं स्थानमा रहेका देखाएको थियो ।

भ्रष्टाचार विरोधी सी

नेतृत्वमा आएपछिको पहिलो भाषणमै भ्रष्टाचारलाई माथिदेखि तलैसम्म (उनकै भनाईमा ‘सिंहदेखि झिँगासम्म’) प्रहार गरेका र यसका लागि आठबुँदे मार्गनिर्देशन जारी गरेका कसैलाई बाँकी नराख्ने उनको प्रतिबद्धतामा इमानदारी मात्र छैन, त्यसै क्रममा आफ्नो बाटोका च्यालेन्जर र बाधकलाई पनि सिध्याउने अस्त्रका रुपमा यिनले उपयोग गरे । चीनमा भ्रष्टाचार बिरूद्धको राष्ट्रिय आयोग सर्बोच्च न्यायालयभन्दा माथिल्लो तहमा र त्यति नै शक्तिशाली छ ।

राष्ट्रपति सी सत्तामा आएपछि आजसम्मको भ्रष्टाचार विरोधी अभियान अन्तरगत पाँच जना राष्ट्रिय नेताहरू, १२० जना उच्च अधिकारीहरू, चिनिया सेनाको एक दर्जन उच्च अधिकारी (जनरल) हरू, कयौं सय राज्य स्वामित्वमा चलेका कम्पनीका सर्बोच्च कार्यकारीहरू एक लाखभन्दा ज्यादा भ्रष्टहरूलाई कारवाहीको कठघरामा पु¥याईसकेका छन् । राष्ट्रपति सी को यो पनि विश्वास छ “निजी सम्पत्ति थुपारेकाहरू सच्चा कम्युनिस्ट हुँदैनन् ।”

सी विचारधाराका १४ आधारभूत बुँदा:

(१) चीनभित्रका सम्पूर्ण क्रियाकलापलाई चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको नेतृत्व सुनिश्चित गर्ने ।

(२) चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीले जनसरोकारका लागि जनताकेन्द्रित मान्यतालाई आत्मसात गर्ने ।

(३) संविधानको ‘सुधारलाई बृहत गहिराई’ आत्मसात गर्ने ।

(४) ‘परिवर्तनात्मक, संयोजित, हराभरा, खुला र समावेशी विकास’का लागि विज्ञानमा आधारित विचारलाई अपनाउने ।

(५) ‘जनता नै देशका सच्चा मालिक हुन्’ भन्ने मान्यताका साथ ‘चिनियाँ विशेषतासहितको समाजवाद’ को अनुशरण गर्ने ।

(६) चीनमा विधिको शासन सशक्त बनाउने ।

(७) चिनियाँ विशिष्टतासहित  मार्क्सवाद, साम्यवाद तथा समाजवादका साथ ‘आधारभूत समाजवादी मूल्य’हरूको अवलम्बन गर्ने ।

(८) ‘जनताको आजिविका र जीवनस्तर उन्नत बनाउनु नै विकासको प्राथमिक लक्ष हो’ ।

(९) ‘ऊर्जा संरक्षण तथा वातावरणीय सुरक्षा’ को नीतिसहित प्रकृतिसँग अनुप्राणित हुने ।

(१०) राष्ट्रिय सुरक्षालाई सशक्त बनाउने ।

(११) चीनको ‘जनमुक्ती सेनामा चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको पूर्ण नेतृत्व हुनुपर्छ’ ।

(१२) ‘पूर्ण राष्ट्रिय एकीककरण’को भविष्यका साथ हङ्कङ् र मकाउको लागि एक मुलुक दुई पद्धतिको परिपाटीलाई प्रबर्द्धन गर्ने र ताईवानसँग सन् १९९२ को सहमति तथा एक चीन नीतिलाई निरन्तरता दिने ।

(१३) ‘शान्तिपूर्ण अन्तर्राष्ट्रिय वातावरण’ का साथ चिनिया जनता र विश्वभरिका बाँकी जनताका बीच साझा हित स्थापित गर्ने ।

(१४) चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीभित्र अनुशासनलाई सुदृढ बनाउने ।

सन् २०१३ मा चीनको कम्युनिस्ट पार्टीमा आन्तरिक निर्देशनको रुपमा बाँडिएको परिपत्र, जो ‘दस्तावेज नं. ९’ भनी चर्चित छ, मा पश्चिमा लोकतन्त्रका आधारभूत मूल्य मान्यताका ७ वटा विशेषता चीनको शासकीय मोडेलको लागि खतराका रुपमा औँल्याइएको छ, जुन सी विचारधाराको एउटा पक्ष हो भने चिनियाँ शासनको मोडेल हो ।

कतै सी विचारधारासँग २०७६ असोजको शुरूमा ६ बुँदे सम्झौता गरेको सत्तारुढ नेकपा (एमाले) ले यसलाई पनि अपनाउन गईरहेको त छैन ? लोकतन्त्रलाई कुण्ठित गर्ने र एकदलीय सर्वेसर्वा विशेषतालाई विस्तार गर्न लागेको देख्नेले यो शंका गर्नसक्छ । राष्ट्रपति सी पश्चिमा शैलीको स्वतन्त्र पत्रकारिताका पनि विरोधी हुन् ।

२०१७ को चिनियाँ राष्ट्रिय कांग्रेसले संविधान नै संशोधन गरी साविकको, २ कार्यकाल मात्र नेतृत्वमा रहन पाउने प्रावधानलाई परिवर्तन गरी यिनी आजीवन राष्ट्रपति र पार्टी महासचिव भएका छन् । यिनका पिता सी झोङ् सुन माओका अत्यन्त ‘नियर एण्ड डियर’ थिए, तर सांस्कृतिक क्रान्तिकाल (१९६६–७६) मा उनलाई कारवाही गरेर कुनै गाउँको बंगुर फार्ममा काम गर्न पठाएपछि किशोर सी पनि पितासँगै गएका थिए ।

इन्टरनेशनल बिजनेश टाइम्स् पत्रिकाको १८ अक्टुबर २०१० अंकमा प्रकाशित ‘चीनमा सेना हेर्ने जिम्मा सीलाई, राष्ट्रपतीय अभिभारामा एककदम नजिक’ शीर्षक अन्तरवार्तामा उनले भनेका थिए, “केही दिग्दारलाग्दा भरिपेट भएका विदेशीहरू पनि छन्, उनीहरूको काम हामीतिर औँला तेस्र्याउनेभन्दा राम्रो काम तिनले गर्न जानेका छैनन् ।

टिपी राख्नुहोस्, पहिलो– चीनले क्रान्ति निर्यात गर्दैन, दोस्रो– चीन भोक र गरिबी निर्यात गर्दैन, तेस्रो– चीन तिम्रो टाउको दुखाई हुन आउँदैन, यहाँभन्दा के भन्ने ?” (There are some bored foreigners, with full stomachs, who have nothing better to do than point fingers at us….. Note down- First, China doesn’t export Revolution; second, China doesn’t export hunger and poverty; third, China doesn’t come and cause you headaches, what more is there to be said ?)