यार्सागुम्बा संकलनमा हिमपातको अवरोध

१३ जेठ, मनाङ । औषधिजन्य जडीबुटी यार्सागुम्बा संकलन रोकिएको छ । हिमाली जिल्ला मनाङमा हिमपात भएपछि यार्सागुम्बा संकलन गर्न खर्कमा पुगेकाहरू फर्किएका हुन् ।

हिमपातले गर्दा यार्सागुम्बा संकलन गर्न सक्ने अवस्था नभएपछि बेँसी फर्किएको धादिङका मिलन तामाङले बताए । “मनाङमा पानी परेपछि भ्राताङ लेकमा हिउँ पर्दा यार्सागुम्बा संकलन गर्न नसकेर बेँसीतर्फ फर्किएका हौँ,” ठेक्कामा काम गर्न त्यहाँ आएका उनले भने ।

नार्फुको हुलाबाट लेकमा यार्सागुम्बा संकलन गर्ने गरेको धादिङ रिहीका ४६ वर्षीय एक्का तामाङले बताउए । दैनिक नौ–दसवटा यार्सागुम्बा संकलन गर्न सकिने उनले बताए । “एक दिनको पैदलयात्रा गरी चैतदेखि यार्सागुम्बा संकलनका लागि मनाङ आएका हौँ । लेकमा बसेको साढे एक महिना भयो । यार्सा ठेकेदारले चार जनाका लागि साढे चार लाख रुपैयाँ खर्च गरेको छ,” उनले भने, “प्रतिगोटा ४ सय रुपैयाँमा ठेकेदारले लिन्छन् । पुर्जी र रासनको खर्च पुग्ने गरी संकलन गरेको छु । गत वर्ष भने घाटा भएको थियो ।”

डेढ महिनामा २ सय वटा यार्सागुम्बा संकलन गरेको उनी बताउँछन् । ठेकेदारले राम्रो प्रकारको यार्सागुम्बा मात्रै खरिद गर्ने बताउँदै उनले यार्सागुम्बा टिप्ने समयमा मात्रै मनाङ आउने गरेको बताए । रासन सकिएर पछि बेँसी आएको समयमा हिउँ यार्सागुम्बा संकलन गर्न माथि जान नसकेको उनको भनाइ छ ।

ओढारमा बसेर यार्सागुम्बा संकलन गर्ने तामाङले खाना पनि आफैँले बनाएर खाने बताए । धादिङका १९ जनालाई यार्सागुम्बा संकलन गर्नका लागि ठेकेदारले ४२ लाखको पुर्जी काटेको सोही ठाउँका ३० वर्षीय एसु तामाङले बताए । हालसम्म ५२० यार्सागुम्बा संकलन गरेको उनले खुलाए ।

ठेकेदारले यार्सागुम्बा सङ्कलकलाई प्रतिगोटा ४ सय रुपैयाँ दिने गरेको एसुले बताए । यार्सागुम्बा संकलन गरी भएको आम्दानीले घरपरिवारको आवश्यकता पूर्ति गर्न उपयोग गर्ने उनीहरू बताउँछन् । तान्जो खर्कमा हिउँ पर्नुका साथै खाद्यान्न सकिएपछि सामग्री लिन चामे झरेको सोही ठाउँका रोहित तामाङले बताए ।

केही खर्कमा चैत पहिलो सातादेखि जेठको तेस्रो हप्तासम्म यार्सागुम्बा संकलन गर्ने समय हो भने केही स्थानमा असारको पहिलो सातासम्म यार्सागुम्बा संकलन गर्न सकिन्छ । यार्सागुम्बा पाउने समय अझै रहेकाले हिमपात रोकिएपछि खाद्यान्न लिएर पुनः खर्कतर्फ जाने उनीहरू बताउँछन् ।

विशेषगरी यस मौसममा औषधिजन्य जडीबुटी संकलन गरी घरमा ल्याएर सुरक्षित गर्ने समयका रूपमा लिइन्छ । औषधिजन्य जडीबुटी संकलनका लागि अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र आयोजना (एक्याप) इलाका कार्यालय मनाङको गत चैत २३ गते बसेको बैठकले यार्सागुम्बा संकलन गर्न इजाजत प्राप्त भएपछि समितिमार्फत पुर्जी दिने निर्णय भएको थियो ।

बैठकको निर्णयबमोजिम नै यार्सागुम्बा संकलन गर्न पाउने भएपछि मनाङबासीलाई चटारो छ । जडीबुटी संकलन मनाङबासीको मुख्य आयस्रोत मानिन्छ । यार्सा संकलनका लागि जिल्लावासी मात्रै नभएर बाहिरी जिल्लाबाट पनि आउने गर्दछन् ।

नाम्केखर्कबाट सुरु हुन्छ भने नारफु र माथिल्लो मनाङको खाङ्सार खर्कमा यार्सा संकलन कार्य सकिने एक्याप इलाका कार्यालय मनाङका प्रमुख लेखनाथ गौतमले जानकारी दिए । उनका अनुसारको पहिलो सातासम्म औषधिजन्य जडीबुटी संकलन गर्न सकिने समय हो । वैशाख १५ देखि असारको पहिलो सातासम्म औषधिजन्य जडीबुटी संकलन गरी बेँसीतर्फ यार्सागुम्बा संकलक फर्किनेछन् ।

मनाङबासीले यहाँको नागरिकता वा बसाइँसराइ भएमा बसाइँसराइको प्रमाणपत्र समितिमा संलग्न राखी यार्सा संकलन पुर्जी दिनेछ । संस्थामार्फत यार्सा संकलन गरिँदै छ भने आर्थिक वर्ष २०७७/७८ का लागि दिइएको संकलन पुर्जी उपलब्ध गराउने उनले बताए । यार्सा संकलन अवधिभर नेपाल प्रहरीद्वारा आवश्यकतानुसार नार, फुलगायतका अन्य स्थानमा सुरक्षा प्रबन्ध मिलाउने र अन्य सुरक्षा निकायले सहयोग गर्ने उनले बताए ।

यार्सागुम्बा संकलन गरेको परिचयपत्र सम्बन्धित संरक्षण क्षेत्र, सम्बन्धित संरक्षण क्षेत्र व्यवस्थापन समितिको सिफारिस तथा दस्तुर तिरेको रसिद र सम्बन्धित गाउँपालिकाको दस्तुर तिरेको रसिद लिएर आएमा मात्र छोडपुर्जी दिन अनुरोध गरिएको गौतमले बताए । उनका अनुसार यार्सागुम्बा पाइने क्षेत्रमा संकलन गर्न जानेहरूले संकलित १० वटा यार्सागुम्बामध्ये एउटा छोड्नुपर्ने प्रावधान बनाइएको छ ।

मनाङ बाहिरका यार्सागुम्बा तथा अन्य जडीबुटी संकलक र खरिद गर्न आउने व्यक्तिले अनिवार्यरूपमा कोभिड–१९ विरुद्धको खोप लगाएको परिचयपत्र वा मोबाइल त्यसको फोटो लिएर आउनुपर्ने र प्रहरी कर्मचारीले माग गरेको अवस्थामा देखाउनुपर्नेछ । यार्सागुम्बा तथा अन्य जडीबुटी संकलक तथा खरिदकर्ताले आवश्यक स्वास्थ्यका मापदण्ड अपनाउन अनुरोध गरिएको छ ।

गत दुई वर्ष यार्सागुम्बा तथा अन्य जडीबुटी संकलन र खरिद बिक्री गर्न नसक्दा जिल्लाको राजस्व पनि घटेको थियो । यस वर्ष जडीबुटी संकलन भएकाले राजस्व वृद्धि हुने अपेक्षा गरिएको छ । विगतमा जेठ अन्तिम सातासम्म यार्सागुम्बा संकलन गर्ने समय तोकिएको भए पनि यस वर्ष निर्वाचनका लागि केही समय रोक लगाइएको हुँदा असारको पहिलो हप्तासम्म संकलन गर्न दिने निर्णय भएको छ । रासस