स्याङ्जा-२ मा मैले सिंगल लडेपनि चुनाव जित्छु:- भोजराज अर्याल, नेता, नेपाली कांग्रेस

नेविसंघबाट नेपाली कांग्रेसको राजनीतिमा स्थापित नेता हुन् भोजराज अर्याल । स्याङ्जाको वालिङमा जन्मिएका अर्यालको स्कूले जीवनदेखि कांग्रेसमा लागेवापत निरंकुश पञ्चायती सरकारले टाउकाको मूल्यसमेत तोकेको थियो । कांग्रेस भएकै कारण लामो काराबास जीवन भोगेका अर्याल तत्कालीन प्रशासनले जस्तोसुकै लाभको आश्वासन दिँदा पनि डमगाएनन् । जस्तोसुकै कठिन परिस्थितिमा देश र जनताप्रति कटिबद्ध अर्याल स्वच्छ छवि, इमानदार र निष्ठावान नेता र स्पष्टवक्ताको रुपमा चिनिन्छन् । सधैं बीपीको आदर्श, सिद्धान्त र निष्ठामा अडिग अर्याल विकासप्रेमी र निडर नेताको रुपमा चिनिन्छन् । उनै नेता अर्यालसँग आमनिर्वाचनमा केन्द्रित रहेर कालिका महतले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :

तपाईं कति सालबाट नेपाली कांग्रेसको संगठनमा केन्द्रित हुनुभयो ?

२०२७ सालमा जिल्ला–जिल्लामा नेविसंघ गठन गर्ने अभियान चलेको थियो । त्यतिबेला म स्याङ्जा जिल्लाबाट एकमात्र केन्द्रीय प्रतिनिधि चयन भएको थिएँ । यसरी २०२७ सालबाट नेपाल विद्यार्थी संघ हुँदै नेपाली कांग्रेसको राजनीतिमा हात हालेको हुँ । २०२८ सालमा नेविसंघको केन्द्रीय अधिवेशन भएको थियो । त्यो अधिवेशनले शेरबहादुरजीलाई सभापति चयन गरेको थियो । त्यो अधिवेशन चितवनको नारायणघाटमा भएको हो । त्यस अधिवेशनमा देशैभरिबाट प्रतिनिधिहरु आउनुभएको थियो । म स्याङ्जा जिल्लाबाट एकमात्र प्रतिनिधि चयन भएर गएको थिएँ । त्यतिबेला यातायातको सुविधा थिएन । यहाँबाट पैदलै हिँडेर नेविसंघको केन्द्रीय अधिवेशनमा भाग लिन चितवन गएको थिएँ ।

‘एउटा हातले आजबाट कांग्रेस छोडेँ भनेर सही गर्नुहोस् अर्को हातले प्रहरी इन्स्पेक्टरको नियुक्ति लिएँ भनेर सही गर्नुहोस् भनेका थिए ।

२०२७ साल स्कूले जीवनमै नेविसंघको केन्द्रीय प्रतिनिधि चयन हुनुभयो, हिंड्डुल गर्न, जोगिन कत्तिको गाह्रो थियो ?

त्यतिबेला अन्य छरछिमेकमा कुरै छोडौं त्यो कुरा मेरो घरमा पनि भन्नु हुँदैनथ्यो । घरबाट निस्किएर हिड्ने निहुँ निकाल्न पनि गाह्रो थियो । फेरि हिंडिहाल्न पैसा पनि हुँदैन थियो । आपूm जाने ठाउँ पनि भन्न नहुने ठाउँको खर्च माग्न पनि गाह्रो । साथीभाइको माध्यमबाट हामीसँग थोरै पैसा हुन्थ्यो । त्यसले चलाउनु पर्ने हुन्थ्यो । त्यसकारण म स्याङ्जाबाट पैदल हिंडेर बुटवल पुगेँ । बुटवलबाट मेरो साथी पूर्ण बहादुर केसी र एकजना अर्को साथी हुनुहुन्थ्यो । हामी तीन जना बुटवलदेखि नारायणघाट अधिवेशनमा भाग लिन पैदलै हिंडेर गएका थियौं । यसरी शेरबहादुर देउवाजीलाई हामीले सभापति बनाएका हौं । यसरी स्कूले जीवनबाट २७ सालदेखि मेरो नेपाली कांग्रेसको राजनीतिक यात्रा शुरु भएको हो ।

२०३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलनमा तपाईंको भूमिका के रह्यो ?

२०३६ सालमा विद्यार्थी आन्दोलन भएको थियो । त्यसमा मैले स्याङ्जा जिल्लाको नेतृत्व गरेको थिएँ । त्यसबेला निर्दलीय पञ्चायती शासन थियो । त्यसका शासकहरुले मेरो टाउको छुट्ट्याएर ल्याउने अथवा जिउँदै ल्याउनेलाई पुरस्कार दिने भनेर मूल्य तोकेका थिए । त्यहीं सिलसिलामा भागीभागी जोगिएर बहुदलको पक्षमा प्रचारप्रसार र संगठन गरेर हिँडिरहेको थिएँ । जनमत संग्रहको कुरा थियो । त्यसै सिलसिलामा मलाई प्रहरीले पक्राउ गरेर अञ्चलाधीश कार्यालय कास्की लग्यो । त्यसबेला गण्डकी अञ्चलको अञ्चलाधीश रामचन्द्र बहादुर सिंह भन्ने थिए । उनले मलाई कास्की कारागारमा पठाए । त्यसबेला उनले मलाई सकारात्मक कुरा पनि भनेँ । उनले ‘तपाईंलाई प्रहरी हिरासतमा लाँदा मार्छन् हेर्नुस्, म पनि सरस्वती क्याम्पसको डीनबाट अञ्चलाधीश भएर आएको हुँ । प्रहरी हिरासतमा पठाउँदा मार्छन् भनेर कास्की कारागार पठाएको छु है’ भनेका थिए ।

बीपीले भनेको कुरा पत्याएर हामी पनि त्यहीं बाटोमा हिड्यौं । तर सिद्धान्त, निष्ठा जेसुकै होस् ढाँटढुट, छलछाम जे गरेर भएपनि सत्तामा पुग्नुपर्छ । आफू र आफन्तको मात्रै दुनो सोझ्याउनुपर्छ भनेर हामीले कहिल्यै सोचेनौ ।

राजाका मान्छे भएपनि उनी अलि उदारवादी रहेछन् । पछि मलाई कारागारबाट बोलाएर उनले ‘तपाईं क्षमता भएको मान्छे हुनुहुँदो रहेछ । त्यसकारण म तपाईंलाई एउटा अवसर दिन्छु, ‘एउटा हातले आजबाट कांग्रेस छोडेँ भनेर सही गर्नुहोस् अर्को हातले प्रहरी इन्स्पेक्टरको नियुक्ति लिएँ भनेर सही गर्नुहोस् भनेका थिए । त्यो भन्ने क्रममा उनले आफ्नो पृष्ठभूमि बताउँदै ‘म जतिबेला सरस्वती क्याम्पसको डीन थिएँ, राजाले मलाई दरबारमा बोलाइबक्स्यो र, रामचन्द्र तिमी मलाई सहयोग गर भनिबक्स्यो । मैले पनि हुन्छ सरकार म सहयोग गर्न तयार छु भनेँ । त्यसपछि मलाई गण्डकी अञ्चलको अञ्चलाधीश बनाएर मलाई सहयोग गर भनिबक्स्यो ।’ अनि म यहाँ आएर राजालाई सहयोग गरिरहेको छु,’ भने । अब तपाईं पनि मैले भनेको मान्नुहुन्छ र मलाई सहयोग गर्नुहुन्छ भने म अहिले नै हुप्र गराएर इन्स्पेक्टरमा नियुक्ति गर्छु तर तपाईंले एउटा हातले कांग्रेस छोडेको र अर्को हातले इन्स्पेक्टरको नियुक्ति लिएको भनेर सही गर्नुपर्छ भनेर शर्त राखे ।

यो घटना कति सालतिरको हो ? र तपाईंले के गर्नुभयो ?

यो घटना २०३७ साल असोज १३ गतेको कुरा हो । अञ्चलाधीशले त्यो शर्त राखेपछि मैले आफू बसेको ठाउँबाट उठेर ‘हजुरले मलाई त्यसका लागि योग्य देख्नु भएकोमा धन्यवाद छ ! तर, म त मेरो लागि लागेको होइन नि सर देश र जनताको लागि हो भनेँ । त्यसपछि अञ्चलाधीश बसेको ठाउँबाट जुरुक्क उठेर “भाँडमा गए तेरा देश र जनता, तँलाई म अहिल्यै ठाउँको ठाउँ सिध्याइदिन, समाप्त पार्दिन सक्छु, फूर्ति गर्छस्” भनेर झपारे । अनि मैले पनि हजुरकै निगाहाले आजसम्म सुरक्षित बाँचेको छु, हजुरले चाहँदा छिनभरमा समाप्त पार्न सक्नुहुन्छ भनेँ । त्यो दिन मलाई कारागार मुक्त गर्न भनेर बोलाइएको पनि रहेछ ।

अर्काथरी बीपी र प्रजातन्त्रको नाममा साम, दाम, दण्ड, भेद प्रयोग गरेर जसरी हुन्छ सत्ता कब्जा गर्नेतिर लागे । अहिले सम्पूर्ण पार्टीपंत्ति नातावाद, कृपावाद र व्यक्तिगत स्वार्थले ग्रसित छ । नेपाली कांग्रेस दिनप्रतिदिन आफ्नो नीति, कार्यक्रम र घोषणापत्रबाट चुक्दै गएको छ । अहिले एउटा वडा अध्यक्ष लड्नको लागि पनि गठबन्धनको शरणमा पुगेको छ ।

त्यसपछि मलाई कारागार मुक्त गर्ने कागजमा पछाडिपट्टिबाट सही गर्न लगाए । त्यो कारागार मुक्त गर्ने कागजमा मलाई अल्टोपट्टिबाट सही गर्न लगाउँदा मैले कसरी गर्ने यहाँ के लेखेको छ भनेर हेर्ने खोज्दा त्यो कर्मचारीलाई अञ्चलाधीशले बेस्सरी हकारे । अनि ती कर्मचारीले मलाई देखाएर हेरेँ तपाईलाई कारागार मुक्त गरिएको छ भनेर लेखिएको रहेछ । त्यसरी कारागार मुक्त भएँ । त्यहाँबाट म हिंड्ने बेलामा मलाई अञ्चलाधीशले ‘म यहाँ रहुन्जेल तपाईंलाई मेरो ढोका खुल्ला छ, तपाईंको क्षमता देखेर मैले अवसर दिन खोजेको हुँ । देश र जनताको सेवा गर्ने हो भने यो ढोका खुल्ला छ सोच–विचार गर्नुहोस्,” भनेका थिए ।

टाउकाको मूल्य तोक्ने व्यक्तिले समेत क्षमताको कदर गरेर अवसर दिँदा पनि किन झुक्नुभएन त ?

हामीले त्यसबेला प्रलोभनमा फसेर आफ्नो स्वार्थमा लागेर हिंडेको भए यो मुलुकमा २०४६ सालमा प्रजातन्त्र पुनस्र्थापना हुन गाह्रो थियो । त्यसैले हामी कुनै लोभलालच र आश्वासनमा नफसिकन देश र जनताका लागि दत्तचित्त भएर अगाडि बढिरयौं । त्यसपछि पनि त्यस्ता धेरै अफरहरु आए होलान् । तर, हामी रत्तिभर नडमगाइकन देश र जनतालाई शिरमा राखेर अगाडि बढियो । स्व. बीपी कोइरालाले हामीलाई प्रशिक्षण दिँदा सम्मोहन नै गराएछन् भन्नुपर्छ । देशमा प्रजातन्त्र आएपछि मात्रै समाजका विकृति, विसंगतिहरु समाप्त हुन्छन् । त्यसपछि मात्रै गरीब, निमुखा, ओझेलमा परेका, हेपिएका, थिचिएका, मिचिएका, दलित, जनजाति, अल्पसंख्यकलगायत सबैले अन्याय, अत्याचारबाट मुक्ति पाउँछन, उनीहरुले गाँस, बास र कपासको लागि बिमुख हुनुपर्दैन भनेर हामीलाई बीपी कोइरालाले प्रशिक्षण दिनुहुन्थ्यो । त्यो सुनेर हामी त्यसमा सम्मोहित भएर लाग्यौं ।

अहिले आफू र आफन्तलाई कसरी पोस्ने, कसरी सत्तामा पुर्याउने, कसरी सत्ता कब्जा गर्ने भन्नेतिर लागेको छ । सत्ताको लागि आफ्नो सिद्धान्त त्यागेर कम्युनिस्टसँग लतारिएर विभिन्न सम्झौता गरिएको छ । बीपी कोइरालाले यसरी राजा महेन्द्र, वीरेन्द्रसँग झुकेको भए आजीवन प्रधानमन्त्री हुन्थे नि ।

बीपीले भनेको कुरा पत्याएर हामी पनि त्यहीं बाटोमा हिड्यौं । तर सिद्धान्त, निष्ठा जेसुकै होस् ढाँटढुट, छलछाम जे गरेर भएपनि सत्तामा पुग्नुपर्छ । आफू र आफन्तको मात्रै दुनो सोझ्याउनुपर्छ भनेर हामीले कहिल्यै सोचेनौ । तर, २०४६ सालको परिवर्तनपछि नेपाली कांग्रेस पार्टीमा एकथरी मान्छे अब जनताको हितमा काम गर्नुपर्छ । दमित, शोषितपीडितको उत्थान गर्नुपर्छ, देशमा सुशासन ल्याउनुपर्छ । गरीब, निमुखाले न्याय पाउनुपर्छ भनेर लागे । हामी पनि त्यतातिर लागियौं । तर, अर्काथरी बीपी र प्रजातन्त्रको नाममा साम, दाम, दण्ड, भेद प्रयोग गरेर जसरी हुन्छ सत्ता कब्जा गर्नेतिर लागे । अहिले सम्पूर्ण पार्टीपंत्ति नातावाद, कृपावाद र व्यक्तिगत स्वार्थले ग्रसित छ । नेपाली कांग्रेस दिनप्रतिदिन आफ्नो नीति, कार्यक्रम र घोषणापत्रबाट चुक्दै गएको छ । अहिले एउटा वडा अध्यक्ष लड्नको लागि पनि गठबन्धनको शरणमा पुगेको छ ।

त्यसाेभए कांग्रेस आफ्नो नीति, कार्यक्रम र सिद्धान्तबाट डगमगाएको हो ?

नेपाली कांग्रेसको जतिबेला बीपी कोइरालाले बिजारोपण गर्नुभएको थियो, त्यतिबेला आफैमा समावेशी पार्टी थियो । बीपी कोइराला २०१५ सालमा जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री हुँदा नेपालमा बसोबास गर्ने सम्पूर्ण जातजाति, वर्ग, समुदाय, संस्कार, संस्कृति, भाषा, सम्प्रदाय, भेषभुषा, रितिरिवाज, परम्पराको समान व्यवहार गर्नुभयो । २०१५ सालमा आफू प्रधानमन्त्री हुँदा बीपीले मन्त्रिपरिषद्मा सम्पूर्ण जातजाति, वर्ग, समुदायको प्रतिनिधित्व गराउनुभएको थियो ।

तर, अहिले नेपाली कांग्रेस एउटा पसलमा बिक्री गर्न राखेको वस्तुमा परिणत भएको छ । चुनावका बेला टिकट लिलाम बढाबढ हुन्छ । कसैको त्याग, बलिदानी हेरिँदैन । जसले बढी पैसा दिन्छ उसैले टिकट पाउँछ, उसैको हालिमुहाली हुन्छ । पैसावाला, दलाल, भ्रष्टाचारीले जता डोर्याउँछन् नेतृत्व त्यतैतिर लाग्ने गर्दछ । अहिले कांग्रेसले बीपीको बाटो चटक्कै छोडेर नितान्त स्वार्थसिद्धिको बाटोतिर उन्मुख भएको छ । अहिले आफू र आफन्तलाई कसरी पोस्ने, कसरी सत्तामा पुर्याउने, कसरी सत्ता कब्जा गर्ने भन्नेतिर लागेको छ । सत्ताको लागि आफ्नो सिद्धान्त त्यागेर कम्युनिस्टसँग लतारिएर विभिन्न सम्झौता गरिएको छ । बीपी कोइरालाले यसरी राजा महेन्द्र, वीरेन्द्रसँग झुकेको भए आजीवन प्रधानमन्त्री हुन्थे नि । तर, उनले देश र जनताको स्वाभिमानका लागि रत्तिभर कसैसँग सम्झौता गरेनन् ।

कांग्रेसका लागि धेरै संघर्ष, बलिदानी र योगदान गर्नु भएको तपाईले २०४६ सालपछि पार्टीमा कस्तो अवसर पाउनुभयो ?

२०४८ सालको कांग्रेस अधिवेशनबाट स्याङ्जा जिल्ला कार्यसमिति सचिव भएर संगठन विस्तार गर्ने काम गरेँ । बीपी कोइरालाले पार्टी प्रशिक्षणका क्रममा नेपाली कांग्रेसको संगठन विस्तार कसरी गर्नुपर्छ भन्ने हेर्न स्याङ्जा जिल्ला जानु भन्नुहुन्थ्यो । त्यो ढंगको संगठन हामीले गरेका थियौं । त्यसमा मलगायत धेरै साथीहरुको रगत र पसिना बगेको छ । यसरी स्याङ्जा जिल्लाको दुई कार्यकाल पार्टी सचिव भएर संगठन विस्तार गरियो । त्यसबेला मलगायत धेरै साथीहरु अति विकट र अशिक्षित ठाउँमा पुगेर कांग्रेसको संगठन विस्तार गरियो ।

स्याङ्जाको क्षेत्र नं. २ को संघीय सांसदमा कसलाई टिकट दिँदा सजिलैसँग कांग्रेसले चुनाव जित्छ भनेर अनुगमन गरेर जनतासम्म पुगियो भने त्यो मेरो दावी नभएर जनताको हुनेछ । त्यसकारण यस क्षेत्रको जनचाहना अनुसार मैले संघीय सांसदमा दावी गरेको छु ।

त्यो बलमा, २०४८ सालमा स्याङ्जामा ४ वटा क्षेत्र थिए, ती चारै ठाउँमा कांग्रेसलाई जितायौं । त्यसबेला ४ जना सांसदमध्ये गोपालमान श्रेष्ठजी मन्त्री हुनुभयो । उहाँ हाम्रो जिल्लाबाट मन्त्री हुँदा मैले आफै मन्त्री भएको महशुस गरेको थिएँ । देशभरबाट कांग्रेसको बहुमत आयो । अब देश विकास हुन्छ जनताले सुख पाउँछन् भनेर हामीले आशा गर्यौं । त्यसको सट्टा कांग्रेसभित्र आन्तरिक कलह सुरु भयो । गोपालमान, शेरबहादुरजीहरुले पार्टीभित्र कलह सिर्जना गर्नुभयो । अन्त्यमा उहाँहरुले कांग्रेसलाई विभाजन पनि गराउनुभयो ।

पार्टी संगठनबाहेक जनप्रतिनिधि भएर सेवा गर्ने अवसर कांग्रेसबाट पाउनुभएन ?

२०४९ सालको स्थानीय निर्वाचनमा वालिङ गाँउ विकास समितिको अध्यक्ष भएर काम गर्ने अवसर पाएँ । वालिङलाई नमुना गाँउ विकासको रुपमा चिनाउने बनाएँ । २०५३ सालमा नेपाल सरकारले वालिङलाई नगरपालिका घोषणा गर्यो । त्यसपछि २०५४ सालमा भएको स्थानीय निर्वाचनमा फेरि पार्टीले मलाई सोही नगरपालिकाको नगर प्रमुख हुने अवसर दियो । मेरो कार्यकालमा २३/२४ वटा उत्कृष्ट नगरपालिकामध्येको सम्मान वालिङ नगरपालिकाले पनि पाएको थियो ।

अहिले पनि म अस्ति गाउँगाउँ डुल्ने क्रममा मेरो कार्यकालमा भएका सडक, बाटाहरुको कुरालाई लिएर त्यहाँका जनताले भनेका थिए, ‘तपाईंले बनाउनुभएका सडक बाटोहरु भत्किने अवस्थामा पुगेका छन् । त्यतिबेला बनाइएका खानेपानीका योजनाहरु बिग्रिएर, भत्किएर लथालिङ्ग भएको छ । अहिलेका जनप्रतिनिधिहरुले यतातिर ध्यान दिएनन् । अब हामीले कांग्रेस छोड्नुपर्ने हो कि तपाईंले जिम्मेवारी लिने हो’ भनेर गुनासो गरेका थिए । यसरी मैले नेपाली कांग्रेसबाट एकपटक गाविस अध्यक्ष र अर्कोपटक नगर प्रमुख भएर वालिङ नगरपालिकाको सेवा गर्ने अवसर पाएको थिएँ ।

यसपटक संघीय सांसदमा तपाईंको दावी हो ?

आगामी संघीय निर्वाचनमा मेरो सशक्त दावी छ । तर पार्टीले मलाई माया गरेर टिकट दिनुपर्ने दावी मेरो होइन । स्याङ्जाको क्षेत्र नं. २ को संघीय सांसदमा कसलाई टिकट दिँदा सजिलैसँग कांग्रेसले चुनाव जित्छ भनेर अनुगमन गरेर जनतासम्म पुगियो भने त्यो मेरो दावी नभएर जनताको हुनेछ । त्यसकारण यस क्षेत्रको जनचाहना अनुसार मैले संघीय सांसदमा दावी गरेको छु । पार्टीले उचित निर्णय गरेर मलाई टिकट दिएमा यो क्षेत्र मात्रै होइन अरु क्षेत्रमा चुनाव जित्न पनि सजिलो हुन्छ । स्याङ्जा २ मा त मैले कांग्रेस सिंगल लडेपनि चुनाव जित्छु । त्योसँगै वरिपरिका छिमेकी जिल्लाहरुमा चुनाव जित्न सजिलो हुन्छ ।

अब हिजोको जस्तो गठबन्धनका नाममा पार्टीले जसलाई टिकट दिएपनि भोट हालिहाल्छन् भन्ने अवस्था छैन । जनताले धेरै विकल्पहरु खोजिसकेका छन् । त्यो किन भने २०४८ सालदेखि ७९ सालसम्म एउटै व्यक्ति, एउटै अनुहार जो पटक–पटक टेष्स्टेड भइसकेका छन् । उनीहरुलाई नै दोहोर्याइरहने हो भने जति गठबन्धन गरेपनि चुनाव जित्न गाह्रो छ । यो समस्या स्याङजाको मात्रै होइन देशैभरको हो । जनतामा पार्टीसँग होइन पटक–पटक दोहोरिरहने व्यक्तिगत फस्टेशन छ । त्यसैले उमेर होइन अनुहार नयाँ खोजेका छन् जनताले ।

अहिलेको नेतत्वमा त्यो खालको आँट, साहस र हिम्मत नभएपछि आफ्नो समूह, आफ्ना आसेपासे, आफन्तहरुले चुनाव हार्छन् कि । आफू सत्ताबाट बाहिरिनुपर्ने हो कि भन्ने डरले गठबन्धन गरिएको हो ।

स्याङ्जामा कांग्रेसलाई चुनाव जित्न गठबन्धनको आवश्यकता छैन ?

छैन । मलाई टिकट दिने हो भने स्याङ्जाका दुवै क्षेत्रमा बिना गठबन्धन कांग्रेसले संघका दुवै र प्रदेशका चारवटै क्षेत्रमा मजाले चुनाव जित्छ । गठबन्धन गरियो भने यसै हो भन्न सकिँदैन । यो गठबन्धन त सधैं सत्ताको आडमा बसिरहेकाले एक्लै चुनावमा जाँदा हारिन्छ कि सत्ताबाट बाहिरिनुपर्ने हो कि भनेर आफ्नो लागि गरिएको हो । देश, जनता र पार्टीको हितमा यो गठबन्धन गरिएको होइन । २०६४ सालको निर्वाचनमा कांग्रेसले प्रत्यक्षमा ३७ सिट जितेको थियो ।

स्व. शुशील कोइराला सभापति हुँदा २०७० सालको निर्वाचनमा ३७ सिटमा सीमित भएको कांग्रेसलाई बढाएर १०५ सीटमा पुर्याउनु भएको थियो । उहाँको स्वच्छ छवि, इमानदारिता एक्लै लड्ने आँट र साहसले पार्टीलाई त्यो सफलता हासिल भएको थियो । अहिलेको नेतत्वमा त्यो खालको आँट, साहस र हिम्मत नभएपछि आफ्नो समूह, आफ्ना आसेपासे, आफन्तहरुले चुनाव हार्छन् कि । आफू सत्ताबाट बाहिरिनुपर्ने हो कि भन्ने डरले गठबन्धन गरिएको हो । समग्रमा भन्नुपर्दा कांग्रेसको हित चाहने हो भने यो गठबन्धनको आवश्यकता छैन ।