चीनको बामपन्थी रोडम्यापले सत्ता गठबन्धनमा तनाव, कांग्रेसलाई एक्ल्याउने रणनीति

२४ भदौ,काठमाडौं ।  निर्वाचनको मिति घोषणासँगै चीनले नेपालका बामपन्थी दलहरुमा रोडम्यापसहितको दवाव बढाएपछि त्यसको प्रभाव सत्ता गठबन्धनमा देखिएको छ । सत्ता गठबन्धनमा रहेका नेकपा माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी र जनता समाजवादी पार्टी आफुले मागेजति सीट नपाए कांग्रेस नेतृत्वको गठबन्धनमा बस्नुको अर्थ नरहनेतर्फ बढी केन्द्रित हुन थालेका छन् ।

एकमहिना अघिदेखि सीट बाँडफँडमा जुटेका दलहरु अहिलेसम्म सहमतिमा पुगेका छैनन् । उनीहरुले डेढ साता अगाडि नै सीट बाँडफाँडमा सहमित भइसकेको र घोषणा गर्न मात्र बाँकी रहेको बताउँदै आएका थिए । तर, त्यस लगत्तै नेकपा एसका अध्यक्ष माधवकुमार नेपालले सार्वजनिक रुपमै आफुले मागेको संख्यामा सीट नपाए अर्को गठबन्धन बनाएर चुनावमा जाने बताएका थिए ।

माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले समेत कांग्रेस नेतृत्वकाे गठबन्धनमा रहेरै पनि माधव नेपाल नेतृत्वको नेकपा एससँग गठबन्धन गरी एउटै घोषणपत्र बनाएर पार्टी एकताका लागि प्रयास भइरहेको बताएका थिए । भदौ १० भन्दा पछि यी दुवै नेताहरुले सत्ता गठबन्धन कायम रहने विषयमा पटकपटक भनाइहरु फेर्दै आएका छन् । भारत भ्रमण सकेर प्रचण्ड फर्किएलगत्तै चिनियाँ राजदुतले भेटेर ओलीसंँग नमिले पनि माधव नेपाल समूहसँग एकता गरेर अगाडि जान चीनको सुझाव रहेको बताएको कुरा पनि उनी आफैले खेलेका थिए ।

उता, नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी ओलीले भित्री रुपमा बाम तालमेलको प्रयासमा लागेको देखाएका छन् । उनलाई बाम तालमेल भन्दा प्रचण्ड र माधवलाई कांग्रेसबाट जसरी पनि अलग गर्नुछ । कांग्रेससँगको गठबन्धनबाट उनीहरुलाई अलग गरेको खण्डमा एमाले एक्लैले एकल सरकार बनाउन हैसियत राख्ने ओलीको बुझाइ छ । प्रचण्ड र माधव अलग भएमा निर्वाचनमा उनीहरु पत्तासाफ हुने र चुनावपछि दुवै पार्टीका धेरै जसो नेता कार्यकता एमालेमा आउने रणनीति अन्तर्गत नै उनले बाम तालमेलको अस्त्र फालेको बुझ्न कठिन छैन् ।

आगामी प्रदेश र प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा बाम एकता सम्भव नभएपनि बामपन्थी जतिलाई तालमेल गराएर चुनावमा लाने रोडम्यापसहित चीनका एक उच्च अधिकारी भदौ २७ मा नेपाल आउँदैछन् । उनको नेपाल भ्रमणको मूल उदेश्य नै कांग्रेस नेतृत्वको गठबन्धनलाई भत्काएर बामपन्थी दलहरुको गठबन्धन बनाउनु रहेको चीन मामिलासम्बन्धी जानकारहरु बताउँछन् ।

नेपाल आउने तयारीमा रहेका चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीपीसी) स्थायी समितिको राष्ट्रिय जनकंग्रेसका अध्यक्ष ली चान्सुको भ्रमण पक्का भएपछि गठबन्धनमा प्रचण्ड र नेपालका भनाइहरु फरिन थालेका छन् । लीको भ्रमण तय भएपछि नेकपा माओवादी र नेकपा एसबीच एउटै घोषणापत्र र पार्टी एकतासम्मका विषयहरु बाहिर आएका हुन् ।

चीनले पटकपटकको प्रयासमा पनि नेकपा एमालेसँग माओवादी र नेकपा एसलाई मिलाउन नसकेपछि यी दुई दलबीचमा एकता गराउने प्रयासमा चिनियाँ नेताहरु लागेको जानकारहरु बताउँछन् । पछिल्लो समयमा कांग्रेस नेतृत्वको सत्ता गठबन्धनमा रहेका दलहरु मिलेर चुनावमा गए एमालेको हैसियत तेस्रोमा पुग्ने सम्भावना देखोपछि अध्यक्ष ओली आगामी निर्वाचनपछि सरकार बनाउने गरी माओवादी र नेकपा एससँग तालमेल गर्न सक्ने रणनीतिमा पुगेका छन् ।

ओलीले यति लचकता देखाएकाले पनि कांग्रेससँग भनेजति सीटमा कुरा नमिले ओलीसँग गएर मिल्ने सकिने आँट प्रचण्ड र नेपालमा पलाएको छ । चिनियाँ जनकांग्रेसका अध्यक्ष ली पनि यही उदेश्य बोकेर नेपाल आउँदैछन् । उनका लागि बामपन्थीहरुसँग छलफल गर्न छुट्टै व्यवस्थासमेत मिलाइएको छ । अन्ततः २०७४ कै अवस्था आउन सक्ने सम्भावित सूचना पाएकै कारण कांग्रेस वरिष्ठ नेता डा. शेखर कोइराला र महामन्त्री गगनकुमार थापालगायतका नेताहरुले तालमेल गर्दा १०० सीट भन्दा तल आए कांग्रेस एक्लै चुनावमा जान तयार हुनपर्ने बताउँदै आएका छन् ।

राजनीतिक विश्लेषकहरुका अनुसार नेकपा एमालेलाई अरुभन्दा ठूलो पार्टी बन्नकै लागि पनि कांग्रेसलाई एक्लाउनुपर्छ । कांग्रेस एक्लै भएको खण्डमा बाम शक्ति मिल्ने र यसबाट ओलीले एमालेलाई पहिलो पार्टी बनाउन सक्ने उनीहरु बताउँछन् । यसो गर्दा पनि यसपटक एमालेलाई एकल सरकार बनाउने मत प्राप्त हुन कठिन रहेको तर्क गर्नेहरु पनि धरै छन् ।

गठबन्धन टुटेर कांग्रेस एक्लै चुनावमा जाँदा दोस्रो पार्टी बन्ने भएकाले अरु दलसँग मिलेर फेरी सरकार बनाउने अवस्था भने रहने विश्लेषकहरुको अनुमान छ । तर, यी राजनीतिक परिदृष्य चिनियाँ जनकंग्रेसका नेता नेपाल भ्रमण सकेर फर्किएपछि हुने उतावचढावले मात्रै देखाउने उनीहरु बताउँछन् ।

चीनले बदलिँदो भूराजनीतिक अवस्थाका कारण पनि नेपालमा बामपन्थीहरुकै सत्ता चाहिरहेको छ । चिनियाँ जनकंग्रेसका अध्यक्ष ली चान्सुको आगामी सोमबारदेखि हुने चारदिने उच्चस्तरीय औपचारिक नेपाल भ्रमण पनि यही विषयलाई उच्च प्राथमिकतामा राखेको हुँदैछ । भूराजनीतिक प्रतिस्पर्धाकै कारण चीनबाट नेपालमा एकपछि अर्को उच्च तहका भ्रमण भइरहेको विज्ञको बुझाइ छ ।

अध्यक्ष लीको नेपाल भ्रमण चीनको राष्ट्रिय सुरक्षा र एउटै विचार समूहमा रहेका कम्युनिस्ट पार्टीहरूबीचको सहकार्य मुख्य एजेन्डा रहेको भूराजनीतिक जानकारहरू बताउँछन् । उनीहरूका अनुसार लीको भ्रमणका दौरान चीनमा अर्को महिना हुने चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीपीसी) को २० औं जनकंग्रेसका विषयमा पनि विचार आदानप्रदान हुनेछ ।

लीको भ्रमण नेपाल र नेपालका बामपन्थीलाई रोडम्याप बनाएर अघि बढाउन खोजेको देखिन्छ । उनीहरूको आइडीयोलोजी एउटै भएकाले नेपालमा निर्वाचनको माहोललाई हेरेर थप कदम अगाडि बढाउने चीनको तयारी देखिन्छ । भारतीय पक्षबाट उच्च तहको भ्रमण भएको देखिन्न तर चीनबाट निर्वाचन अघि हुन लागेको उच्च तहको भ्रमण अर्थपूर्ण छ । चीनबाट लगातार रूपमा भइरहेका भ्रमणले अब नेपालमा बामशक्तिहरु एक हुनुपर्ने सन्देश दिइरहेको छ ।

बाम नेताहरुसँग संघीय संसद सचिवालयले बानेश्वरस्थित अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्रमा अध्यक्ष लीसँगको भेटवार्ताका लागि तयारी गरिरहेको छ । परराष्ट्र मन्त्रालयका अनुसार राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीसँग शीतलनिवासमा र प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवासँग बालुवाटारमा लीको भेटवार्ता हुनेछ । अन्य सबै भेटवार्ता अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्र बानेश्वरमा हुनेछ । यो भवन चीनकै सहयोगमा निर्माण भएको हो ।

नेपाल ओर्लिएलगत्तै लीले सभामुख सापकोटासँग भेटवार्ता गर्ने कार्यक्रम छ । भोलिपल्ट भदौ २८ मा प्रधानमन्त्री तथा कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवासँग भेटवार्ता गर्ने कार्यक्रम छ । त्यही दिन लीले राष्ट्रिय सभा अध्यक्ष गणेश तिमिल्सेना र परराष्ट्रमन्त्री नारायण खड्कासँग पनि भेट्ने छन् । अध्यक्ष लीले एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालसँग पनि सोही दिन भेटेर बामपन्थी एकताको रोडम्यापबारे छलफल गर्ने छन् ।

चीनले यसरी नेपालका बामपन्थीहरुमाथि खेलिरहेका बेला कांग्रेस नेतत्वमा सत्ता गठबन्धन छ । प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेकपा एमालेका लागि अध्यक्ष लीको भ्रमण गठबन्धन भत्काउन सबैभन्दा सजिलो बाटाे हुनसक्छ । ओलीले यसका लागि पोलिटव्यूरोका नेताहरुलाई खटाइसकेका छन् । गठबन्धन भत्काएर माओवादी र नेकपा एसलाई कांग्रेसबाट अलग गरेपछि पनि आलीले उनीहरुलाई सहजै स्थान दिने सम्भावना कम रहेको नेताहरुको भनाई छ । प्रचण्ड र नेपाललाई कांग्रेसबाट अगल गराउने र एमालेमा पनि स्थान नदिने रणनीति पनि ओलीले अगाडी सारेको बताइन्छ ।