रामेछापमा कान्छारामलाई चुनावी जित निकाल्न कति सहज ?

३० कात्तिक, काठमाडौं । सत्ता गठबन्धनको साझा उम्मेद्वार नेपाली कांग्रेसका पूर्णबहादुर तामाङ ‘कान्छाराम’ रामेछापबाट प्रतिनिधिसभा सदस्यका उम्मेदवार छन् । प्रतिनिधिसभातर्फ एउटै निर्वाचन क्षेत्र रहेको रामेछापमा उनलाई सत्ता गठबन्धनमा आवद्ध दल नेकपा (माओवादी केन्द्र), राष्ट्रिय जनमोर्चाको समर्थन छ । उनले एमालेका कैशाल ढुंगेलसँग प्रतिस्पर्धा गर्दैछन् ।

नेकपा (एकीकृत समाजवादी)ले पूर्वएमाले नेता रमेश बस्नेतलाई उम्मेदवार बनाएको छ । शाही कालमा जिल्ला सभापति समेत बनेका बस्नेत मन्थली नगरपालिका निवर्तमान नगरप्रमुख हुन् ।

प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा जिल्लामा एक लाख ८० हजार १०६ मतदाता छन् । कान्छाराम २०७४ को निर्वाचनमा माओवादी केन्द्रका श्यामकुमार श्रेष्ठ ‘कुशल’सँग झण्डै ७ हजार मतले पराजित भएका थिए । २०७४ मा कुशलसँग पराजित भएका कान्छारामलाई यो पटक माओवादीको पनि समर्थन त छ, तर माओवादीभित्रका पूर्वजनामोर्चाले रामकुमार लामालाई स्वतन्त्र उम्मेदवार उठाएका छन् ।

दोरम्बा शैलुङ र सुनपति गाउँपालिका पूर्वजनमोर्चाको गढ मानिन्छ । २०६४ को संविधानसभाको चुनावमा माओवादी बनेका उनीहरु अहिले जिल्लामा माओवादी केन्द्रको जित सुनिश्चित हुँदाहुँदै पार्टी नेतृत्वले संघीय निर्वाचन क्षेत्र स्वार्थबस कांग्रेसलाई छाडिदिएको भन्दै असन्तुष्ट बनेका हुन् ।

दोरम्बा शैलुबाट मुख्यरुपमा यशु चौलागाईँ, चितलाल श्रेष्ठ, रेमबहादुर थापासहित स्थानीय र जिल्ला तहका नेताहरु रामकुमार जिताऔं अभियान लिएर प्रचार गरिहेका छन् । रामकुमारको प्रचारका लागि गाडी नै लिएर माइकिङ गरिरहेका छन् ।

यो समूहका चौलागाँई र श्रेष्ठ स्थानीय चुनावमा गाउँपालिका प्रमुखका प्रत्यासी थिए । तर पार्टीका जिल्ला अध्यक्ष समेत रहेका मैनकुमार मोक्तान ‘मदन’ स्वयं उम्मेदवार बनेपछि रुष्ट छन् । उनीहरूमाथि एमालेका उम्मेदवारलाई भाेट हालेकाे आराेप छ ।  समूहमा रहेकाहरुमाथि अनुशासनको कारबाही गर्न मदनले प्रदेश कमिटीमा मौखिक समेत उजुरी गरेका थिए । उनले अन्तरघातीहरुलाई ठेगान लगाउने भन्दै सामाजिक संजालमै लेखेका थिए ।

स्थानीय तहको निर्वाचन मत परिणमलाई हेर्ने हो भने सुनपति र दोरम्बा शैलुङ गाउँपालिका माओवादी केन्द्रले जितेको छ । दोरम्बा शैलुङमा भने माओवादी केन्द्रले कांग्रेससँग चुनाव तालमेल गरेको थियो । माओवादीको गढ मानिएको यस गाउँपालिका एमालेका टंकप्रसाद चौलागाँईभन्दा पालिका प्रमुखमा मदनले झिनो मत अर्थात एक सय २० बढी मत ल्याएर विजयी बनेका थिए ।

०७४ को स्थानीय चुनावमा कमान सिं मोक्तान ‘मिलन’ फगत माओवादीको मतबाट अध्यक्ष निर्वाचित भएका थिए । तर पाँच वर्षपछि पालिकाभित्र एमाले ठूलो दल बनेर देखा पर्यो । यहाँ कांग्रेसको न्यून मात्रामा रहेको छ । सुनपतिमा पनि माओवादी प्रमुख जित्दा एमालेका उम्मेदवार थोरै मतले  हारेका थिए ।

सुनापतिको बेथान क्षेत्र कांग्रेसको पकड क्षेत्र मानिन्छ । तर यहाँका स्थानीय रहेका कांग्रेसका जिल्ला नेता रामचन्द्र खडका कान्छारामसँग चिढिएका छन् । रामेछाप नगरपालिकामा भने कांग्रेसको राम्रो पकड छ । स्थानीय चुनावमा एक्लै लडदा यहाँका प्रमुख र उपप्रमुख कांग्रेसले जितेको छ ।

मन्थली नगरपालिकामा एमाले मत बलियो रहेको पाइन्छ । कांग्रेस मत दोस्रोमा देखिन्छ । उमाकुण्ड र लिखु तामाकोशी गाउँपालिकामा एमालेको मत बलियो रहेको पाइन्छ । यस्तै खाँडादेवी गाउँपालिकामा स्थानीय चुनावबाट प्रमुख र उपप्रमुख एमाले एक्लै लडेर जितेको छ । यहाँ माओवादी केन्द्रको मत कांग्रेस मतभन्दा अगाडि देखिन्छ । पूर्वजनमोर्चा मत पनि यहाँ बलियो देखिन्छ ।

माओवादी केन्द्रको सबै मत ‘ट्रान्सफर’ नभएको अवस्थामा कान्छारामलाई जित निकाल्न मुश्किल पर्ने कांग्रेस वृत्तमा चर्चा छ । ठेकेदारी पृष्ठभूमिका कान्छारामले रामेछाप कांग्रेसका पाका र अनुभवी नेताहरुसँग सुमधुर सम्बन्ध स्थापित गर्न नसकेको टिप्पणी पनि प्रशस्त सुन्न पाइन्छ ।

पैसाको ध्वांस दिने आचरण नै कान्छारामको कमजोरी रहेको निकटस्थ नेताहरु बताउँछन् । २०७४ को चुनावमा लवश्री न्यौपाने र रामचन्द्र खडका टिकटका प्रत्यासी रहेकामा ‘पैसाको बल’मा कान्छारामले देउवाबाट टिकट फुत्काउन सफल भएको आरोप उनीमाथि लाग्दै आएको छ । यसपटक पनि उनले उम्मेदवारी दर्ताको दिन मात्र टिकट पाएका थिए । उक्त उनले काठमाडौंमा आफूनिकटका व्यक्तिसँग ‘मैले प्रचण्डसँग भेट गरिसकेको छु, टिकट मेरै हो’ भनेर कुराकानी गरेको चर्चा सेलाएको छैन ।

टिकटको टुंगो भएलगत्तै उनी हेलिकोप्टर चढेर मन्थली पुगेर मनोनयन दर्ता गरेका थिए । उनले जिल्लाबासीका लागि थुप्रै सहयोग र योगदान गरेको दाबी चुनावी भाषणमा गर्दै आएका छन् । तर दोरम्बा शैलुङ गाउँपालिकाको रिष्ठेबाट उनले आफैंले बाँडेका एम्बुलेन्स फिर्ता लिएपछि उनको आलोचना थप बढेको चर्चा पनि उस्तै छ ।

गत वर्ष सम्पन्न नेपालीको कांग्रेसको जिल्ला अधिवेशनमा तीन जना सभापतिका लागि उम्मेदवार थिए । कसैले पनि विजयीका लागि आवश्यक मत ल्याउन सकेनन् । जसमा कान्छाराम पहिलो भए । सभापतिका लागि भएको दोस्रो पटक भएको चुनावमा दोस्रो र तेस्रो भएका उम्मेदवारले समर्थन गरेपछि कान्छाराम जिल्ला सभापति बने ।

त्यसबेला पनि कान्छारामले सभापतिमा उम्मेदवार दिन तयारी गरेका तामाङ समूदायकै एक जना पुराना नेतालाई पैसाको रवाफ देखाएपछि विवाद नै चलेको थियो । कान्छाराम प्रधानमन्त्री समेत रहेका पार्टी केन्द्रीय सभापति शेरबहादुर देउवाका विश्वास पात्र मानिन्छ । यस्तो अवस्थाबीच माओवादीभित्रका पूर्वजनमोर्चा समूहले खुकुरी चिन्हमा स्वतन्त्र उम्मेद्वार उठाएकाले कान्छारामलाई चुनाव जित्न चुनौती थपिएको विश्लेषण गरिएको छ ।

गठबन्धनको भागबण्डामा जिल्लाको प्रदेश (क) र (ख) माओवादी केन्द्रलाई छाडिएको छ । (क)मा तारानायण श्रेठ र (ख)मा युवराज चौलागाँई प्रदेशसभा उम्मेदवार छन् । श्रेष्ठ जनयुद्धकालमै नेता हुन् भने चौलागाँइ सुनपति गाउँपालिकाकी उपाध्यक्ष गीता विष्टकी पति हुन् । एमालेले प्रदेश (क) शान्ति प्रसाद पौडेललाई दोहोर्याएको छ भने (ख)मा युवा नेता मिलन घिसिङलाई उम्मेदवार बनाएको छ ।