केन्द्रीय सदस्यका प्रश्नै प्रश्नः नेताहरु कराइरहने, कांग्रेसको अस्तित्व कसरी जोगिएला  ?

अहिले सबैभन्दा पुरानो र ठूलो ऐतिहासिक दल नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय कार्यसमितिको बैठक चलिरहेको छ । कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्यहरू आफ्ना भनाइ राखिरहेका छन् । सदस्यहरूले बोल्ने क्रममा कांग्रेसको नेतृत्वप्रति प्रश्नहरू उठाइएका छन् भने समग्र कांग्रेस अब कसरी अस्तित्व बचाएर अगाडि जाला भन्ने प्रश्न पनि उठेको छ । गठबन्धन सरकारको सबैभन्दा ठूलो दल कांग्रेसले अहिले सरकारले अगाडि बढाइरहेका भ्रष्टाचारका मुद्दालाई कसरी लिने ? भन्ने प्रश्न उठाएका छन् ।

नेताहरूले अहिले अगाडि आएका भ्रष्टाचारका मुद्दामा मौन बस्यौं भने कांग्रेसलाई जनताले भ्रष्टाचारीको संरक्षक भन्नेछन् भन्दै चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । काग्रेस नेतृत्वप्रति प्रश्न उठाउँदै कांग्रेसप्रति जनता किन निराश छन् ? नेतृत्वले त्यसको हेक्का राख्नुपर्ने बताएका छन् । सदस्यहरूले कांग्रेस नेतृत्वप्रति विभिन्न प्रश्न उठाए पनि संस्थापन पक्षले भने सुन्न चाहेको देखिन्न । संस्थापन पक्षले जति प्रश्न आए पनि सभापति शेरबहादुर देउवा र नक्कली भुटानी काण्डमा मुछिएका बालकृष्ण खाँणको बचाउ गरिरहेका छन् ।

देउवा कांग्रेस प्रजातान्त्रिक दल हो, आफ्नो नेतृत्व अकंटक भए यही नै प्रजातान्त्रिक प्रक्रिया हो, यही नै सबै हो भन्नेमा छन् । उनका नजिकी नेताहरू पनि उनको पक्षमा बोलेपछि आफ्नो अस्तित्व जोगिन्छ भन्नेमा ढुक्क छन् । संस्थापनइतर मानिने शेखर कोइराला पक्षीय नेताहरू त छट्पटाउने भइहाले, दुवै पक्षमा नअटाएका र अटाउन नचाहेका युवाहरू कांग्रेसको भविष्यलाई लिएर बढी नै छट्पटाइरहेका छन् ।

यो बैठकमा नक्कली भुटानी तथा ललिता निवास प्रकरणमा सदस्यहरूले प्रश्न उठाए पनि छलफलको विषय बन्ने देखिन्न । समग्रमा कांग्रेस केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकमा भ्रष्टाचारका कुरा, राष्ट्रको आमूल परिवर्तनका कुरा, पार्टी रुपान्तरण र भविष्यप्रति चिन्ता व्यक्त गरिए पनि कांग्रेस नेतृत्वले अहिलेको बैठक पार भएपछि कुनै परिवर्तनका योजना स्वीकार्ला जस्तो देखिन्न । 

कांग्रेस अहिले सबैभन्दा ठूलो दलको हैसियतमा छ । तत्काल गठबन्धन सरकारको नेतृत्व नगरे पनि सभापति शेरबहादुर देउवा सरकार नेतृत्वको पालो कुरेर बसेका छन् । देउवा कांग्रेस प्रजातान्त्रिक दल हो, आफ्नो नेतृत्व अकंटक भए यही नै प्रजातान्त्रिक प्रक्रिया हो, यही नै सबै हो भन्नेमा छन् । उनका नजिकी नेताहरू पनि उनको पक्षमा बोलेपछि आफ्नो अस्तित्व जोगिन्छ भन्नेमा ढुक्क छन् । संस्थापनइतर मानिने शेखर कोइराला पक्षीय नेताहरू त छट्पटाउने भइहाले, दुवै पक्षमा नअटाएका र अटाउन नचाहेका युवाहरू कांग्रेसको भविष्यलाई लिएर बढी नै छट्पटाइरहेका छन् ।

उनीहरूलाई आफ्नो अस्तित्व कहाँ खोज्ने भन्ने चिन्ताले सताइरहेको छ । कांग्रेसका दोस्रो तहका गुरु घिमिरेसहितका युवा नेताहरूले कांग्रेस रुपान्तरणको अभियान चलाए । देशभर कार्यकर्ता भेला गरेर कांग्रेस रुपान्तरणका सुझाव संकलन गरे । सो सुझाव सभापति शेरबहादुर देउवाले भने बुझेनन् । सभापतिले नबुझेपछि सो सुझावलाई कांग्रेस केन्द्रीय सचिवालयमा बुझाइएको छ । अधिकांश केन्द्रीय सदस्यहरूले पार्टीको भविष्यलाई लिएर गम्भीर चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । यसै पनि विभिन्न समयमा विभिन्न रुपमा अगाडि आउने कम्युनिष्ट शक्तिका आकर्षक नारासँग प्रतिस्पर्धा गर्न कांग्रेसलाई सजिलो छैन । अर्को, पछिल्लो समयमा भ्रष्टाचार र राष्ट्रियताका मुद्दा अगाडि सारेर जनताको मन जित्न कस्सिएका नयाँ दलहरूसँग पनि प्रतिस्पर्धा गर्न भरपर्दो योजना छैन ।

कांग्रेसको सांगठनिक अवस्था, त्यसको चलाइ, भ्रातृ संगठनको अवस्था, शुभेच्छुक संस्थाको अवस्था र राष्ट्रिय मुद्दालाई हेर्ने तरिकालाई विश्लेषण गर्दा सभापति देउवालाई यी कुराहरूमा मतलव भएको देखिन्न । उनलाई सकेसम्म सबै क्षेत्रमा सुस्त, सुस्त आफ्ना मान्छेलाई भर्ने र एकपटक प्रधानमन्त्री बन्ने बाहेक अरुतिर सोच्न पनि चाहेको देखिन्न । उनलाई कांग्रेसबाट ठूलो उपलब्धि हासिल भयो, अब जे गरे पनि आफूलाई थप फाइदा हुने होइन भन्ने लागेको देखिन्छ । 

यस्तो अवस्थामा नेतृत्व विधान अनुसार चलेर पार्टीलाई सक्रिय बनाए हुन्थ्यो, कांग्रेस संलग्न गठबन्धन सरकारले भ्रष्टाचारका मुद्दा अगाडि सार्दा दह्रोसँग अडान राखे हुन्थ्यो, विकास र सुशासनमा अडान राखे हुन्थ्यो भन्ने लागेको छ । अर्को, छिमेकी राष्ट्र तथा विश्वका अन्य राष्ट्रसँगको सम्बन्धमा स्पष्टता आए हुन्थ्यो, सीमा समस्या, उनीहरूले अगाडि सार्ने योजनामा पनि कांग्रेसले विशेष धारणा राखे हुन्थ्यो भन्ने युवा नेताहरूलाई लागेको देखिन्छ । आम सर्वसाधारणले पनि त्यही खोजेका छन् ।  

यी विषयसँग सम्बन्धित समस्या अगाडि आएपछि केही थपथाप गरेर कामचलाउ रुपमा मिलाउने नभएर कांग्रेसले स्पष्ट धारणा अगाडि सारोस् भन्ने पनि उनीहरूलाई लागेको छ । नेतृत्व भने सत्ता र सुविधा भएपछि अरुतिर सोच्नै नचाहेको देखिन्छ । यतातिर सोच्ने हो वा धारणा बनाउने हो भने आफ्नो शक्ति कमजोर बन्ने तथा प्रधानमन्त्री बन्ने बाटोमा अवरोध आउन हो कि भन्ने डरमा देखिन्छन् सभापति देउवा । अहिलेको कांग्रेसको सांगठनिक अवस्था, त्यसको चलाइ, भ्रातृ संगठनको अवस्था, शुभेच्छुक संस्थाको अवस्था र राष्ट्रिय मुद्दालाई हेर्ने तरिकालाई विश्लेषण गर्दा सभापति देउवालाई यी कुराहरूमा मतलव भएको देखिन्न । उनलाई सकेसम्म सबै क्षेत्रमा सुस्त, सुस्त आफ्ना मान्छेलाई भर्ने र एकपटक प्रधानमन्त्री बन्ने बाहेक अरुतिर सोच्न पनि चाहेको देखिन्न । उनलाई कांग्रेसबाट ठूलो उपलब्धि हासिल भयो, अब जे गरे पनि आफूलाई थप फाइदा हुने होइन भन्ने लागेको देखिन्छ । 

कांग्रेसले अहिले आफूसँग भएको सिद्धान्त, धारणा, स्वभाव, व्यवहार पनि जनतालाई बुझाउन सक्ने अवस्थामा छैन । अहिले सरकारमा कांग्रेसका अर्थमन्त्री भए पनि देशको अर्थतन्त्रको बाटो बनाउने, देशलाई सुशासन र शिष्ट राज्य सञ्चालन संस्कारको बाटो देखाउने भन्दा कसरी दलालीकरणलाई अझ बढाउने भन्नेतिर लागे । उनले करमा गरेको हेरफरले जनतालाई पोलेको देखिन्छ । यसले कांग्रेसले देशलाई अप्ठ्यारो पर्दा थाम्छ भन्ने जनताको मान्यतालाई खण्डित बनाउन पुग्यो ।

यो अवस्था भनेको कांग्रेसको ठूलो क्षतिको विषय हो । यस्तो अवस्थामा युवा नेता, कार्यकर्ता के गर्ने ? सधैं सभापतिको आलोचना मात्रै गरेर छट्पटाउँदा समस्या समाधान त हुन सक्दैन । उनीहरूले जनतासँग गएर यथार्थ बुझाउने, कतिपय सुधार तथा समस्या समाधानका काममा केन्द्रको बाटो नहेरी खटिहाल्ने हो भने केही हुन सक्छ । अर्को, राष्ट्रिय समस्या, विश्व परिस्थितिमा आएका नयाँ अवस्था, अन्य दल तथा जनताबाट आएका प्रश्न तथा आलोचनाको तत्काल बहस, विश्लेषण गरेर निष्कर्ष निकाल्ने र नेतृत्वलाई त्यसै अनुसार चल्न बाध्य पार्न सक्ने हो भने कांग्रेसले आफ्नो पहिचान राखिरहन सक्छ ।

अर्को, युवा नेताहरू तथा तल्लो तहका जनप्रतिनिधिहरूले केन्द्रको बाटो नहेरेर आफ्नो काम गराइलाई सुधार गरेर नमुनाका रुपमा स्थापित गर्ने हो भने नेतृत्व बदलिन बाध्य हुन्छ । त्यस्तै राम्रो कुरामा एक भएर नेतृत्वलाई दह्रो दबाब दिइरहने हो भने पनि सुधारिने आशा गर्न सकिएला । होइन भने कांग्रेसी समर्थक तथा नेताहरू अडिरहन कठिन छ । उनीहरूले नयाँ बाटो खोज्दै उदाउँदा दलहरु तिर लहसिने अवस्था आउनेछ ।