अर्थमन्त्रीले भनेर मात्रै युवालाई विदेश जानबाट रोक्न सकिएला ?

अर्थमन्त्री प्रकाशशरण महतले देशमै अवसर छ, युवाले उपयोग गर्न सक्नुपर्छ भने । नेपाल विकासको क्रममा छ, यो विकासशील राष्ट्र मात्र हो, यहाँ प्रशस्त अवसर छन्, युवाहरूले ती अवसरको उपयोग गर्न सक्नुपर्ने बताए । उनले विदेशमा पढ्न जाने विद्यार्थीलाई केन्द्रित गर्दै यी कुरा भनेका हुन् । उनले विदेशमा कामदारको रुपमा जाने युवाहरूको विषयमा बोले जस्तो लाग्दैन । हो, नेपाल विकास नभएको, विज्ञान तथा प्रविधिको विकास नभएको राष्ट्र हो ।

यहाँ धेरै गर्न बाँकी छ । नेपालमा अध्ययन, अनुसन्धान, नयाँ खोज तथा नयाँ प्रयोगको खाँचो सबै क्षेत्रमा छ । यस्तो यथार्थ त हो तर अहिलेसम्मको शासन संयन्त्रले यी काम गर्ने कस्तो वातावरण बनाएको छ ? सरकारी जागिरमा युवा आकर्षण देखिन्छ, त्यहाँ सरकारले विभिन्न सुविधा दिन्छ, पारिश्रमिकको व्यवस्था त्यस्तै छ तर अन्य निजी क्षेत्रको स्थिति कति भयावह छ ? पारिश्रमिक तथा सुविधाको अवस्था कस्तो छ ? जागिरको सुनिश्चतता कस्तो छ ? यी कुराले युवाहरूलाई सधैं पोल्ने गरेको छ । अर्को, आफ्नै व्यवसाय गर्नेहरूको कुरा गर्दा सरकारी व्यवस्था अहिले पनि युवालाई प्रोत्साहन गर्ने खालको छैन । पहुँचवालाकाे मात्र व्यवसायमा हालीमुहाली चल्ने अवस्था अहिले पनि कायमै छ । देशका सबै क्षेत्रमा दलाली करण र कमिशनखोरी हावी छ, यस्तो अवस्थामा युवाहरूले विदेश रोज्न बाध्य भएको स्पष्ट हुन्छ । 

नेपालबाट कामको खोजीमा युवाहरू विदेशिने क्रम द्रुत गतिले बढिरहेको छ । नेपालबाट दैनिक लगभग दुई हजार युवाहरू विदेश जाने गरेका छन् । पढ्नका लागि विदेश जाने युवाहरूको संख्या पनि बढिरहेको छ । कामका लागि विदेश जाने युवाहरूले प्रत्येक महिना एक खर्बभन्दा बढी रेमिट्यान्स पठाइरहेका छन् । बितेको आर्थिक वर्ष नेपालमा १२ खर्ब २० अर्ब रेमिट्यान्स भित्रिएको छ । अर्को, विदेश पढ्न जाने युवाहरूले लिएर जाने पैसा पनि ठूलो छ । अर्थमन्त्रीले भनेजस्तो शिक्षित युवाहरुको कुरा गर्ने हो भने विदेशमा उनीहरूले ठूलै हण्डर खानु त परेको छ नै तर नेपालको शिक्षा नीति त्यस्तो छ कि एकातिर यहाँका उद्योग व्यवसाय तथा नयाँ खोज अनुसन्धानलाई आवश्यक पर्ने जनशक्ति अति थोरै छ, ती क्षेत्रले बाहिरबाट जनशक्ति ल्याउनुपर्छ, अर्कातिर यहाँको ठूलो जनशक्ति बेरोजगार छ ।

अर्को, स्वरोजगारको लागि काम गर्ने प्रयास गर्दा सरकारले प्रोत्साहन गर्दैन, राजनीतिक क्षेत्र तथा कर्मचारीतन्त्रमा डरलाग्दो रुपमा रहेको दलाली करण र कमिसनको जालोले सामान्य युवा टिक्नै सक्दैनन् । सरकारले नीति नियम यस्तो बनाएका छौं, यस्तो सुविधा दिएका छौं भने पनि दलाली र कमिसनको जालोले सबैलाई निस्तेज पारिदिएको छ । अहिले सरकारले एक सय रूपैयाँमा उद्योग दर्ता गर्न सक्ने तथा अनलाइनमार्फत दर्तासम्बन्धी सबै काम गर्ने व्यवस्था गरेको बताएको छ तर दर्तापछि चाहिने पुँजी, पूर्वाधार, कच्चापदार्थ, बजारको व्यवस्था सबैमा त्यही कमिसनको जालोले सताउन थालिहाल्छ । कमजोर आर्थिक अवस्था भएका युवाहरूले कुनै उद्योग चलाउन बैंकबाट सरल ब्याजमा पैसा पाउने अवस्था सरकारले सिर्जना गर्न सकेको छैन । यस्तो अवस्थामा नेपालमा सबै अवसर छन्, यहीँ केही गर भन्नुको कुनै अर्थ देखिँदैन । 

नेपालबाट वर्षमा लगभग ७ लाख युवा विदेशिने तथ्याङ्कले देखाएको छ । तीमध्ये धेरै ठूलो संख्यामा अशिक्षित तथा अर्ध शिक्षित र सुरुदेखि नै सरकारी स्कुल, कलेजमा सामान्य विषय पढेका युवा हुन्छन् । तिनीहरुले देश छाड्नुको कारण के त ? तिनीहरुले नेपालमा सरकारी जागिर खान सकेनन्, निजी क्षेत्रको अनिश्चित जागिर तथा जीवन निर्वाहको अवस्था जटिल बन्दै जाँदा विदेश जानु वाध्यता जस्तै बन्न गएको छ । २०४६ पनि खुलाबाजार अर्थतन्त्रले धेरै क्षेत्रलाई फैलने अवसर दियो, रोजागरीको सिर्जना पनि बढेर गयो । यस्तो अवस्था सिर्जनासँगै पुँजीवादी अर्थतन्त्र क्रोनिक बन्न पुग्यो, दलाली र कमिसन तन्त्र बढ्दै गयो । अझ ०६२।६३ पछि त यो क्रम यति बढेर गयो कि सर्वसाधारण नागरिकले जीवन निर्वाह गर्न कठिन  भयो । यही समयमा सर्वसाधारणले नेपालमा काम गरेर जीवन निर्वाह गर्न तथा सहर तथा सहरोन्मुख क्षेत्रमा बसोवास किनेर बस्न सक्ने अवस्था राजनीतिक क्षेत्र र कर्मचारीतन्त्रमा झांगिएको दलाली र कमिसन तन्त्रका कारण रहेन । यस्तो अवस्थामा युवाहरु जसरी पनि विदेश नगइनहुने अवस्था बन्न गयो । यही अवस्थामा अर्थात् डा. प्रकाशशरण महतको नीति र योजनाले युवाहरुलाई विदेश जानबाट रोक्न ज्यादै कठिन छ ।

बजेट बन्दा जुन करका दर फेरबदलको विवाद भयो, पछिल्ला तस्करी तथा घोटालाका काण्डहरू जसरी एकपछि अर्को गर्दै बाहिर आइरहेका छन् ती सबैको जड त्यही राजनीतिक क्षेत्र र कर्मचारीतन्त्रमा मौलाउँदै गएको दलाली करण र कमिसन तन्त्र हुन् । जहिले जति पनि काण्डहरू बाहिर आइरहेका छन् ती कुनै विशेष आपराधिक व्यक्ति वा समूहको कारणले मात्रै भएका होइनन् । त्यसमा पूरै राजनीतिक र कर्मचारी संयन्त्रसँग राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय दलालहरू जोडिएका छन् ।

दलाली करण र कमिसन तन्त्र नजोडिई विशुद्ध आपराधिक समूह मात्रै जोडिएको भए तिनको कारबाही सजिलो हुने थियो । राजनीतिका उच्च नेतृत्वकै वरिपरिकाहरु संलग्न देखिएपछि यी घटनाको अनुसन्धान र मुख्य अपराधीसम्म पुग्ने अवस्था कमजोर बन्दै गएको देखिँदै छ । अहिलेको अवस्थालाई हेर्दा सरकार तथा त्यसका वरिपरि रहने दलका प्रभावशाली नेताहरू र उनीहरूको इसारामा चल्ने कर्मचारी नै संलग्न रहेको देखिँदै छ । यस्तो अवस्थामा युवाहरूले कस्तो व्यवसाय गरेर देशमा बसेर आफ्नो र देशको उत्थान गर्लान् ? यसको उत्तर अर्थमन्त्रीले दिनुपर्ने देखिन्छ ।