बजेटः पहिलो त्रैमासमा ४६ अर्ब घाटामा सरकार

२ कात्तिक, काठमाडौं । चालु अर्थिक वर्षको साउन, भदौ र असोज गरी तीन महिनामा सरकारले गरेको आम्दानी र खर्चको हिसाब हेर्दा पहिलो त्रैमासिकमा सरकार ४६ अर्ब रूपैयाँले घाटामा गएको छ । गत वर्षको नकारात्मक प्रभावको असर अझै बाँकी रहेको सरकारी अनुमान छ । यस हिसाबले चालू आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासमा सरकारी वित्त घाटामा छ । 

वित्तीय प्रणालीमा झन्डै ५ खर्ब रूपैयाँ लगानी योग्य रकम थुप्रिएपछि सरकारले धमाधम आन्तरिक ऋण उठाइरहेको छ । अपेक्षित रूपमा राजस्व संकलन नभइरहेका बेला बजारमा पर्याप्त तरलता रहेको मौकामा सरकारले धमाधम आन्तरिक ऋण उठाइरहेको हो । गत वर्ष दोस्रो त्रैमासबाट मात्र आन्तरिक ऋण उठाएको सरकारले यस वर्ष पहिलो त्रैमासदेखि नै आन्तरिक ऋण उठाउन थालेको हो । 

चालू आर्थिक वर्ष उठाउनुपर्ने २ खर्ब ४० अर्ब आन्तरिक ऋणमध्ये हालसम्म ९७ अर्ब ३१ करोड रूपैयाँ संकलन भइसकेको छ । उल्लिखित तथ्यांकमा तालिकाअनुसार दोस्रो त्रैमासमा उठाउनुपर्ने ४५ अर्ब रुपैयाँ बराबरको ऋणपत्रमार्फत उठाइएको आन्तरिक ऋण पनि जोडिएको छ । दोस्रो त्रैमासका लागि तय भएको मध्ये हालसम्म एउटा १५ अर्बको र बाँकी तीन वटा १० अर्बको विकास ऋणपत्रमार्फत राष्ट्र बैंकले आन्तरिक ऋण उठाइसकेको छ । हालसम्म संकलित ९७ अर्ब ३१ करोड आन्तरिक ऋणमध्ये ५ अर्ब ट्रेजरी बिलबाट र बाँकी ९२ अर्ब ३१ करोड रूपैयाँ विकास ऋणपत्रमार्फत उठाइएको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ ।

असोज ३० सम्म सरकारको कुल आम्दानी २ खर्ब ३४ अर्ब ६३ करोड रूपैयाँ छ । सोही अवधिमा सरकारको कुल खर्च २ खर्ब ८० अर्ब ५७ करोड रूपैयाँ महालेखा नियन्त्रक कार्यालयको तथ्यांक छ । यसरी हेर्दा असोज मसान्तमा सरकारी वित्त करिब ४६ अर्बले घाटामा रहेको देखिन्छ । यस्तै, असोज मसान्तमा सरकारले २ खर्ब १९ अर्ब रूपैयाँ राजस्व संकलन गरेको छ । यो गत वर्षको भन्दा १५ अर्ब रूपैयाँले बढी हो । 

महालेखाका अनुसार असोज मसान्तसम्म चालु खर्च २ खर्ब १३ अर्ब रूपैयाँ पुगेको छ । यस वर्षको बजेटले ११ खर्ब ४१ अर्ब रूपैयाँ चालू खर्च हुने अनुमान गरेको छ । असोजसम्ममा भएको खर्च कुल अनुमानको १८.६९ प्रतिशत हो । मंसिरसम्ममा पुँजीगत बजेट खर्च १७ अर्ब ८३ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । यो लक्ष्यको मात्र ५.९ प्रतिशत हो । चालु बजेटमा ३ खर्ब २ अर्ब रूपैयाँ पुँजीगत खर्च गर्ने लक्ष्य राखिएको छ । कुल बजेटमा पुँजीगत बजेटको हिस्सा १७.२४ प्रतिशतमात्र हो । तैपनि यो खर्च हुने अवस्था छैन ।  

अर्थतन्त्र सुस्त भए पनि यो वर्ष १४ खर्ब २२ अर्ब रूपैयाँ राजस्व उठाउने लक्ष्य राखेका थिए । महालेखाका अनुसार असोज मसान्तसम्म २ खर्ब १९ अर्ब रूपैयाँ राजस्व उठेको छ । यसमा कर राजश्व एक खर्ब ९९ अर्ब र गैरकर राजस्व १९ अर्ब ६५ करोड हो । बजेटमा कर राजस्व १३ खर्ब ५ अर्ब र गैर कर राजस्व एक खर्ब १७ अर्ब रूपैयाँ उठाउने भनिएको थियो । यो अवधिमा सरकारको अन्य आम्दानी भने १५ अर्ब ४५ करोड रूपैयाँ भएको छ । सरकारको सबै आम्दानीलाई जोड्ने हो भने असोजसम्ममा २ खर्ब ३४ अर्ब रूपैयाँ पुग्छ । 

गएका तीन महिनामा सरकारले ६ करोड १८ लाख रूपैयाँ मात्र वैदेशिक अनुदान प्राप्त गरेको छ । यो वार्षिक लक्ष्यको ०.१२ प्रतिशत हो । चालू आर्थिक वर्षमा वैदेशिक अनुदानमार्फत सरकारले ४९ अर्ब ९४ करोड ३० लाख रूपैयाँ संकलन गर्ने लक्ष्य तय गरेको थियो । गत आर्थिक वर्षको तीन महिनामा सरकारले वैदेशिक अनुदानतर्फ लक्ष्यको १.४३ प्रतिशत प्रगति गरेको थियो ।