भ्रष्टाचार र सरकारी लापर्वाहीले ढल्यो हेटौँडा सिमेन्ट उद्योग

१३ कात्तिक, काठमाडौं । गुणस्तरीय सिमेन्ट उत्पादनमा इतिहास बोकेको सरकारी स्वामित्वको हेटौंडा सिमेन्ट उद्योगको उत्पादन बन्द भएको छ । सरकारी लापर्वाही र भ्रष्टाचारले चरम आर्थिक संकट बेहोर्दै आएको यो उद्योग बन्द हुँदा सरकारमाथि समेत प्रश्न उठेको छ । तर, उद्योग मन्त्रालय यसको जिम्मेवार लिने पक्षमा देखिएको छैन । 

नेपाली सिमेन्टको बजारमा हेटौंडा सिमेन्ट उद्योगको आफै इतिहास हो । हेटौंडाको लामसुरे हाइटमा ०३२ सालमा स्थापना भएको यो उद्योगले व्यावसायिक उत्पादन भने ०४२ बाट मात्रै सुरु गरेको थियो । एसियाली विकास बैंकको सहयोगमा स्थापित यो उद्योगको उद्‍घाटन तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले गरेका थिए । त्यति बेला नेपालकै दोस्रो ठूलो उद्योगका रुपमा परिचित थियो हेटौंडा सिमेन्ट उद्योग ।

उद्योगबाट जब उत्पादन सुरु भयो, तव मात्र देशभित्र सिमेन्ट उत्पादनको सम्भाव्यता पुष्टि भएको थियो । भारतीय बजारको परनिर्भरतालाई यो उद्योगले नै तोडेको हो । हेटौंडा सिमेन्टले बसाएको जगमा देश सिमेन्टमा आत्मनिर्भर बन्ने बाटोमा खुलेपनि आफै भने यो उद्योग थला परेको छ । ठूला आयोजनाको विश्वास नेपालका ठूलो संरचना निर्माणमा भारतीय सिमेन्टको दबदबा यो उद्योग खुलेपछि तोडिएको थियो । 

हेटौंडा सिमेन्ट उद्योगले आर्थिक संकटको कारणबाट समयमा कोइला खरिद गर्न नसक्दा आफ्नो उत्पादन बन्द गरेको हो । यो उद्योगमा मासिक तीन हजार ६ सय मेट्रिक टन कोइला खपत हुने गर्दछ । उद्योगका महाप्रबन्धक वसन्तराज पाण्डेले बडादशैंको बिदा हुनुअघिसम्म उद्योग सञ्चालनमा रहेको र त्यस अवधिमा तीन लाख बोरा सिमेन्ट उत्पादन गरेको जानकारी दिए ।

उनले आर्थिक संकटका कारण बाह्य मुलुकबाट कोइला खरिद गर्न नसकिएकाले सिमेन्ट उत्पादन बन्द गरिएको बताए । उनले आर्थिक संकटबारे संघीय सरकारका उद्योग तथा आपूर्ति मन्त्री र सचिवलाई जानकारी गराइएको र केही आर्थिक अनुदान उपलब्ध भएमा उद्योगलाई पुनः सञ्चालनमा ल्याइने बताए ।

चार दशक पुरानो उद्योगका मेसिन जीर्ण हुँदै गएकाले उत्पादन गर्न कठिनाइ भएको र उत्पादित सिमेन्ट सबै शहरमा बिक्री वितरण गर्न समस्या भएपछि उत्पादन बन्द गरिएको हो । कोइला खरिद गरी ल्याइएपछि मात्रै उद्योग पुनः सञ्चालनमा ल्याउन सकिने भएको कोइरालाले बताए । यो उद्योगमा हाल करिब तीन सय ९० कर्मचारी कार्यरत रहेका छन् ।

उद्योगमा क्लिंकरको सिमेन्ट उत्पादनका लागि आगो बाल्ने भट्टीको केही उपकरण बिग्रिएकाले उत्पादन बन्द गर्नुपरेको उद्योग व्यवस्थापनको महाशाखाले जनाएको छ । उद्योगमा अहिले पर्याप्त कोइलाको अभाव भएकाले पनि तत्काल क्लिङ्कर उत्पादन गर्न कठिनाइ भएको उद्योगका कर्मचारीले बताएका छन् । अब कहिले उत्पादन सुरु हुन्छ भनेर एकिन नभएको उनीहरूको भनाइ छ । 

मन्त्रालयले सहयोग गरे दुई साताभित्रै विदेशबाट गुणस्तरीय कोइला ल्याएर उत्पादन शुरू गरिने उद्योगका महाप्रबन्धक वसन्तराज पाण्डेले बताए । उनका अनुसार अहिले सिमेन्ट उद्योगको भण्डारमा करिब ८०० मेट्रिक टन कोइला छ । तर, पर्याप्त कोइला नहुँदासम्म क्लिङ्कर उत्पादन गर्न समस्या आइपरेको उनको भनाइ छ ।

महाप्रबन्धक पाण्डेले उद्योगमा अहिले दुई लाख ५० हजार बोरा सिमेन्ट रहेको र त्यसलाई काठमाडौं लगायत विभिन्न शहरमा खपतका लागि तयारी अवस्थामा राखिएको जानकारी दिए । उद्योगको क्लिंकर उत्पादन गर्ने आगो बाल्ने भट्टीको केही उपकरणको एक साताभित्रै मर्मत सम्भार गर्ने लक्ष्य रहेको उनको भनाइ छ । करिब चार दशक पुरानो हेटौंडा सिमेन्ट उद्योगबाट २०४३ मंसिर २६ गतेदेखि व्यावसायिक रूपमा उत्पादन शुरू भएको थियो । आज आएर आर्थिक संकटले फेरी उत्पादन सुरु हुन्छ कि हुँदैन भन्ने अवस्थामा पुगेको छ ।