वर्षको सुरु देखि नै विदेशी लगानीमा सुधार, उर्जा क्षेत्रमा आकर्षण

५ माघ, काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार यो वर्ष विदेशी लगानीमा सुधार देखिएको छ । तर, राम्रो भयो भनेर विश्लेषण गरिहाल्ने बेला भएको छैन । यो कति दिगो हुन्छ भन्ने कुरा हेर्नुपर्छ । यस अर्थमा नेपाल भित्रिएको विदेशी लगानीमा आशातित रूपमा सुधार हुन नसके पनि सुधारका संकेत भने देखिएको राष्ट्र बैंकको भनाइ हो । 

चालु आर्थिक वर्षको पाँच महिनामा ३ अर्ब ९२ करोड रुपैयाँ प्रत्यक्ष विदेशी लगानी (एफडीआई) भित्रिएको छ । गत आर्थिक वर्षको पाँच महिनाको तुलनामा यस वर्षको सोही अवधिमा नेपाल भित्रिएको विदेशी लगानी ३ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँले बढी हो । गत वर्षको मंसिरसम्म ६० करोड ४९ लाख रुपैयाँ मात्र विदेशी लगानी भित्रिएको थियो । 

पछिल्ला वर्षमा नेपाल भित्रिने प्रत्यक्ष एफडीआई मध्ये अधिकांश हिस्सा जलविद्युत् आयोजनामा आउने गरेको छ । गत चार आर्थिक वर्षमा मुलुक भित्रिएको एफडीआईमध्ये जलविद्युत् क्षेत्रमा आएको लगानी औसत ९० प्रतिशत हाराहारी रहेको राष्ट्र बैंकको तथ्यांक छ । 

नेपालमा लगानीका अन्य क्षेत्रको तुलनामा जलविद्युत् क्षेत्रमा तुलनात्मक लाभ धेरै रहेकाले पछिल्ला वर्षहरूमा विदेशी लगानीकर्ताको आकर्षण बढेको देखिन्छ । आगामी १० वर्षमा १० हजार मेगावाट विद्युत् भारतले किन्ने सम्झौतापछि यो क्षेत्रमा लगानीकर्ताको आकर्षण बढेको देखिन्छ । भारतले १० वर्षमा १० हजार मेगावाट बिजुली किन्ने भनेको छ । यसले बजार सुनिश्चित भए लगानीकर्ता लगानी गर्न उत्साहित हुन्छन् भन्न सकिन्छ । 

नेपाल राष्ट्र बैंकको प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीसम्बन्धी सर्वेक्षणले आर्थिक वर्ष ०७८/७९ को अन्त्यसम्ममा कुल प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीको मौज्दात २ खर्ब ६४ अर्ब ३३ करोड रहेको देखाएको छ । नेपालमा सबैभन्दा बढी भारतबाट ८८ अर्ब ५९ करोड, चीनबाट ३३ अर्ब ४५ करोड, आयरल्यान्डबाट २० अर्ब ९० करोड, सिंगापुरबाट १६ अर्ब ७ करोड र सेन्ट किट्स एन्ड नेभिसबाट १५ अर्ब ९ करोड प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी भित्रिएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । 

नेपालमा रहेको प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीमध्ये ६२.६ प्रतिशत औद्योगिक क्षेत्रमा र ३७.३ प्रतिशत सेवा क्षेत्रमा देखिन्छ  । औद्योगिक क्षेत्रअन्तर्गत जलविद्युत् क्षेत्रमा ३२.८ र उत्पादन क्षेत्रमा २९.५ प्रतिशत वैदेशिक लगानी छ । यसैगरी कुल प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीमध्ये २५.६ प्रतिशत सेवा क्षेत्रअन्तर्गत बैंक तथा वित्तीय संस्था र बिमा कम्पनीहरूमा रहेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । 

राष्ट्र बैंकले विदेशी लगानी आप्रवाहमा सुधारका संकेत देखिएको बताइरहे पनि चालु आर्थिक वर्षमा भएको विदेशी लगानी प्रतिबद्धताको तुलनामा नगण्य परिमाणमा भित्रिएको देखिन्छ । उद्योग विभागको तथ्यांकअनुसार चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनासम्म २ सय २६ वटा आयोजनामा २२ अर्ब ३३ करोड ६५ लाख रुपैयाँ बराबरको विदेशी लगानी प्रतिबद्धता भएको छ । यसमध्ये १ अर्ब ७२ करोड ५९ लाख रुपैयाँ बराबर लगानी प्रतिबद्धता गत पुसमा मात्रै भएको देखिन्छ ।

गत आर्थिक वर्ष ३८ अर्ब ४० करोड ७५ लाख रुपैयाँ विदेशी लगानी प्रतिबद्धता आएको थियो । तर, सो अवधिमा ५ अर्ब ९६ करोड १३ लाख खुद विदेशी लगानी भित्रिएको छ । अघिल्लो आर्थिक वर्ष पनि ५४ अर्ब १५ करोड ८९ लाख रुपैयाँ प्रतिबद्धता हुँदा १८ अर्ब ५६ करोड ३ लाख रुपैयाँ रकम भित्रिएको राष्ट्र बैंकको तथ्यांक छ ।