खारिएका खुमनः झन् व्यस्त, झनै चर्चा नाम र दाम

‘स्याङजालीलाई नभन जाली,
तिम्रो पनि सिउँदो छ खाली, लान्छु तिम्लाई सिन्दुर हाली ’

यो थेगो चर्चित गीत ‘स्याङजाली झापाली’ एल्बमको हो । गायक खुमन अधिकारी र गायिका विष्णु माझीद्वारा स्वर बद्ध गीतको चर्चा आजपनि उत्तिकै छ । 

२०४२ साल भदौ २२ गते कालीगण्डकी गाउँपालिका ६ मा पिता स्व. मुक्तिराम र माता नमकला अधिकारीको कान्छा सन्तान खुमन अधिकारी ‘स्याङजीलाई नभन जाली ...’ गीतबाट एकाएक चर्चामा आए । र, नेपाली लोकगीतको क्षेत्रमा मात्रै नभइ व्यक्तिगत र व्यावसायिक जीवनमा लोभलाग्दो छ ।

खुमन लोकदोहोरीमा खरिएका गायक हुन् । अधिकारीलाई ‘हाई स्केल’ गीतका पर्याय मान्छन् । लोकगीत होस या लोकदोहोरी, उनले गीतलाई न्याय गरेर गाउँछन् । त्यसैले अधिकारीलाई लोकगीतका न्याय मूर्ति ठान्छन् । अधिकारीका दर्जन गीतहरू ‘वन टेक’ मा रेकर्ड भएका छन् । 

त्यसो त स्याङजा–आँधीखोला लोकदोहोरीको उर्वरभूमि हो । यहाँका हरेक सजीव र निर्जीव प्राणीमा लोकगीत पाउँछौँ । हावाको वाहवमा पनि लोकगीत पाउँछौँ । दर्जनौं चल्ती व्यावसायिक स्याङजाली अर्थात आँधीखोले गायक खुमन अधिकारी भन्छन्, ‘लोक विश्वास, लोक परम्परा र लोक संस्कृतिको धनी जिल्ला हो । जसलाई दिगो राख्न हामी जस्ता कलाकार र स्रष्टा लाग्नु पर्छ । जो जससँग/जुन क्षेत्रसँग सम्बन्धित छ उसको महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छन् । 

गायक अधिकारीले औपचारिक सांगीतिक यात्रा दोहोरी साँझबाट सुरु गरेका थिए । स्कुले जीवनमै गीत संगीतमा रुचि राखेका अधिकारी स्कुलका विभिन्न अतिरिक्त क्रियाकलापहरूमा भाग लिन्थे । गाउन अगाडि तम्सिने अधिकारी कहिल्यै दोस्रो र तेस्रो हुन परेन, सधैं प्रथम भएको सम्झना सुनाउँछन् ।

गाउँका पूजापाठ, चाडपर्व, मेला, उत्सवमा आफ्नो कला देखाउन आगडि सर्थे । साना कलिला उमेर, पातलो शरीर र स्वरमा दम भएका खुमनले स्वरको जादु चलाउँदा उनीसँगै गाउने, नाच्ने र झुम्मिने बिरलै पाउथे । त्यसैले उनलाई दोहोरी साँझमा गाउन सुरु गर्दा दुःख र अप्ठ्यारो खेप्नु नपरेको सुनाउँछन् । गाउँघरका सबैका लोकप्रिय बनेका खुमन पुरानो बसपार्क काठमाडौंमा रहेको रेसुङ्गा दोहोरी साँझबाट व्यावसायिक गायन यात्रा श्रीगणेश गरेका हुन् । त्यहाँ करिब डेढ वर्ष गाए, उनले । एक वर्षपछि गायक खड्का गर्बुजाको भञ्ज्याङ दोहोरी साँझमा गए । भञ्ज्याङ नै उनको अन्तिम दोहोरी साँझ हो । त्यसपछि दिनहुँ गीत रेकर्ड हुन थाले । गीतसङ्गीतमा साधना झनै गर्नुपर्यो । दोहोरी साँझ चाहेर पनि निरन्तरता दिन नपाएको उनले सुनाए ।

देश विदेशमा खुमनको चर्चा झनै चुलिँदो छ । देशभित्रका मेला महोत्सव र विदेशको विभिन्न कार्यक्रमको ‘डिमाण्ड’ले प्रमाणित गर्छ । उनको गीत, गाउने कला र गला झनै तिखारिँदै छन् । सरस्वतीले झनै माया गर्न लागेछिन् । 

उनको पहिलो गीत ‘ईश्वर पनि देब्रे परेछन्’ हो । गीत २०६३ सालमा रेकर्ड भएको हो । ‘स्याङजाली झापाली’, ‘जोर शंख फुकेर’, ‘एउटै डोरी पासो लगाम भो’, ‘त्यो मन रुन्न होला र ?’, ‘सिलाई दिउला भोटो’, ‘कपाल कोर्ने काइँयो’, ‘रुमाल चिनो लैजाऊ बैनालाई’, ‘ए काले ए काले’, ‘देख्न मन लाको छैन’, ‘पढाई मात्र हो’, ‘केटी पट्याउने’, ‘निधारमा रातो टीका शिरैमा जमरा’ लगायत सयौं गीतहरू चर्चित छन् । खुमनले करिब ६ हजार गीतमा स्वर दिएका छन् । 

‘मनको देउतैले’ बोलको गीत खुमनका लागि कोशेढुङ्गा बन्यो । सो एल्बम २६ औं एल्बम थियो । ‘मनको देउतैले’ सुपर, डुपर हिट भयो । खुमनले चौतर्फी चर्चा कमाए । दाम र नाम पनि । सबैको प्रसंशाको पात्र बने । लोकदोहोरी क्षेत्रका समकक्षीहरुमा मुटुमा ढ्याङ्ग्रो बजाए । सबैको वाहीवाही पाए । खुमनले ‘लोकदोहोरी क्षेत्र खायो है आयो’ भन्ने पारे । स्यावासी, बधाई अनि सांगीतिक क्षेत्रको शुभकामना पनि । नयाँ गीतको तयारीमा रहेका अधिकारीको ‘केटी पट्याउने’ श्रृङगारिक रस र ‘निधारमा रातो टीका शिरैमा जमरा’ झ्याउरेमा आधारित गीत हुन् ।

हाई ‘डिमाण्ड’ अर्थात अत्याधिक माग भएका कलाकार खुमन
खुमन अधिकारीलाई सदाबहार गायकका रुपमा चिनिन्छन् । एक दशक देखि सफल सांगीतिक क्षेत्रमा खुमनको एक छत्र राज छ । लोक गीत होस या लोकदोहोरी । देश–विदेशमा खुमनकै चर्चा छ । भर्खरै जापानको सांगीतिक कार्यक्रमबाट फर्केका खुमन नेपालको मेला महोत्सवमा भ्याइनभ्याइ छ । मेला–महोत्सवमा खुमनको अनिवार्य माग हुन्छ । एउटै देशमा ८/९ पटक गइसकेका उनी बाँकी अमेरिका र क्यानाडामात्रै बाँकी रहेको सुनाउँछन् । 

‘मनको देउतैले’, ‘स्याङजाली झापाली’, ‘त्यो मन रुन्न हो र ?’, ‘ए काले ए काले’ लगायत दर्जनौं गीतहरू अझै पनि देश विदेशमा त्यति नै चर्चा छन् । मेलापात, मेला, पर्व, महोत्सव, रोधी घर, दोहोरी साँझमा खुमनकै गीतले पकड जमाएको छ । उनले कुनै बेला १० ओटा गीत एकछिनमा रेकर्ड गरेको इतिहास छ । 

‘हाई स्केल’ गायक
गायक अधिकारीको अर्को महत्वपूर्ण परिचय हो ‘हाई स्केल’का गीत गाउने क्षमता । स्वरमै सरस्वतीको बास पाइन्छ । पुरुषोत्तम न्यौपाने र राजु परियार पछि  ‘हाई स्केल’ गाउन सक्ने एक मात्र गायक पनि हो । ‘जोर शंख फुकेर’ ‘स्याङजाली झापाली’, ‘त्यो मन रुन्न हो र ?’, ‘ए काले ए काले’, ‘सिलाई दिउला भोटो’ ‘देख्न मन लाको छैन र ?’, लगायत दर्जनौँ हाई स्केलका गीतहरु सुपर डुपर हीट भए । अधिकारीका परिश्रमिक पनि ‘हाई स्केल’ कै छन् । न्यूनतम् ४० हजार देखि एक लाख रुपैया सम्म परिश्रमिक लिन्छन् । उनी महङ्गा कलाकारको सूचीमा पर्दछन । 

पञ्चेबाजा र तीजगीतका गायक
खुमन लोकवाङ्मयका भर्सटायल गायक हुन् । आँसु गायक भनेर पनि चिनिन्छन् । अवस्था अनुसार गीत गाउन सक्ने क्षमताका खानी अधिकारी गीतमै रुवाउन, हँसाउन र उर्फान सक्छन् । लोकगीत, लोकदोहोरी जति गाएका छन् पञ्चेबाजा र तीजका गीतहरु पनि । ‘नभन के गरम’, ‘उमेर भाछैन’, ‘माइतीको माया’, ‘भीरैमा चढ्यो माली गाई’ लगायत दर्जनौं पञ्चेबाजाका गीतहरू गाएका छन् । ‘नभन के गरम’ २०६५ सालमा पहिलो रेकर्ड भएको पञ्चेबाजा गीत हो । उक्त गीतले नेपाली सांगीतिक बजारमा पञ्चेबाजालाई लोकगीतमा प्रवेश गराउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको पाइन्छ ।

‘अब त मैले नि झुम्का लगाउँछु’, ‘आज त भेट्न आउदिन है कालु’, ‘ऊँ शिव शंकर भोला’, ‘ब्लड प्रेसर हाइ’, ‘भँगेरी चरीले’, ‘नदी हे सली सली’, ‘सितारा बाटेको डोरी’ लगायत करिब पाँच दर्जन गीत गाइसकेका छन् । ‘अब त मैले नि झुम्का लगाउछु’ उनको पहिलो तीज गीत हो । सो गीत २०६५ मा रेकर्ड भएको हो । ‘नदी हे सली सली’, र ‘सितारा बाटेको डोरी’ यो वर्षको चर्चित तीज गीत हुन् । 

गायक खुमन अधिकारीका गुरु सर्जक राजकुमार बगर हुन्। उनले गाएका ‘मनको देउतैले’ बोलको गीतको सर्जक राजकुमार बगर हुन् । मञ्जिल मोहन, पुरुषोत्तम न्यौपाने, शर्मिला गुरुङ, बिमलराज क्षेत्रीलाई प्रेरणाको श्रोत हुन् । उनी सम्झन्छन् ‘राजकुमार दाईले ‘मनको देउतैले’ गीत खुमनले गाउँन सक्छ, खुमनलाई दिनुपर्छ । गाउन लगाउनु पर्छ । भनेर गीत दिनु भएको हो । जुन गीत मेरो जीवनको महत्वपूर्ण गीत हो ।

पछिल्लो समय जसको प्रतिभा छन् तिनै कलाकारहरू मात्र बाँचेका छन् । आफूसँग सिर्जना छैन भने पछि परेका छन् । ‘अहिले कस्तो स्वर, कस्तो कलाकार भनेर छुट्याउन गाह्रो छ,’ उनले भने । अहिले श्रृङगारिक रसका सिर्जना अलि बढी हुन थालेका छन् । मौलिक भन्दा छाडापन र आफ्नापनले केही विकृति भएको स्वीकार्छन् ।

खुमनको दृष्टिकोणमा लोकदोहोरी भनेको ‘लोकले बुझ्ने गीत हो । यसमा सवाल जवाफ गरेर गाइएको हुन्छ । यसमा सरल लय, भाका, शब्द, संगीत र प्रस्तुति हुन्छन् । सामान्य रुपमा हाम्रा मौलिक बाजाहरू बजाएका हुन्छन् । सारङ्गी, बाँसुरी, सहनाई, मादल बजाएर सरल संगीतको रुपमा  हुन्छ । गाउँ गाउँमा घन्किरहेका, जुनसुकै प्राणीहरुले सुनेर आनन्द लिने संगीत नै लोकगीत हो । साना बच्चा देखि बुढापाकाहरुले बुझ्ने गीत नै लोकगीत हुने उनी बताउँछन् ।

धैर्यता, संघर्षको परिणाम सकारात्मक आउने बताउने अधिकारी जुनसुकै क्षेत्रमा पनि सम्बन्धित विषयको ज्ञान हुन आवश्यक ठान्छन् । पछिल्लो समयमा केही कलाकारहरू संगीतको आधारभूत ज्ञान र सीप नभईकन हाम फाल्नुले दुवैको विषय अन्योलमा परेको उनी बताउँछन् । आफ्नो मुल्याङकन आफै गरेर मात्र अगाडि बढ्न जरुरी रहेको उनको धारण छ  । 

उनले थपे, ‘मेरो स्वरको रेन्ज कहाँ सम्म हो, कसरी अगाडि बढ्दा राम्रो हुन्छ । स्वरलाई निखरपन ल्याउन साधना जरुर हो या होइन सिक्नु र जान्नु अपरिहार्य छ ।’ स्टेजमा गाउँदा र  रेकर्डिङ स्टुडियो गाउनु फरक हुने भन्दै विशेष ज्ञानको कमीले हाई रेन्ज गाउने गायकहरू नजन्मेका होइन की भन्ने उनको तर्क छ ।