एआईको चमत्कार : ज्वालामुखीमा गाडिएको २ हजार वर्ष पुरानो स्क्रोल एआईले पढ्यो

२३ माघ, वासिङ्टन । असम्भव मानिएका र ठानिएका धेरै कार्यहरू अहिले आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) मार्फत यस्ता धेरै उपलब्धिहरू पूरा भइरहेका छन्। 

माउन्ट भिसुभियस विष्फोटबाट जलेका २,००० वर्ष पुरानो स्क्रोलहरू बुझ्न कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) प्रयोग गरेकोमा तीन अनुसन्धानकर्ताले ७ लाख डलर पुरस्कार जितेका छन् ।

 ‘वेसुवियस चैलेंज’ को आयोजकहरूका अनुसार हरकुलेनियम पपीरी लगभग ८०० ग्रीक स्क्रोलहरू छन्, जुन ७९ एडी को ज्वालामुखी विस्फोटको समयमा गाडिएको थियो। यो उही ज्वालामुखी थियो, जसले पुरातन रोमन शहर पोम्पेईलाई गाडेको थियो।

कडा खरानीको लगबाट बनेका यस्तै स्क्रोलहरू पेरिसको इन्स्टिट्युट डे फ्रान्स र नेपल्सको राष्ट्रिय पुस्तकालयमा राखिएका छन्। यी अत्यन्तै क्षतिग्रस्त छन् र खोल्ने प्रयास गर्दा पनि भाँचिएका छन्। भेसुभियस च्यालेन्जले चारवटा स्क्रोलहरूको उच्च रिजोल्युसनको सीटी स्क्यान लियो र तिनीहरूमा अनुसन्धानलाई प्रोत्साहन गर्न धेरै पुरस्कारहरूमध्ये एक मिलियन डलर प्रस्ताव गरेका थिए ।

पुरस्कार विजेताहरूमा बर्लिनका पीएचडी विद्यार्थी जोसेफ नाडर, नेब्रास्काका विद्यार्थी र स्पेसएक्स प्रशिक्षार्थी ल्यूक फेरिटर र स्विस रोबोटिक्सका विद्यार्थी जुलियन शिलिगर समावेश छन्। शोधकर्ताहरूको यो समूहले प्यापाइरसबाट मसी अलग गर्न र ढाँचा पहिचानमार्फत धमिलो र लगभग अपठनीय ग्रीक अक्षरहरू विकास गर्न एआई प्रयोग गर्‍यो।

‘यी केही पाठहरूले पुरातन संसारको प्रमुख अवधिहरूको इतिहासलाई पूर्ण रूपमा पुनः लेख्न सक्छ,’ हर्कुलेनियम सोसाइटीका एक क्लासिकिस्ट र अध्यक्ष रोबर्ट फाउलरले ब्लूमबर्ग बिजनेसवीक पत्रिकालाई भने। चुनौतीले अनुसन्धानकर्ताहरूलाई कम्तिमा १४० क्यारेक्टरहरू प्रत्येकको चार टुक्राहरू बुझ्न आवश्यक थियो, जसमध्ये कम्तिमा ८५ प्रतिशत क्यारेक्टरहरू पुनः प्राप्त गर्न योग्य भएका थिए।

गत वर्ष फारिटरले स्क्रोलमा एउटा शब्द डिकोड गर्‍यो, जुन बैंगनीको लागि ग्रीक शब्द भयो। आयोजकहरूका अनुसार उनीहरूको संयुक्त प्रयासले अब करिब पाँच प्रतिशत स्क्रोल डिक्रिप्ट गरिएको छ। ‘स्क्रोलका लेखक सम्भवतः एपिक्युरियन दार्शनिक फिलोडेमस थिए, जसले संगीत, खाना र जीवनको आनन्द कसरी लिने ? भन्ने बारेमा लेखेका थिए,’ प्रतियोगिता आयोजक नेट फ्राइडम्यानले एक्समा लेखेका छन ।