प्रेम साधक होइन, बाधक हो !! ह्याप्पी भ्यालेन्टाइन !!

प्रेम मानव जीवनको भावनात्मक शब्द हो । तर, यसलाई परिभाषित गर्न असम्भव छ । प्रेमलाई शब्दमा व्याख्या गरेर साध्य छैन । जसरी हामीले हावामा उडिरहेको फुलहरूको सुगन्ध देख्न सक्दैनौँ तर अनुभव गर्न सक्छौँ । त्यस्तै प्रेम पनि एक भावनामा व्यक्त हुने कुरा हो । प्रेम भावनामा महसुस हुन्छ र व्यवहारले देखाउँछ ।  

जुन प्रेम आकर्षणबाट सुरु हुन्छ, त्यो क्षणिक हुन्छ । त्यसको आयु हुँदैन । कति खेर कहाँनेर सकिन्छ पत्तै हुँदैन । आकर्षण घट्दै गएमा या समाप्त भएमा प्रेम लुप्त हुन्छ । जुन प्रेम सुख, सुविधाबाट प्राप्त हुन्छ, घनिष्ठता त हुन्छ तर, सधैंका लागि उत्साह, आनन्द र खुशी भने मिल्दैन । यो सीमित समयसम्मका लागि मात्र हुन्छ ।

प्रेम त अनन्त हुन्छ । तपाई प्रेमको जति नजिक जानुहुन्छ, त्यति नै आकर्षण लाग्छ । प्रेम आकाश जस्तै अनन्त छ, जसको कुनै सीमा छैन । प्रेमको कुरा हर कोहिले गर्छन् तर यसलाई महसुस र बुझ्ने बिरलै भेटिन्छन् ।

प्रेम भनेको निःस्वार्थ हुनपर्छ । साँचो माया गर्न एक प्रेमीको लागि उसको प्रेमिका सबै थोक हुन्छ । उदाहरणको लगि लैला–मजनु, रोमियो–जुलियट, मुना–मदन आदि । प्रेम दुःखदायी या सुख जस्तो नि हुनसक्छ यो तपाईँमा तपाईँको पार्टनरमा निर्भर गर्छ । एउटाले मात्र चाहेर सहयात्रा समधुर हुँदैन । तपाईँलाई थाहा छ । प्रेम प्राप्त गर्नु मात्र हैन, गुमाउनु पनि प्रेम हो । किन की, प्रेम प्राप्त गर्नको लागि केही गुमाउनु पनि पर्छ । बदलामा केही नपाइकन केही गुमाउनुमा केही कष्ट हुँदैन भने यसको मतलव तपाईँको उ प्रति सच्चा प्रेम हो ।

संसारमा गरिएको मध्ये सबैभन्दा बढी परिभाषा जीवनको गरिएको छ । सबैभन्दा बढी विवादित विषय यौन हो र संसारका सबै मान्छेले अनुभूत गर्ने प्रेम हो । प्रेम, यौन र जीवनलाई सामाजिक धरातलमा जति धेरै बुझाउने प्रयास गरियो, त्यति नै यो विषय जटिल बन्दै गयो । व्याख्या र विश्लेषणका ग्रन्थ जति थपिए, भ्रम र संकुचनका आयाम पनि त्यति नै बढ्दै गए । 

प्रेम र जीवन एक अर्काका परिपूरक हुन् । जहाँ जीवन छ त्यहाँ प्रेम छ । जुन जीवनमा प्रेमको भाव व्यक्त हुँदैन त्यो प्राकृतिक होइन, कृत्रिम हो । कृत्रिमतामा शरीर मात्र हुन्छ, जीवन हुँदैन । जीवनको अर्थ नै जीवन्तता हो । प्रेम शाश्वत सत्य हो । संसारका हरेक व्यक्तिमा प्रेम विषयक गुण हुने भएकाले नै प्रेमलाई शाश्वत सत्य भनिएको हो ।

तर पनि कतिपय मानिसहरू कृत्रिम सत्यको आडमा शाश्वत सत्यलाई ढाक्न खोज्दछन् । यही कारणले प्रेम र जीवनमाथि धेरैको बुझाइ सामाजिक धरातलमा मात्र छ । मनोवैज्ञानिक धरातलप्रति मान्छे उदासीन छ । जब कि प्रेम सामाजिक विषय होइन, यो त विशुद्ध मनोवैज्ञानिक विषय हो । 

कतिपय मानिसहरू प्रेम र यौनलाई छुट्टा–छुट्टै रुपमा हेर्छन् । प्रेमलाई करुणाको दृष्टिले मात्र हेर्नेहरू यौनलाई प्रेमको विपरीत ठान्छन् । यौनलाई मनोवैज्ञानिक आँखाले हेर्न नजान्नेहरु त यौनलाई विकृति नै हाे भन्छन् । आफू यौन समागमबाटै जन्मेर पनि यौनलाई छिःछिः र दुरदुर !! गर्ने विद्वत् वर्गको जमात यहाँ अहिले पनि ठूलै छ । 

हाम्रो समाजमा हामीले देखेका विवाहमा परिणत भएका यी प्रेम कहानीहरू सामाजिक दृष्टिमा सुन्दर पनि लाग्दछन् । तर प्रेम जस्तो स्वःस्फूर्त विषयलाई विवाह जस्तो सम्झौतामा परिणत गर्दा प्रेम कति बाँच्दैछ र कति मर्दैछ ? यो विषयमा चाहिँ कसैले पनि विचार गरेको पाइँदैन । के विवाहपछि पनि विवाह अगाडिको स्वच्छन्द प्रेम बाँचिरहन्छ त ? प्रेम र यौनका गुरु भनेर कहलिएका ओशो भन्छन्– ‘प्रेम जीवन्त हुन्छ विवाह मृत ।’ उनका अनुसार विवाहपछिको जीवनमा प्रेमको लास मात्र बाँकी रहन्छ । लासहरु बीच जीवन्तता खोज्नु नै मूर्खता हो । उनको दाबी यो पनि छ कि प्रेमिका जीवन्त हुन्छे, पत्नी मृत हुन्छे ।

समाजमा विवाहलाई एक प्रकारको खुला कारागार ठान्नेहरू पनि प्रशस्तै छन् । विवाह पछाडि आफूले चाहेजस्तो प्राकृतिक जीवन बाँच्न नपाइने हुनाले विवाह अगाडि नै गर्नुपर्ने जति गरी सकेर मात्र विवाह गर्ने भनेर ढिलो विवाह गर्नेहरू पनि पछिल्लो समयमा बढिरहेका छन् । ओशो त विवाहलाई कृत्रिम संस्थाको संज्ञा नै दिन्छन् ।

प्रेम र समाज न छुट्याउन सकिने न मिलाउन सकिने विषय हुन् । प्रेम सामाजिक मान्छेले नै गर्ने भए पनि प्रेमको महासागरमा डुब्दै गएपछि त्यो सामाजिक मान्छे पनि मनोवैज्ञानिक मान्छे बन्दछ र समाजलाई पूर्णतः भुलिदिन्छ । प्रेमलाई सामाजिक धरातलमा न्याय नमिल्ने भएकाले नै प्रेमीप्रेमिकाहरु समाजलाई भुल्ने गर्दछन् । हाम्रो जस्तो सामाजिक आँखाले त प्रेमलाई चिन्नै सक्दैन। यसैले हाम्रो समाज प्रेमको साधक होइन बरु बाधक हो । ह्याप्पी भ्यालेन्टाइन !!