चलचित्र, राजनीति र अभिनेता थापा

१० चैत, काठमाडौं ।  नेपाली रंगमञ्चमा पुराना कलाकार हुन तीर्थ बहादुर थापा । अभिनेतादेखि निर्देशक र निर्माताका रुपमा पनि उनी परिचित छन् । मायाको बन्धन, सडक, आन्दोलन अञ्जुली लगायतका चलचित्र निर्देशनपछि उनी यस क्षेत्रबाट अलग भएजस्तै छन् । थापाले विगत १८ वर्षदेखि चलचित्रको कर्म गरेका छैनन् । उनलाई राजनीति प्रति चाख लाग्यो र नेपाल सांस्कृतिक संघ बनाएर यतै लागे ।  

विसं २०६२/६३ को जनआन्दोलनमा चलचित्रकर्मीहरुकाे तर्फबाट महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका थापाले त्यसपछि नेपाल सांस्कृतिक संघको स्थापना गरे । पछिल्लो समय उनी कलाकारिता छाडेर राजनीतिमा सक्रिय छन् । थापालाई कलाकारितातिर फर्किन फुर्सद छैन । 

मैले फाट्टफुट्ट रुपमा अभिनय गरेँ । मैले निर्देशन गरेका चलचित्रले राम्रो प्रतिक्रिया पाए पनि व्यावसायिक रुपमा भने असफल भए । त्यो यात्रामा चलचित्रकर्मीलाई उपेक्षा भइरहेको देखेर संगठित भएर आवाज उठाउनु पर्छ भन्ने लाग्यो । त्यही भएर सांस्कृतिक संघको स्थापना गरेर त्यसको नेतृत्व गरे, उनले भने । 

बाल्यकालदेखि नै राजनीतिमा जोडिएका थापाले जनआन्दोलनमा चलचित्र क्षेत्रको प्रतिनिधित्व गरे । नेपाल सांस्कृतिक संघको स्थापना २०६२ सालमा गरिएको हो । तर यसको गतिविधिको सुरुआत भने २०५४ सालदेखि नै भएको थियो । सोही समयदेखि उनले लोकतान्त्रिक चलचित्रकर्मीलाई संगठित गर्दै आए । यद्यपि सुरुआती समयमा उनी एक्लै जस्तै थिए । 

‘म आन्दोलनमा एक्लै पुग्थे । स्कुले जीवनदेखि नै अधिकारका लागि आवाज उठाउने भएकाले नेता र राज्यलाई आफ्नो आवाज बलियो रुपमा सुनाउनु पर्छ भनेर यस क्षेत्रको उपस्थिति देखाउँथे । तर, मलाई राजनीति गर्यो भन्ने आरोप पनि लाग्ने गर्थ्यौं । विस्तारै ती अधिकारका आवाज हुन् भन्ने बुझेर चलचित्रकर्मी जोडिए । म बाल्यकालदेखि नै नेपाल विद्यार्थी संघसँग जोडिएकाले पनि लोकतान्त्रिक पार्टीले हाम्रो आवाज सुन्छ भन्ने लागेको हो, थापाले आफ्नो कथा सुनाए ।  

अहिलेसम्म थापाले राजनीतिज्ञका रुपमा ठूलो अवसर पाएका छैनन् । चुनाव र प्रचारप्रसारमा मात्र आफूलगायतका कलाकार, संस्कृतिकर्मीको प्रयोग हुने गरेको उनी बताउँछन् । आफ्नो क्षेत्रको प्रतिनिधित्व पार्टीमा नभएको उनले बताए । 

पार्टीमा विद्यार्थी, तरुण, किसानलगायत नेतृत्वमा पुगेकाहरू छन् । उनीहरूको प्राथमिकतामा आफ्नै संगठनका व्यक्ति पर्छन् । हाम्रो उपस्थिति नभएर पनि हाम्रो आवाज बलियोसँग सुनिएको छैन, थापाले भने, म कांग्रेस महासमिति सदस्य भएँ । मैले केन्द्रीय सदस्यका रुपमा चुनाव लड्ने सोच पनि बनाए । तर, कुनै समूहबाट पनि संस्कृतिकर्मीका लागि सोचिएन । हामी चाहिँदा देखाउने र त्यसपछि थन्क्याइने गहना भयौँ ।

विश्वभर चलचित्रको माध्यमबाट पुराना घटनाक्रम वा राष्ट्रवादी व्यक्तिको योगदानलाई नयाँ पुस्तासम्म ल्याउने गरिएको छ । विशेषतः भारतमा पछिल्लो समय यस्ता चलचित्र बन्ने गरेका छन् । यद्यपि नेपालमा भने यो क्रम न्यून छ । बनेका चलचित्रले पनि दर्शकको साथ पाएका छैनन् । ऐतिहासिक विषयवस्तुलाई पर्दामा ल्याउँदा उचित अनुसन्धान र गृहकार्य नभई लगानीकर्ताका भरमा ल्याइएको बुझाइ थापाको छ । 

‘वीर गणेशमान’र ‘तीन घुम्ती’जस्ता चलचित्रसँग उनी सन्तुष्ट छैनन् । ती चलचित्र निर्माण गर्न पर्याप्त मेहनत नपुगेको उनको भनाइ छ । हामीले राष्ट्र निर्माणमा योगदान दिनुभएका व्यक्तिको कथालाई निकै सरल किसिमले ल्याइरहेका छौँ । नयाँ पुस्तालाई दर्शक बनाउने गरी मेहनत गरेको देखिएको छैन । ती चलचित्रहरू निर्माणका लागि मात्र बनेका छन, उनले भने ।  

थापालाई त्यस्ता चलचित्र निर्माण गर्ने सोच नआएको पनि होइन । तर त्यसमा व्यक्तिगत भन्दा पनि राज्यको लगानी हुनुपर्नेमा उहाँको जोड छ । निजी स्तरबाट त्यस्ता चलचित्र निर्माण हुँदा व्यावसायिक जोखिम हुन्छ । त्यसैले त्यसलाई निर्माण गर्न राज्यले सघाउनुपर्छ । निर्देशकले व्यावसायिक दायित्व बहन नगरी काम गर्ने हो भने हाम्रा पुराना कथालाई ल्याउन सकिन्छ, उनले भने । 

उनी पछिल्लो समय राजनीतिसँगै चलचित्र कर्ममा सक्रियता बढाउने सोचमा छन् । उनले केही विषयलाई छनोट गरेर काम पनि सुरु गरेका छन् । तर, बढ्दो लागत र अपुग तयारीले गृहकार्यमै रहेको उनको भनाइ छ । मैले चलचित्र छाडेको दुई दशक हुन लाग्यो । प्राविधिकसँगै दर्शकको सोचमा पनि परिवर्तन आएको छ । बजारलाई अनुसन्धान गरेर मात्र म यस कर्ममा फर्किन्छु । तर, अब चलचित्र निर्माण गर्ने र अभिनय गर्ने इच्छा छ । त्यसतर्फ पनि लाग्छु, थापाले भने । 

उनले सांस्कृतिक संघलाई महासंघ बनाएका छन् । विधागत रुपमा सहभागिता बढेपछि बनेको महासंघमा नेतृत्व गर्ने कि अरूलाई जिम्मा लगाउने भन्ने प्रश्न उनीसामु आइरहन्छ । आफूले १८ वर्षदेखि दिँदै आएको संघको नेतृत्व अब अरूलाई सुम्पिने सोचमा थापा छन् । मैले यति लामो समय दिँदा संघकै साथीहरूलाई पनि मेरो सम्मानजनक रुपमा पार्टीमा स्थान होस् भन्ने लागेको छ । म पनि त्यही खोजिरहेको छु । आफैंले नेतृत्व गर्ने कि अरूलाई दिने । यसमा साथीहरूसँग छलफल गरिरहेको छु, थापाले भने ।