मिथिला मिथकको प्रकाशनः मैथिली संस्कृतिको दस्तावेजीकरण

१२ कात्तिक, काठमाडौं । वरिष्ठ पत्रकार तथा साहित्यकार धर्मेन्द्र झा 'विह्वल'को नयाँ कृति "मिथिला मिथक" हालै प्रकाशित भएको छ । राष्ट्रिय समाचार समिति (रासस)का अध्यक्ष झा नेपाल पत्रकार महासंघका पूर्व केन्द्रीय अध्यक्ष हुन ।  पत्रकारिताका समेत  प्रशिक्षक रहेका झाका पत्रकारितासम्बन्धी अनेकौं पुस्तक प्रकाशित छन । 

नेपाली र मैथिली भाषामा समान अधिकार राख्ने झाका यी दुबै भाषामा दर्जन बढी साहित्यिक कृति प्रकाशित छन । मैथिली साहित्यमा मूलतः कवि र नियात्राकारको परिचय बनाएका विह्वल यसपटक फरक रूप र शैलीमा प्रस्तुत भएका छन । उनको यो नवीनतम कृति मिथिला मिथक अनुसन्धानमा आधारित छ । 

मैथिली भाषामा प्रकाशित अनुसन्धानात्मक यो कृति अहिले पाठक–समीक्षक माझ चर्चामा छ । आफ्नो प्रकारको पहिलो पुस्तक भएका कारण पनि विमोचन हुनुअघि नै पुस्तक चर्चामा आएको हो । अहिले मैथिली संस्कृति र इतिहासको दस्तावेजका रूपमा पनि पाठक माझ यो पुस्तकको लोकप्रियता बढ्दो छ । 

नेपाली भाषामा पनि मिथक बारे खासै काम हुन नसकेको पृष्ठभूमिमा प्रकाशित यो पुस्तक यस विषयमा मैथिलीमा भने पहिलो नै मानिएको छ । यसअघि नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानले नेपाली मिथक कोषका रूपमा नेपालका केही भाषामा प्रचलित मिथकको संकलन प्रकाशित गरेको स्मरणीय छ । विह्वल उक्त कोषका पनि एक सम्पादक हुन ।

मुख्यतया नेपालको मैथिली भाषी समाजमा किम्बदन्ती र विश्वासका रूपमा जीवित मान्यताहरुलाई पुस्तकमा मिथकका रूपमा संकलित गरिएको छ । कुल ६ वटा अध्यायमा विभक्त यस पुस्तकमा समाजमा प्रचलित मिथकका अतिरिक्त मिथकको शास्त्रीय विवेचना पनि  प्रस्तुत गरिएको छ । यसले पुस्तकलाई खाँदिलो बनाउनुका साथै पाठकका लागि निकै उपयोगी बनाएको छ । पुस्तकमा एक सय ११ वटा मिथक संकलित छन । 

लेखकका अनुसार यो अध्ययन प्रारम्भ मात्र हो । अब यस सम्बन्धमा अन्वेषकहरूले रुचि राखेर थप अध्ययन गरिदिनु पर्ने आग्रह झाको छ । उनी भन्छन्, मिथिला क्षेत्रमा जनविश्वासका रूपमा जीवित यस्ता थुप्रै सन्दर्भ छन, जसको खोजी र अध्ययन हुनु जरुरी छ । 

पुस्तकका भूमिका लेखक मैथिलीका प्रसिद्ध विद्वान डा. रमानन्द झा रमणको भनाइ छ, मिथिला सांस्कृतिक रूपमा निकै सम्पन्न छ । तर प्रचारप्रसारको अभावका कारण संस्कृतिमा निहीत ज्ञानबारे जानकारी गराउने सकिएको छैन । यस पुस्तकले त्यस दिशामा केही योगदान गर्न सक्ने विश्वास डा. रमणको छ । 

यस्तै अर्का भूमिका लेखक त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा नेपाली विषयका उपप्राध्यापक राजेश यादव विद्रोहीले कुनै पनि समाज र सभ्यता बुझ्न मिथक सहयोगी हुने बताउँदै विह्वलको यो कार्य अत्यन्त महत्त्वपूर्ण ठहरिने विश्वास व्यक्त गरेका छन । 

मिथकलाइ स्वयंमा इतिहास मानिँदैन तर यिनले इतिहासको अध्ययन प्रक्रियालाई भने आधार प्रदान गर्ने विश्वास गरिन्छ ।  पुस्तक प्रस्तुतकर्ता विह्वलले, यसमा संकलित सबै सामग्री मिथक नै हुन भन्ने दावी गरेका छैनन् । विह्वल भन्छन, तर यो कृतिले मिथक अध्ययनका बारेमा बहस भने प्रारम्भ गर्नेछ ।

मुन्नीकुमारी मिश्रले प्रकाशित गरेको पुस्तकमा समेटिएका सामग्रीहरूको प्रतिनिधित्व हुने गरि कलाकार आकांक्षा झाले झिझियालाई आवरणमा उतारेकी छिन ।