डा. काजनको सल्लाहः मस्तिष्कघातबाट बच्न के गर्न सकिन्छ ?
नेपालबहस संवाददाता
चैत १४, २०८० बुधबार १८:५७:३
१४ चैत, काठमाडौं । टाउकोमा अकस्मात रगत जम्मा हुने वा रगतको संचार बन्द हुने कारणले मस्तिष्कघात हुने गर्छ । हृदयघात हुँदा मुटुलाई सप्लाई गर्ने धमनीहरु बन्द हुन्छन् भने मस्तिष्कघातमा मस्तिष्कलाई रगत सप्लाई गर्ने रगतका नली बन्द हुने या कुनै धमिनी फुटेर रगत जम्ने हुन्छ ।
मस्तिष्कघातका कारण
नसा बन्द हुनेमा बोसो थेग्नेहरु जमेर, मुटुको चाल बिग्रिँदा, मुटुको जमेको रगतका साना–साना कणहरु उछिट्टिएर मस्तिष्कका धमनी बन्द गर्ने हुन्छ । टाउकोको सप्लाई गर्ने नसा नै बोसो जमेर विस्तारै साँघुरिदै गएर कुनै समयमा गएर झ्याप्प बन्द हुने ‘इस्केमिक स्ट्रोक’को कारणले हुन्छ । धमिनी फुटेर हुने रगत जम्ने मस्तिष्कघात ‘हेमोरेजिक स्ट्रोक’ भनिन्छ । मस्तिष्कघात हुनुका प्रमुख कारणहरुमा रक्तचाप, मधुमेह, हाइपरटेन्सनका कारणले बढेर हो । रगतको नलीहरु फुटेर, त्यस्तै एनोरिज्म सानो बेलुनको भित्ता जस्तै हुन्छ रगतको गुजुल्टोजस्तै बनेको हुन्छ ।
पूर्व लक्षण
रक्तस्राव भएर हुने मस्तिष्कघातमा बिरामीलाई एकदमै टाउको दुख्ने हुन्छ । रगत जमेपछि मस्तिष्कको वरपरको भाग सुनिने हुन्छ । सुन्निएको रक्तनलीले पनि मस्तिष्कको नरम तन्तुलाई थिचेर पनि मस्तिष्कघात हुन सक्छ । जहाँ थिच्नेको हुन्छ, त्यस भागको अन्य भागजस्तै हातखुट्टा नचल्ने बनाउन सक्छ । मुखमा बाँगिने आँखा हेर्न समस्या हुने हुन्छ । अरु रोगको जस्तो विस्तारै लक्षण यसले देखाउँदैन् । यसमा अकस्मात लक्षणहरु आउने गर्छन् ।
हार्टअट्याक र मस्तिष्कघातमा के फरक छ ?
हार्टअट्याकमा रक्तसंचार नहुने बित्तिकै मुटुमा कडा दुखाइ हुन थाल्छ । तर, मस्तिष्कघात हुँदा मस्तिष्कमा दुख्ने भन्ने हुँदैन् । मस्तिष्कघात हुँदा एक्कासी मुख बाँगिने, सन्तुलन बिग्रिने लक्षण हुन्छन् । तर, लक्षण भने कहाँ रक्तस्राव भयो, कहाँ नली फुट्यो भन्ने आधारमा देखिन्छ । दायाँतिर भयो भने बायाँतिर लक्षण देखिने, बायाँतिर भयो भने दायाँतर्फ लक्षण देखिने र शरीरको बीचमा भएमा दुवैतिर असर गर्ने हुन्छ । हृदयघातमा मुटुलाई सप्लाई गर्ने धमनीमा जाने रगत बन्द हुन्छ । यी लक्षणलाई सुरुमै चिन्न सकेमा रोकथाम हुनसक्छ ।
उपचार विधि
इमर्जेन्सी म्यानेजमेन्ट र कन्जुरमेटिभ म्यानेजमेन्ट आधारमा यसको उपचार गर्न सकिन्छ ।
इमर्जेन्सी म्यानेजमेन्ट
त्यसका लागि कुन खालको स्ट्रोक हो भनेर पहिचान गर्नुपर्ने हुन्छ । बन्द भएको हो वा रक्तस्राव भएको हो त्यो हेरिन्छ । रक्तस्रावको हो भने कति रक्तस्राव भएको छ ? त्यसले मस्तिष्कलाई कति थिचेको छ । त्यो हेरेर छिट्टै जमेको रगत निकालेर थिचेको भागलाई डिकम्प्रेश गर्नुपर्छ । डिकम्प्रेश सर्जरी तुरुन्तै चाहिने हो वा धेरै थिचेको छैन भने औषधी चलाएर हेर्न सकिन्छ वा रक्तस्राव नियन्त्रण गरेर हेर्न सकिन्छ भन्ने एउटा विधि भयो ।
कन्जुरमेटिभ म्यानेजमेन्ट
उच्च रक्तचापले रक्तश्राव भएको हो भने नियन्त्रण गरेर बढ्न नदिने विकल्प हुने हुन्छ । भकुण्डो फुटेर भएको छ भने फुटेको ७२ घन्टामा पुनः फुट्न सक्ने सम्भावना हुन्छ । यसको लागि एन्जीयोग्राम गर्नुपर्ने हुन्छ । एनोरिज्म फुटेर रक्तस्राव भएको छ भने उपचार गर्दा सकेसम्म छिटो बन्द गर्नुपर्छ ।
बन्द गर्ने तरिका
पहिला टाउकोमा एउटा भागमा क्लिप लगाउने भन्ने थियो । अहिले भने सानो तारले भित्रबाट कोइलिंग गर्ने गरिन्छ । गुजुल्टो फुट्या छ भने के कारणले भएको सबै हेरेर बन्द गर्न मिल्छ । धमनी बन्द भयो भने ब्रेनले पाउने नशा झ्याप्प बन्द हुने कारण जान्ने पछि गरेर तत्काल बन्द भएकोलाई खुलाउने कम गर्नुपर्छ । स्ट्रोक वुइन्ड़ो हुन्छ । त्यसमा उपचारको अवधि सेट गरिन्छ । औषधी दिएर खुलाउने र प्रोगेस गर्ने गरिन्छ ।
एउटा धमनी सुकेको छ भने त्यसको वरिपरीको भागलाई समयमा खुलाउन सकियो भने अरु थप पारालाइसिस हुनबाट बचाउन सकिन्छ । अर्को भनेको तार मद्दतले थेब्रललाई निकलेत ब्लक भएको धमनी समयमा नै खोल्न सकियो भने धेरै भाग बच्न सक्छ । यसको अवधि कति हुन्छ भनेर बिरामीमै निर्भर हुन्छ । तारको मद्दतले १६ देखि २४ घण्टा लगाएर पनि बचाउन सकिएको छ । सबैको एनाटोमी फरक हुन्छ । सबैलाई केन्द्रित गरेर दिएको समय ६ घण्टा हो । तर, पनि कोही छिटो सुक्छ कोहीको नसा सुक्ने टाइम ढिलो हुँदा बचाउन सकिन्छ ।
स्ट्रोकको रोकथामका उपायहरू
रगतको धमनी बन्द हुने रिस्क फ्याक्टरहरुबाट बच्नु नै यसको रोकथामको प्रमुख विल्कप हो ।
मधुमेह नियन्त्रण गर्ने
नियमित ब्यायाम गर्ने
रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने
धुम्रपान नगर्ने
मुटुको चाल थाहा पाउन नियमित जाँच गर्ने
नेपालबहस संवाददाता
नेपालबहस डटकमको अंग्रेजी संस्करणका साथै अनलाइन टिभी पनि सञ्चालित छ । फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । नेपालबहसमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।
लेखकबाट थपधनुषामा नौ सयभन्दा बढीमा हात्तीपाइले रोग
बैशाख १४, २०८१ शुक्रबार
आइतबारदेखि हात्तीपाइले रोगविरुद्ध औषधि खुवाइने
बैशाख १४, २०८१ शुक्रबार
भोजपुरको दुर्गम भेगमा निःशुल्क उपचार
बैशाख १४, २०८१ शुक्रबार
गृहमन्त्रीको आलोचना गर्ने युवकमाथि प्रहरीको चरम यातना
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
तीनदिने अनुसन्धनात्मक लेखन कार्यशाला तथा तालिम सुरु
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख १४, २०८१ शुक्रबार
इलाम उपनिर्वाचनमा कांग्रेस
यज्ञप्रसाद भट्टराई
बैशाख १२, २०८१ बुधबार
तीनदिने अनुसन्धनात्मक लेखन कार्यशाला तथा तालिम सुरु
बैशाख १४, २०८१ शुक्रबार
आफूलाई चोख्याउने गरी गृहमन्त्री रविको ठाडो प्रस्तावमा प्रधानमन्त्री र मुख्यसचिव किन भए चुप ?
बैशाख १४, २०८१ शुक्रबार
अमेरिकी रिपोर्टः नेपालमा सबै प्रकारका यौन तस्करीमा छुट, घुस बिना चल्दैनन् नेपालका अदालत
बैशाख १४, २०८१ शुक्रबार
व्यवसायी घराना ज्योति समूहमाथि चौधरीको आक्रमण, मोटोकर्पका सबै कारोबारमा सिजीको हस्तक्षेप
बैशाख १५, २०८१ शनिबार
इलाममा अहिलेसम्म ४९ हजार मत खस्यो
बैशाख १५, २०८१ शनिबार
सरकारका कारण संसदीय भूमिका कमजोर भयोः सभामुख
बैशाख १५, २०८१ शनिबार
होस गरौँ, एआईले लाखौंलाई बनाउँदैछ बेरोजगार
बैशाख १५, २०८१ शनिबार
इलामको एउटा मतदान केन्द्रमा २ घण्टासम्म नक्कली मतपत्रमा मतदान
बैशाख १५, २०८१ शनिबार
उपनिर्वाचनको मतदान जारी, इलाममा १९ र बझाङमा ११ उम्मेदवार प्रतिस्पर्धामा
बैशाख १५, २०८१ शनिबार