राज्यमन्त्रीको कुर्सीमा बसेर दुगडको अवैध धन्दा ! उपभोक्तामाथि डकैती शैलीमा लुट !!

१२ भदौ, काठमाडौं । विराटनगरका प्रतिष्ठित व्यापारी एवं नेपाल सरकारका उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति राज्यमन्त्री मोतीलाल दुगड । मोरङमा धेरै पुरानाे व्यापारिक कम्पनी छ, ‘दुगर स्पाईसिज एण्ड फूड प्रोडक्सन प्रा.लि’ । जुन सेन्चुरी ग्रुप अफ कम्पनीकाे सदस्य पनि हाे । यही कम्पनीबाट उपत्पादित तथा वितरित मसलादेखि नुनसम्म बेचेर उनले अर्बौ पैसा कमाउने व्यापार गर्छन् । त्यही पैसाबाट उनले राज्यमन्त्री पद किनेका पनि हुन भनिन्छ । जो सिंहदरबारमा बसेर शासन त गर्छन । तर उपभोक्तामाथि ब्रम्हलुट मच्चाइरहेका छन् ।

उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति राज्यमन्त्री बनेका दुगडले सिंहदरबारमा बसेर अवैध धन्दा चलाउने गरेको पाइएको छ । पद र पैसाको बलमा आफ्नै मन्त्रालय मातहतको निकायलाई गुम्राहमा राखेर दुगडले ‘टेबल साल्ट’का नाममा उपभोक्तामाथि  डकैतीशैलीमा लुट मच्चाएको पाइएको हो ।

उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति राज्यमन्त्रीको शक्ति देखाएर दुगडले गुणस्तर जाँच नगरी, सम्बन्धित निकायबाट स्वीकृति पनि नलिई सेन्चुरी मसलाको ब्यानरमा ‘टेबल साल्ट’ उत्पादन गरेर बजारमा खुलेआम महंगो मूल्यमा बिक्री वितरण गरेको पाइन्छ । टेबल साल्ट दुगर स्पाईसिज एण्ड फूड प्रोडक्सन प्रा.लि.द्धारा उत्पादित भनिएपनि यसबारे थप जानकारी छैन् । सेन्चुरी मसला उत्पादन गर्ने टेबल साल्ट दुगर स्पाईसिज एण्ड फूड प्रोडक्सन प्रा.लि.को कार्यालय मोरङमा छ । तर नुन उत्पादन र वितरण गर्ने अधिकार दुगडलाई मात्रै होइन, नेपालको कुनै पनि कम्पनीलाई छैन् ।

तर पनि बजारमा टेबुल साल्ट छ्यापछ्याप्ती छ । जुन रेष्टुरेन्टमा गएपनि टेबुल साल्ट पाइन्छ । उनीहरुले चर्को मूल्यमा किन्छन् र आफ्ना उपभोक्तालाई ‘सर्भ’ गर्छन् ।

सुन्दै मुर्छा पर्ने मूल्य, उपभोक्तामाथि लुटैलुट !

टेबूल साल्ट भनेर बजारमा पाइने नुन प्रति ट्याब्लेट ३२ रुपैयाँमा बिक्री भइरहेको छ । भाटभटेनी सुपर मार्केटमा हालै एक ग्राहकले किनेको यो नुनको मूल्य ३२ रुपैयाँ छ । जुन सुन्दै मुर्छा पर्नुपर्ने खालको छ ।

जक कि एक किलो आयोडिनयुक्त नुनको मूल्य २० रुपैयाँ मात्रै छ । साल्ट टे«डिङले बिक्री गर्ने आयोडिनयुक्त नुनको मूल्य एक किलोको २० रुपैयाँ पर्दा झण्डै १०० ग्रामको टेबुल साल्टको मूल्य मात्रै प्रतिट्याब्लेट ३२ रुपैयाँ छ । एउटा ट्याब्लेटको ३२ रुपैयाँका दरले बेचिने टेबल साल्ट प्रतिप्याकेट १ सय २८ रुपैयाँमा बिक्री हुन्छ । एउटा प्याकेटमा ४ वटा ट्याब्लेट राखेर बिक्री गरिने टेबलु साल्ट एक किलो आयोनुनको आधा पनि हुदैन् ।

२० रुपैयाँ प्रतिकिलो पाइने आयोडिन नुनभन्दा भारी महंगो पर्ने टेबुल साल्टबाट उपभोक्ता ठगिएका मात्रै छैनन्, राज्यमन्त्री दुगडबाट लुटिएका छन् । नागरिकलाई सुशासन, उपभोक्तालाई गुणस्तरीय सेवा दिन तथा अनियमितता एवं कालोबजारी गर्नेलाई कारवाही गर्ने जिम्मेवारीमा रहेका राज्यमन्त्री दुगड आफै जनतामाथि ‘लुट’ मच्चाउन तल्लीन छन् ।

साल्ट ट्रेडिङ बेखबर, गुणस्तर विभाग खोजबिन गर्दै !

आयोडिनयुक्त नुन उत्पादन तथा वितरण ऐनमा टेकेर साल्ट टेडिङ कम्पनीले आयोनुनको उत्पादन र वितरण गर्छ । नेपालमा साल्ट टे«ेडिङ बाहेक अरुलाई आयोडिन नुन उत्पादन र वितरण गर्ने अधिकार छैन् । तर दुगडले कसरी टेबल साल्टका नाममा ट्याब्लेटमा हालेर नुन उत्पादन र बिक्री गरिरहेका छन् ? भन्नेबारेमा साल्ट ट्रेडिङ नै बेखबर छ ।

कम्पनीका प्रवक्ता ब्रजेश झाले आफूले साल्ट नुनबारे अहिलेसम्म कुनै सूचना नपाएको बताए । सञ्चारमाध्यमबाटै जिज्ञासासम्म सुनेपनि यसबारे अहिलेसम्म आधिकारिक कुनै जानकारी नपाएको उनको भनाई छ । ‘टेबुल साल्ट भन्ने कुरा अहिलेसम्म मैले सुनेको छैन । यसको उत्पादन, बिक्री वितरण भन्ने कुरा त झनै थाहा पाएको छैन’ प्रवक्ता झाले भने, ‘तपाई जस्तै पत्रकारले सोधेपछि पो मैले यसबारे केही दिनयता सुने । तर टेबुल साल्ट नुन भन्ने कस्तो हुन्छ ? देखेको छैन् ।’

प्रवक्ता झाका अनुसार आयोडिन नुनको आधिकारिक उत्पादन तथा वितरण गर्ने साल्ट ट्रेडिङमा टेबुल साल्टबारे कुनै जानकारीसम्म आएको छैन् । राज्यमन्त्री दुगडको कम्पनीले सेन्चुरी मसला उत्पादन गरेर बिक्री गर्छ भन्ने जानकारी भएपनि सेञ्चुरीकै नामबाट नुन समेत उत्पादन र बिक्री हुन्छ भन्नेमा लगभग सबै सम्बन्धित निकाय बेखबर छन् ।

यस्तै खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागले पनि यसबारेमा आफूलाई कुनै जानकारी नभएको बताएको छ । विभागका बरिष्ठ खाद्य अनुसन्धान अधिकृत किशोर केसीले ‘टेबुल साल्ट’बारे अहिलेसम्म कुनै सुचना, जानकारी र गुनासो नआएको बताए । ‘अहिलेसम्म टेबल साल्टबारे मैले सुनेको छैन् । विभागले यसबारेमा कुनै पनि अध्ययन, अनुसन्धान र गुणस्तर जाँच गरेको छैन’ उनले भने, ‘आयोडिन नुनको उत्पादन र बिक्री गर्ने अधिकार साल्ट ट्रेडिङलाई मात्र छ । त्यसको गुणस्तरबारेमा कहिलेकाँही छलफल र सल्लाह हुन्छ । त्यसबाहेक अरु कुनै जानकारी पाइएको छैन् ।’

पहिलोपटक बजारमा यसरी टेबल साल्टका नाममा आयोडिन नुन बिक्री भएको जानकारी पाएपछि अब अध्ययन, अनुसन्धान र छानबिन शुरु गर्ने उनको भनाई छ । खासगरी टेबल साल्ट कसरी उत्पादन गरिएको हो ? कुन कुन खाद्य पदार्थ मिलाएर बनाइएको हो ? भन्ने बारेमा अहिलेसम्म नखुलाइएको उनको भनाई छ ।

राज्यमन्त्रीको कुर्सीमा बसेर दुगडको अवैध धन्दा !

खासगरी रेष्टुरेन्ट सञ्चालकलाई सहज पार्ने गरी उत्पादन तथा बिक्री गरिने टेबल साल्ट महंगो छ नै । यसबाट उपभोक्ता भने नराम्ररी ठगिएका छन् । एक किलो आयोडिन नुन २० रुपैयाँमा पाइने भएपनि एक ट्याब्लेट नुनकै ३२ रुपैयाँ तिर्नुपर्ने भएपछि रेष्टुरेन्ट सञ्चालक र उपभोक्ता लुटिएका हुन् ।

साल्ट ट्रेडिङलाई जानकारी नदिई, खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागबाट गुणस्तर जाँच नगराई, वाणिज्य विभागलाई समेत थाहै नदिई अवैध रुपमा दुगडले धन्दा चलाईरहेको यसबाट थाहा हुन्छ । कम्पनीले हरेक नयाँ उत्पादन बजारमा ल्याउँदा पहिले गुणस्तर जाँच गर्नुपर्छ भने यसबारेमा वाणिज्य विभागमा जानकारी दिई सम्बन्धित निकायबाट अनुमति लिनुपर्छ । तर अहिलेसम्म यसबारेमा कुनै औपचारिक अनुमति नलिई दुगडले टेबल साल्टका नामबाट अवैध धन्दा चलाइरहेको प्रष्ट हुन्छ ।

विभाग भन्छ– ‘निषेधाज्ञा खुलेपछि अनुगमन गर्छौ’

बजारमा एक बर्षदेखि टेबुल साल्ट बिक्री भइरहेको देखिन्छ । उत्पादन कम्पनी दुगर स्पाइसिज एण्ड फुड प्रोडक्सन प्रा.लिले पनि एक बर्षदेखि उत्पादन गरेर बेचिरहेको स्पष्ट पारेको छ । तर अहिलेसम्म पनि यसबारेमा वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले भने आफूले कनुै जानकारी नपाएको बताएको छ । गुनासो नआएपछि जानकारी नपाउने र अनुगमन नहुने पनि विभागका अधिकारीको भनाई छ ।

विभागका निरीक्षण अधिकृत ध्रुव खनालले यसबारे आफूले अहिलेसम्म कुनै जानकारी र गुनासो नपाएको बताए । ‘अहिलेसम्म हामीले यसबारेमा गुनासो सुनेका छैनौ’ उनले भने, ‘अब निषेधाज्ञा खुलेपछि बजार अनुगमन गर्दा यसबारे पनि सोधीखोजी गर्छौ ।’ उनका अनुसार बजारमा यसप्रकारको कुनै गुनासो नआएकाले अनुगमन नगरिएको हो । भाटभटेनी, बिगमार्ट जस्ता सुपरमार्केटमा यसअघि पटक पटक अनुगमन गरेर कारवाही गरेपनि यसबारे पहिलोपटक सुनेको उनले बताएका छन् ।

सेन्चुरी मसलाका विषयमा पटक पटक अनुगमन गरेको विभागले टेबुल साल्टका विषयमा कुनै जानकारी नभएको स्पष्ट पारेको छ । अहिले निषेधाज्ञाका कारण सबै पसल तथा सुपरमार्केट बन्द रहेकाले खुलेपछि अनुगमन तीब्र पार्ने उनको भनाई छ ।

उत्पादक कम्पनी भन्छ, ‘लाइसेन्स लिइसकेका छौ’

यसबारेको अध्ययन अनुसन्धानका क्रममा हामीले सामाजिक सञ्जालदेखि इन्टरनेटसम्म पनि खोजी ग¥यौ । इन्टरनेटमा सेन्चुरी मसला उत्पादन गर्ने कम्पनीको वेभसाइट नै छ भने सामाजिक सञ्जालमा पनि यो कम्पनी सक्रिय छ । दुगर स्पाईसिज एण्ड फूड प्रोडक्सन प्रालिका नाममा रहेको यो कम्पनीले टेबुल साल्टलाई पत्रपत्रिका, अनलाइन संचारमाध्यम र सामाजिक सञ्जालमार्फत व्यापक प्रचार प्रसार गरिरहेको पनि पाइन्छ ।

विराटनगरको पोखरियामा मुख्य कार्यालय राखेको यो कम्पनीले यसको उत्पादन एक बर्षदेखि शुरु गरेको बताएको छ । कार्यालयका ‘राना क्षेत्री’ नाम गरेका एक कर्मचारीले नेपाल बहससँग भने, ‘हामीले एक बर्षदेखि टेबुल साल्टको उत्पादन र बिक्री वितरण गरिरहेका छौ । नुनको नयाँ प्याकेट पनि उत्पादन गर्ने योजना छ ।’

उनका अनुसार टेबूल साल्ट अरु कुनै नयाँ उत्पादन नभई आयोडिन नुनलाई ट्याब्लेटमा राखेर बिक्री वितरण गरिएको हो । तर साल्ट ट्रेडिङले मात्रै बिक्री गर्ने यो नुन कसरी दुगड कम्पनीबाट अवैध रुपमा उत्पादन र बिक्री भइरहेको छ ? भन्ने प्रश्न मुख्य छ । त्यसमाथि कर्मचारीको दाबी झन अनौठो छ ।

यसको आधिकारिकताका बारेमा प्रश्न गर्दा आफूले सम्बन्धित कार्यालयबाट इजाजत लिइसकेको कार्यालयका ती कर्मचारीको दाबी छ । ‘हामीले सम्बन्धित निकायबाट लाइसेन्स लिइसकेका छौ । यो प्रक्रिया पूरा गरेरै उत्पादन गरेका हौ’ उनले भने ।

तर टेबुल साल्टबारे आयोडिन नुनको उत्पादन तथा वितरण गर्ने आधिकारिक निकाय नेपाल साल्ट ट्रेडिङ कम्पनीले आफूलाई कुनै जानकारी नभएको बताएको छ । साथै खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभाग र वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले पनि टेबुल नुनको गुणस्तर मापन र बिक्री वितरणबारे आधिकारिक जानकारी नभएको बताएका छन् ।

सम्बन्धित निकायले नेपालबहसलाई दिएको जवाफ हामीले दुगर स्पाईसिज एण्ड फूड प्रोडक्सन प्रालिसमक्ष राख्यौ । जवाफमा राना क्षेत्री नाम गरेका ती कर्मचारीले बल्ल अकमकिदै दर्ताका लागि प्रक्रिया शुरु गरेको दाबी गरे । ‘हामीले सम्बन्धित निकायसँग प्रक्रिया शुरु गरेका छौ’ उनले भने, ‘उपभोक्ताको हितका लागि बनाएका हौ । आवश्यक प्रक्रिया बिस्तारै पूरा गर्छौ ।’ मालिकले नै अवैध धन्दा लादेपछि कम्पनीका कर्मचारी ढाट्न बाध्य छन् ।

मन्त्री दुगडलाई प्रश्न– ‘उपभोक्तामाथि लुट मच्चाउन पाइन्छ ?’

मोतीलाल दुगड पछिल्ल्लो एक बर्षयता उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति राज्यमन्त्री हुन् । खाद्य गुणस्तर तथा गुण नियन्त्रण विभाग कृषि मन्त्रालय अन्तर्गत परेपनि बाँकी दुई वटा निकायलाई भने वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले नियमन गर्छ ।

वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभाग र नेपाल साल्ट ट्रेडिङ कम्पनीले जानकारी नभएको भनेपछि मन्त्री दुगडकै प्रभावमा ‘टेबूल साल्ट’को लूटबारे चुप बसेको देखिन्छ । तर दुवै निकायले यसबारेमा अहिलेसम्म कुनै गुनासो नआएको दाबी गरेका छन् ।

नयाँ उत्पादन बजारमा ल्याउनुभन्दा पहिले दर्ता गर्नुपर्ने, गुणस्तर जाँच गर्नुपर्ने, निश्चित मूल्य तोक्नुपर्ने, उत्पादन कुन कुन खाद्य पदार्थ मिलेर बनाइएको त्यो स्पष्ट खुलाउनुपर्ने लगायतका मापदण्ड छन् ।

तर टेबूल साल्टका विषयमा दुगडले कुनै पनि मापदण्डको पालना गरेका छैनन् । त्यसमाथि आयोडिन नुन प्लाष्टिकको ट्याब्लेट (सानो डिब्बां)मा हालेर चर्को मूल्यमा बेच्नु ठूलो लूट हो । राज्यमन्त्रीको यो कुर्सीमा बसेर दुगडले यसरी लूट मच्चाउन पाइन्छ ? यसरी लुट मच्चाउनुसँगै राजश्व छलीदेखि लिएर अवैध काम गरेको पनि पुष्टि हुदैन र ?