राजनीतिक शुद्धीकरणका लागि अबकाे आन्दोलन

♦ यज्ञप्रसाद भट्टराई

देशको चौतर्फी बिकासमा राजनीतिक दल र दलका नीति तथा कार्यक्रम साथै तिनै दलहरुले जनादेशको आधारमा सञ्चालन गर्ने सरकारमार्फत सञ्चालन हुने योजना, आयोजना, परियोजनाहरुले निर्दिष्ट गर्ने गर्दछन् । देश बिकासको अभियानलाई द्रुततर रुपमा अगाडि बढाउन आवश्यक पर्ने राजनीतिक परिवर्तनको अभियानलाई नागरिकले राजनीतिक दलहरुलाई आवश्यक सहयोग समेत गर्दछन् । विश्व राजनीतिक परिवेशसँगै बिभिन्न मुलुकहरुमा रहेका राजनीतिक दलहरुले आफ्ना राजनीतिक सिद्धान्तहरुलाई जनमानसमा प्रयोगमा ल्याउँछन् । राजनीतिले ब्यक्तिगत स्वतन्त्रताको सम्मान गर्दछ । जनताहरु सरकारका कामहरु गुण र दोषका आधारमा समर्थन र बिरोध गर्दछन् ।

राजनीतिक दलका भावी कार्यक्रम र दलले लिएका नीतिका आधारमा आवधिक निर्वाचनमार्फत जनताले मतदानमार्फत राजनीतिक दलहरुलाई राज्य सञ्चालनका लागि चुन्ने गर्दछन् । जनताको अभिमतलाई आधार मानेर राजनीतिक दलहरुले बहुमतको सरकार र अल्पमतको प्रतिपक्षको अवधारणा अनुरुप बहुमत प्राप्त दलले सरकार सञ्चालन र अन्य राजनीतिक दलहरुले सवल प्रतिपक्षको भूमिका निर्वाह गर्दछन् । सरकार बनाउने दललाई जनताले अनुमोदन गरेको र प्रतिपक्षमा रहेको दललाई जनताले तिरस्कार गरेको बुझ्ने गलत अभ्यासका कारण पनि मुलुकमा तीसौं बर्षसम्म राजनीतिक स्थिरता र मुलुकमा दिगो बिकास हुन सकेको छैन ।

तर राजनीतिक स्वतन्त्रता पछाडिको छोटो समयमै राजनीतिक दल र ती दल सञ्चालन गर्ने नेताहरुमा ढाँट, छल, कपट, भ्रष्ट्राचार, दुष्प्रचारको बिजारोपण शुरु भैसकेको थियो । यसलाई आम नागरिकले धेरैपछि मात्र थाहा पाए । जतिखेर थाहा पाए, त्यति बेला धेरै ढिला भैसकेको थियो । कोशी र कर्णालीमा धेरै पानी बहिसकेको थियो । हिमालमा धेरै हिउँ पग्लिसकेको थियो ।

२०४६ सालको राजनीतिक परिवर्तनसँग जनतामा राजनीतिक चेतना ह्वात्तै माथि उठ्यो । गाउँ, टोल, हाट, बजार, घाँस दाउरा, पानी पधेँरा लगायत सिंगो मुलुकमा राजनीतिक अभियानहरु शुरु भए । बोल्न नपाउने अवस्थाबाट ह्वात्तै बाहिर आएका नागरिकहरु चाहेको भन्दा अलि बढी नै बोल्ने अवस्थामा भेटिए । राजनीतिक दलमा आबद्ध भएकै कारण नातागोतामा बोलाचाला बन्दसम्मको अवस्था सिर्जना भए जुन मल्टीपार्टी डेमोक्रेसीमा अशोभनिय थियो । जे भए नी जनतामा परिवर्तनको आभास स्पष्ट देख्न सकिन्थ्यो । मुलुक परिवर्तनको संघारमा थियो । जनताहरु राजनीतिक दलका विचार र कार्यक्रमहरुका बिषयमा जानकारी प्राप्त गर्न उनीहरुले आयोजना गरेका आमसभा, भेला, गोष्ठी तथा अन्तरक्रिया कार्यक्रमहरुमा सहभागिता जनाउन थाले । जसबाट आम नागरिकमा राजनीतिक संस्कार विकसित हुन थाल्यो । जनताहरु राजनीतिक दलका घोषणापत्रहरुलाई अध्ययन गर्न थाले । कसले जनताको पक्षमा राम्रा राम्रा काम गर्ने योजना बनाएका छन् ? भनेर तुलना गर्न थाले । यसबाट आम नागरिकमा अध्ययन गर्ने, विश्लेषण गर्ने र उत्तम बिषय या कुराहरुलाई छनौट गर्ने क्षमतामा बृद्धि हुन थालिसकेको थियो ।

जनतालाई जग्गा र घर उपलब्ध गराउने भनेर ढाँटे । नेताले यसैका आधारमा भोटको राजनीति भजाए जनतासँग भोट साटे । भोट पाए अनि आफ्नाे ब्यक्तिगत जीवन बनाए । आखिर ३० बर्षसम्ममा गरिब, सर्वहारा, दलित, सुकुम्बासी र निमुखा जनताले के पाए ? २०४७ सालमा गरिएको यो भाषणको अडियो टेप अझैपनि ओलीसँग या उनका आसेपासेसँग सुरक्षित हुनु पर्दछ ।

जुन दलले लिएका कार्यक्रमहरु जनताले मन पराए अथवा जसले आम जनताको मन छोयो तिनै दललाई जनताले मतदान गरें । यथार्थमा २०४८ सालमा आम नागरिकले पहिलो पटक निर्धक्क भएर आफ्नाे अभिमतसहितको मताधिकार प्रयोग गरेका थिए । जनताले राजनीतिक दलका नेताहरुलाई भूमिगत अवस्थाकै अवस्थामा अनुमान वा विश्वास गरें । जनताका पक्षमा अब काम हुने विश्वास शुरु भएको थियो । तर राजनीतिक स्वतन्त्रता पछाडिको छोटो समयमै राजनीतिक दल र ती दल सञ्चालन गर्ने नेताहरुमा ढाँट, छल, कपट, भ्रष्ट्राचार, दुष्प्रचारको बिजारोपण शुरु भैसकेको थियो । यसलाई आम नागरिकले धेरैपछि मात्र थाहा पाए । जतिखेर थाहा पाए, त्यति बेला धेरै ढिला भैसकेको थियो । कोशी र कर्णालीमा धेरै पानी बहिसकेको थियो । हिमालमा धेरै हिउँ पग्लिसकेको थियो ।

राजनीतिक दलहरु त्यसमा पनि जनताका पीडा, दुःख, दर्द, भावनालाई आफ्नाे सर्वस्व संझिने दलहरुले नै जनतालाई सबैभन्दा बढी झुक्याए । झापा दमकका हजारौ नगरबासीहरुका कानमा अझै पनि गुञ्जिरहने अहिलेका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पहिलो झुठ बोले । पशुहाटको आमसभामा जहाँ तत्कालिन एमाले महासचिव मदनकुमार भण्डारी समेत उपस्थित थिए । रतुवा र मावा खोलाको पाता कसेर दुवै किनारामा निस्किने जमिनमा झापाका सम्पूर्ण सुकुम्बासीहरुलाई ब्यवस्थित रुपमा वितरण गरि झापालाई पहिलो सुकुम्बासी मुक्त जिल्ला बनाईनेछ । जनताले परर्र ताली बजाए । जनतालाई जग्गा र घर उपलब्ध गराउने भनेर ढाँटे । नेताले यसैका आधारमा भोटको राजनीति भजाए जनतासँग भोट साटे । भोट पाए अनि आफ्नाे ब्यक्तिगत जीवन बनाए । आखिर ३० बर्षसम्ममा गरिब, सर्वहारा, दलित, सुकुम्बासी र निमुखा जनताले के पाए ? २०४७ सालमा गरिएको यो भाषणको अडियो टेप अझैपनि ओलीसँग या उनका आसेपासेसँग सुरक्षित हुनु पर्दछ ।

सरकार बन्यो तर हत्यारा सार्वजनिक भएन । यहीबाट राजनीतिक दलहरुमा राजनीतिक बेईमानी शुरु भयो । जनताको विश्वासको मतमा तुषारापात भयो । मदन-आश्रितको मृत्यूको वास्तविकता दासढुंगामै सिमित भयो । उनकै जहान देशमा दुईपटक राष्ट्रपति भईन् । आफ्ना पतिको हत्या या दुर्घटना के हो भन्ने खोजतलाससम्म नै नगरी यिनी पनि अब पाखा लाग्ने भईन ।

दोश्रो राजनीतिक झुठको खेती सुकुम्बासीलाई ४ बिघा जग्गा र घर बनाई दिने भनेर गरियो । देशमा ६ जना कम्युनिष्ट प्रधानमन्त्री हुँदा पनि सुकुम्बासीलाई चारआना जग्गा कँही कतै दिईएन । गरिब जनतालाई ढाँटेर गरिएको झुठलाई जनताले आशै आशमा आफ्नाे तिसौं बर्षको जीवन बिताए । त्यति हुँदा पनि नेपाली जनताले तिनै राजनीतिक दलहरुको भलो मात्रै चिताए । जनताले तिनै दललाई पत्याए । जग्गा र घर पाउने आशामा आफ्नाे मात्र हैन आफन्त र नातागोताको समेत भोट तिनैले नेतृत्व गरेको दलमा खन्याए । यही जनताको विश्वासलाई राजनीतिक दल नामका दलालहरुले काठमाडौंमा आलिसान दरबार बनाए । जनता अहिले पनि त्रिपाल मुनी र सन्ठीको बेरा भित्र सुकुम्बासीको नारकिय जीवन बिताईरहेका छन् ।नहरको डिलमा पुस्तौ कटाईरहेका छन् । खोलाको तिरमा र पहाडको भिरमा कष्टपूर्ण जीवन बिताईरहेका छन् । तर यिनीहरुलाई गरिब जनता देख्नै नहुने रोग लागिसकेको छ । अब गरिबका लागि केही गरौं भन्ने सोच पनि यिनीहरुमा भागिसकेको छ । जताबाट भएपनि देश लुटेर सम्पत्ति सोहोर्ने भूत जागिसकेको छ । यिनका भ्रष्ट्राचारका उग्रताले सीमा नाघिसकेको छ । त्यसैले त अब फेरी देशले अर्को सशक्त आन्दोलन मागिसकेको छ ।

तेश्रो राजनीतिक झुठ चुनाव प्रचारकै क्रममा पम्फादेबी ठकुरीको स्वीजरल्याण्डमा रहेको स्वीस बैंकको खरबौं रुपैयाँ ल्याउने र जनतालाई बाँडने र एकैपटकमा धनी बनाउने भनेर कुर्लिए । विचरा जनता कुरै नबुझी ढाँटका कुरामा भुलिए । यति गर्दा पनि चुनावमा नेपाली कांग्रेसले बहुमत ल्यायो । गरिब जनतालाई गाँस, बाँस, कपासको ग्यारेण्टी गर्ने दल एक चुनावका लागि प्रतिपक्षमै बस्न बाध्य भयो । त्यसै बीचमा नेपाली राजनीतिक आकाशमा आशाका केन्द्र मदन भण्डारी र जीवराज आश्रित दासढुंगामा खसालिए । हत्या या दुर्घटना अहिलेका वर्तमान प्रधानमन्त्रीलाई मात्रै थाहा छ । किनकी उनकै अध्यक्षतामा एक सदस्यीय आयोगको प्रतिवेदन उनीसँग मात्रै छ । यसैलाई आधार मानेर हामीले हत्यारा चिनेका छौं । हाम्रो सरकार बनेको २४ घण्टामा हत्यारा सार्वजनिक गर्दै कानुनको कठघरामा उभ्याउँछौ हामीलाई भोट दिनुस भने । आफ्ना प्यारा नेताको मृत्युको वास्तविकता बाहिर आउने आशामा जनताले सबैभन्दा बढी मत दिए । सरकार बन्यो तर हत्यारा सार्वजनिक भएन । यहीबाट राजनीतिक दलहरुमा राजनीतिक बेईमानी शुरु भयो । जनताको विश्वासको मतमा तुषारापात भयो । मदन-आश्रितको मृत्यूको वास्तविकता दासढुंगामै सिमित भयो । उनकै जहान देशमा दुईपटक राष्ट्रपति भईन् । आफ्ना पतिको हत्या या दुर्घटना के हो भन्ने खोजतलाससम्म नै नगरी यिनी पनि अब पाखा लाग्ने भईन ।

नेता गरिब जनता देख्ने बित्तिकै तर्सियो । दशलाखका पलङ्ग र पाँचलाखका घडीमै देशको नेता अल्झियो । द्वन्द पीडित र लडाकुका नाममा आएको पैसाले नेताले काठमाडौंमा अपार्टमेण्ट बनाए । पम्फादेवीको पैसा उतै आफ्नै नाममा कुम्ल्याए । गरिबलाई बाड्ने जग्गामा नेताले महल ठड्याए । भोका नाङ्गा जनता नेताको आश्वासनमै तिसौं बर्षसम्म निदाए । त्यसैले त अहिले आएर तिनै दल आबद्ध नेताहरु मात्रै नेपाली राजनीतिमा गन्हाउनसम्म गन्हाँए ।

नेता मार्दा सत्ता प्राप्त हुने अर्थ अर्को राजनीतिक दलले बुझ्याे । संसदमा रहेका केही सभासदहरुलाई उचालेर नेता र जनता सफाया गर्न जंगलतिर कुद्यो । उसले त जनतालाई आश्वासन मात्रै बाँडेन । जमिन्दारका जग्गा नै खोस्यो । आफ्नाे दलको झण्डा गाड्यो । गाउँ बस्तीका दुःखसुख गरिखाने नागरिकको सम्पत्ति नै खोस्यो । नागरिकले आफुले कमाएर केही रकम बचाएर राखेको बैंकको सम्पूर्ण रकम लुट्यो । गरिबलाई धनी बनाउने भनेर कसैलाई कुट्यो । कसैलाई भुट्यो । जनताले आफ्नाे वास्तविक पार्टी यहि रहेछ भनेर विश्वास गरें । भात दिए, बास दिए, राज्यसंयन्त्रबाट हुने जोखिमबाट आफु ढाल बनेर जोगाए । गरिबका पनि दिन आउँछन् भनेर तारामण्डल छानो मुनी आशाका साथ निदाए । तर उसले पनि गरिबको पक्षमा कामै गर्न आवश्यक ठानेन । गरिब जनताले यसो गराैं न देश बिकास हुन्छ भनेको कुरा मान्दै मानेन । लुटेको सम्पत्ति सबै आफ्नाे बनायो । यसले त झन दशकौं पुस्तालाई पुग्ने गरी देश लुटेर सम्पत्ति कमायो ।

०६२-०६३ मा देशले दोश्रो ठूलो राजनीतिक परिवर्तन गर्यो । जनता खुशीले रमाए । नेताले चाँही कमाउनुसम्म कमाए । जनताका द्वन्दका घाउमा कहिल्यै खाटा बस्नै पाएन । जनताका घरआँगनमा बिकास भन्ने चिज कहिल्यै चिहाउन आएन ।राजधानीले दार्चुला, रुकुम, रोल्पा र ओलाङचुङगोला बिर्सियो । नेता गरिब जनता देख्ने बित्तिकै तर्सियो । दशलाखका पलङ्ग र पाँचलाखका घडीमै देशको नेता अल्झियो । द्वन्द पीडित र लडाकुका नाममा आएको पैसाले नेताले काठमाडौंमा अपार्टमेण्ट बनाए । पम्फादेवीको पैसा उतै आफ्नै नाममा कुम्ल्याए । गरिबलाई बाड्ने जग्गामा नेताले महल ठड्याए । भोका नाङ्गा जनता नेताको आश्वासनमै तिसौं बर्षसम्म निदाए । त्यसैले त अहिले आएर तिनै दल आबद्ध नेताहरु मात्रै नेपाली राजनीतिमा गन्हाउनसम्म गन्हाँए ।

वास्तवमा देशको राजनीतिमा अति नै अराजनीतिक संस्कार भित्रियो । यसले देशको राजनीतिमा हत्या, अपहरण, चन्दा, फिरौती, डन, सुण्ड, मुण्ड, गुण्डा, कुण्डले आदिको बर्चस्व कायम भयो । यसले सिंगो मुलुक बाग्मतीको दुर्गन्धित ढल झै भएको छ । यसलाई उजिल्याउन अब फेरी एकपटक नागरिकले बिशुद्ध, स्वच्छ राजनीतिक शुद्धिकरणको अभियान सञ्चालन गर्न जरुरी छ । यसका लागि नागरिक अगुवा, सामाजिक ब्यक्तित्व र धार्मिक तथा सांस्कृतिक अभियन्ताहरुसहितको बृहद मोर्चा निर्माण गरी सडक संघर्षमार्फत राजनीतिक शुद्धिकरणका लागि अहिलेको राजनीतिक गतिरोधलाई अन्त्य गर्न नितान्त आवश्यक भै सकेन र ????