सिद्धान्त कांग्रेसको सत्ता नेकपाको किन ?
नेपालबहस संवाददाता
भदौ ९, २०७७ मंगलबार १७:५५:७
९ भदौ, काठमाडौं । नेपाली राजनीतिक इतिहासको हरेक कालखण्डमा नेपाली कांग्रेसले नेतृत्वदायी भूमिका खेल्दै आएको छ । चाहे राणा शासनविरुद्ध होस् वा शाही शासनको विरोधमा नै किन नहोस् । नेपाली जनतालाई लोकतान्त्रिक अधिकारबाट सुसज्जित तुल्याउन कांग्रेस नेतृत्वले निर्वाह गरेको भूमिका सधैं स्तुत्य र आदरणीय मानिन्छ । उसैले लिएको सिद्धान्त बमोजिमको शासकीय प्रणाली स्थापित छ । नेपाली जनताको संविधान बनाउने चाहनालाई मूर्तता दिने कामसमेत कांग्रेस नेतृत्वले नै गरेको हो । तर त्यही पार्टीलाई नयाँ नेपाल बनाउने दायित्व चाहिं जनताले किन दिएनन् ? अथवा शासन चलाउने कामका लागि कांग्रेस किन पत्यारिलो भएन ? यक्ष प्रश्न हो ।
००७ सालपछि स्थापना भएको प्रजातन्त्र नेपाली जनताको हक अधिकार स्थापना गर्ने कोशेढुंगा थियो । राणाशासन विरुद्ध आन्दोलनमा होमिएका नेताहरुले यस अवधिमा धेरै काम गर्न भ्याए । खासगरी ०१५ सालमा भएको आम निर्वाचनबाट सत्तामा आएका पहिलो जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री बीपी कोइरालाले आर्थिक उन्नतिका लागि क्रान्तिकारी काम गरे । भूमिसुधारका क्षेत्रमा भएका काम जनताका लागि चीर स्मरणीय रहे । क्रान्तिकारी भूमिसुधारलगायत आर्थिक प्रगतिका क्षेत्रमा बीपी कोइराला सरकार अग्रणी देखियो । जसले जनतामाझ बीपीको शाख उँचो हुन थाल्यो । त्यसबाट विचलित हुन पुगेका राजा महेन्द्रले सैनिक कु गरेर एकदलीय पञ्चायती व्यवस्था स्थापना गरे ।
बीपीलाई बन्दी बनाएर महेन्द्रले शासन त गरे । तर प्रजातन्त्रको हत्या भयो । जनताले आर्थिक प्रगतिको अनुभूति गरेपनि राजनीतिक अधिकार भने उपभोग गर्न पाएनन् । पञ्चायतसँग लड्दा लड्दै बीपीको ०३९ साउनमा देहवसान भयो । तर बीपीको आदर्श र निष्ठालाई कांग्रेस नेतृत्वले अनवरत जारी राख्यो । गणेशमान सिंह, कृष्णप्रसाद भट्टराई, गिरिजाप्रसाद कोइराला, महेन्द्रनारायण निधिलगायत नेताहरुले बीपीको सपना साकार पार्ने अभियानलाई निरन्तरता दिए । त्यसैको बलमा ०४६ मा प्रजातन्त्रको पुर्नस्थापना भयो । नेपाली जनताले फेरि प्रजातान्त्रिक हक अधिकारको उपभोग गर्न पाए । वहुलवादी समाजको स्थापना भयो । राजनीतिक लडाईका लागि कांग्रेसले गरेको संघर्ष फलदायी सावित भयो ।
नेपाली जनताले कांग्रेसको योगदानलाई फेरि पनि सम्मान गरे । ०४८ सालमा सम्पन्न संसदीय निर्वाचनमा कांग्रेसलाई सुविधाजनक बहुमत दिएर नेपाली जनताले गुन तिरे । तर सत्ताको लडाईंमा नेताहरु अल्झन थालेपछि त्यो बहुमत धराशायी भयो । गिरिजाप्रसाद कोइराला नेतृत्वको सरकार वहुमत प्राप्त भएपनि अस्थिर भयो । कोइरालाले केही काम नगरेका होइनन् । उनैले शुरु गरेको आर्थिक उदारीकरण र लगानीमैत्री नीतिले धेरै पूँजी देश भित्रियो । विदेशी लगानीमा ठूल्ठूला आयोजना बन्ने अवस्था आयो । तर आफैं भित्रको झगडा व्यवस्थापन गर्न नसक्दा बहुमत प्राप्त सरकार तीन वर्षपनि टिकेन । त्यसपछि भएको मध्यावधि निर्वाचनमा जनताले कांग्रेसलाई नराम्रो चड्कन हाने । हिजो गरेको योगदानको लागि बहुमत दिने जनताले त्यसको सम्मान गर्न नसकेको र जनताप्रति बैमानी गरेको भन्दै सवक सिकाउन तत्कालिन एमालेलाई अल्पमतको सरकार बनाउने अवस्था बनाइदिए ।
तर एमालेको नौ महिने शासनकालमा सर्वसत्तावाद हावी हुन थाल्यो । अनि फेरि कांग्रेसकै नेतृत्वमा परिवर्तनको विगुल फुक्ने काम भयो । एमालेको अल्पमत सरकारले प्रतिनिधिसभा विघटनको सिफारिश ग¥यो । तर नेपाली कांग्रेसले त्यसविरुद्ध सर्वाच्च अदालतमा रिट निवेदन दियो । सर्वाच्चले पनि अल्पमतको सरकारले संसद विघटन र मध्यावधिको सिफारिश गर्न नमिल्ने निर्णय गरेपछि फेरि कांग्रेसकै हातमा सत्ता आयो । त्यसपछि फेरि कांग्रेसका तर्फबाट प्रधानमन्त्री बनेका शेरबहादुर देउवाले सत्ता टिकाउनका लागि संसदीय प्रणालीकै हुर्मत लिने गरी शूरा सुन्दरी र पजेरो संस्कृतिको प्रादुर्भाव गरिदिए । यसबाट नेपाली जनतामा कांग्रेसप्रति फेरि पनि दूराभाव जागृत भयो ।
त्यसपछि एमालेले देउवालाई समेत माथ गर्ने गरी सांसद खरिदबिक्रीमा ध्यान केन्द्रित ग¥यो । कांग्रेसको सत्ता फ्याँक्न एमालेले हिजोका प्रतिगमनकारी भनिएका राप्रपा नेता लोकेन्द्रबहादुर चन्दलाई प्रधानमन्त्रीको पगरी किस्तीमा राखेर भेटी चढायो । जसले गर्दा सांसद खरिदबिक्रीको क्रम संस्थागत भयो । कमल थापाहरु यही कार्यकालमा चर्चित भए । योक्रम बढ्दै जान थालेपछि आजित भएका जनताले ०५६ सालमा भएको आम निर्वाचनमा फेरि एकपटक कांग्रेसलाई पत्याइदियो । सन्त नेता कृष्णप्रसाद भट्टराई नेतृत्वमा सरकार बन्यो । तर पार्टी भित्रकै खिचातानीले गर्दा भट्टराईले राजीनामा गरे ।
यसै अवधिमा माओवादी जनयुद्धका नाममा भएका हत्या आतंकबाट देश आक्रान्त थियो । ठीक यही बेला राजा वीरेन्द्रको वंश नाश भयो । त्यसपछि देउवा फेरि सत्तामा आए । तर देउवाको अल्पवुद्धि र मूर्खताले राजा ज्ञानेन्द्रले खेल्ने मौका पाए ।संसद भंग गरी मध्यावधिको लागि राजाकै उक्साहटमा देउवाले सिफारिश गरे । तर समयमा चुनाव गराउन नसकेको आरोपमा ज्ञानेन्द्रले नै अक्षम प्रधानमन्त्रीको पगरी गुथाएर देउवालाई मिल्काइदिए । त्यसपछि शुरु भएको आन्दोलनमा माओवादी सामेल भयो । अनि ज्ञानेन्द्रविरुद्धको आन्दोलनमा पनि नेपाली कांग्रेसले नै नेतृत्व ग¥यो । आन्दोलन सफल भएपछि ०६५ मा सम्पन्न चुनावमा नेपाली जनताले विद्रोही माओवादीलाई सत्तामा पु¥याए । कांग्रेसले गल्ती गरेवापत प्रतिपक्षको भूमिकामा जनताले नै राखिदिए । माओवादीको अपरिपक्वता र गलत शैलीले प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारपनि नौ महिना मै ढल्यो । त्यसपछि फेरि जनताले कांग्रेसलाई नै पत्याए ।
तत्कालिन कांग्रेस सभापति सुशील कोइराला नेतृत्वको सरकारले ०७२ असोज ३ गते संविधानसभामार्फत संविधान जारी ग¥यो । यो बिन्दूसम्म आइपुग्दा नेपाली जनताले कांग्रेसकै नेतृत्वमा बढी विश्वास गरेको देखियो । त्यसपछि पनि कांग्रेसलाई जनताले शक्ति सन्तुलनका हिसाबले मिलाएरै संसदमा पठाएको हो । कांग्रेसका तर्फबाट अर्काे अवसर पाएका देउवाले गएको चुनाव अगाडि देखाएको व्यवहार र शैलीप्रति जनताले आक्रोश पोखे । चुनावमा देउवा नेतृत्वलाई धूलिसात बनाइदिए । तर देउवाले त्यसको अर्थ बुझेनन् वा बुझ्ने चेष्टा गरेनन् । त्यसैको प्रतिफल हो – राजनीतिक प्रणाली कांग्रेसको तर सत्ता कम्युनिष्टको । सत्ता चलाउने काम देउवाबाट हुँदैन भन्ने सन्देश नेपाली जनताको रह्यो । तर देउवाप्रतिको अविश्वास र विकर्षणको बलमा स्थापित भएको बाम गठबन्धनबाट प्रधानमन्त्री बनेका केपी ओलीको कार्यशैली त अझै कठोर र निर्मम देखिएको छ ।
राजनीतिक मुद्धाका लागि पत्याइएको कांग्रेस आर्थिक प्रगतिका लागि भने अस्वीकार्य हुनु लज्जाको विषय हो । बिडम्बना कांग्रेस नेतृत्वमा अझै चेत फिरेको छैन । अब नेकपाविरुद्ध व्यापक आन्दोलन जरुरी देखिन्छ । सत्तामा पुगेको कम्युनिष्टलाई बाहिर निकाल्न सहज हुने छैन । त्यसका लागि ठूलो वैचारिक बहसको आवश्यकता पर्न सक्छ । भोलि ओली, प्रचण्ड, माधव नेपाल वा भीम रावलसँग वैचारिक युद्ध गर्न देउवा सक्षम होलान् वा विजय गच्छदार, सुनिल थापा या आरजु देउवा ? कसले नेकपाका ती हस्तीसँग पौंठाजोरी खेल्न सक्ला ? यो प्रश्नको जवाफ आम कार्यकर्तालाई दिनु जरुरी छ । यो प्रश्न गर्ने ल्याकत कांग्रेसजनमै अन्तर्निहित छ । त्यसका लागि उपयुक्त मञ्च आउने महाधिवेशन हुनसक्छ । यही सन्दर्भको सेरोफेरोमा महाधिवेशनले बहस ग¥यो भने मात्रै कांग्रेसलाई जनताले फेरि पत्याउने आधारशीला निर्माण हुन सक्ला ।
देउवा प्रवृत्तिको कुरा गर्ने हो भने उनको सत्ता मात्रै अभिष्ट हो । अर्काे निर्वाचनमा कांग्रेसले जित्ने कुनै आधार देउवासँग छैन । देउवा पक्षका कतिपय नेता भन्छन्– अब नेकपा फुटिहाल्छ, अनि त कांग्रेस नै सत्तामा आउने त हो नि । साँढेको झर्ला र खाउँला भनेर ढुक्ने यो शैली र प्रवृत्तिले कांग्रेस कहाँ पुग्ला ? बीपीसँगै आन्दोलन गर्ने नेताहरु अब भौतिक रुपमा छैनन् । तर उनको आदर्श मान्नेहरु चाहिं अब देखावटी मात्र भए । देउवा अब कांग्रेसमा आउटडेटेड भइसके ।०६३ सालपछिको आँकडा केलाउने हो भने युवा जमातको आकर्षण कांग्रेसप्रति देखिंदैन । कारण देउवा प्रवृत्तिप्रतिको उपेक्षा र घृणाभाव नै हो । किनभने देउवाले पटक पटक अवसर पाउँदा पनि देशमा सुशासनको प्रत्याभूति गर्न गराउन सकेनन् । त्यसैको परिणाम हो युवा जमातको अनाकर्षण ।
बामपन्थीबाट आजित भएका नेपाली जनताको चाहनालाई मूर्तता दिने हो भने युवा वय नेतृत्वको कांग्रेस अबको आवश्यकता हो । ओली सरकारले मच्चाएको लुटतन्त्रको धज्जी उडाउन सक्ने नेतृत्व कांग्रेसलाई चाहिएको छ । चाहे ओम्नी प्रकरण होस् वा वाइडबडी या ७० करोड होस् वा यति होल्डिङ यी सबै काण्डलाई चर्काउन सक्ने क्षमतावान युवा नेतृत्वको कांग्रेसले मात्रै विकल्प दिन सक्छ । सिद्धान्त कांग्रेसको लागू हुने देशमा शासन पनि कांग्रेसकै हुन नसक्नुका पछाडि यिनै कारण रहेका छन् । त्यसैले आउने महाधिवेशनले यसको निरुपण गरोस्, यही हो आम नेपालीको चाहना ।
नेपालबहस संवाददाता
नेपालबहस डटकमको अंग्रेजी संस्करणका साथै अनलाइन टीभी पनि सञ्चालित छ । फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । नेपालबहसमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।
लेखकबाट थपडीआईजी बढुवाको छलाङले प्रहरीमा चरम नैराश्यता, विवादको घेरामा लामिछाने
जेठ ५, २०८१ शनिबार
बालमन्दिर जग्गा हिनामिना आरोपीलाई पक्राउ नगर्न दबाब, अधिकांश भारततर्फ फरार
जेठ ४, २०८१ शुक्रबार
अवनतिको बाटो फेर्न लागेको राजनीति र सुरक्षा चासो
सुबोधकुमार अधिकारी
जेठ ४, २०८१ शुक्रबार
विद्यार्थी मृत फेला परेपछि आक्रोशित भिडद्वारा स्कुलमा आगलागी
नेपालबहस संवाददाता
जेठ ४, २०८१ शुक्रबार
डीआईजी बढुवाको छलाङले प्रहरीमा चरम नैराश्यता, विवादको घेरामा लामिछाने
जेठ ५, २०८१ शनिबार
तपाईको आजको राशीफल कस्तो छ ?
जेठ ६, २०८१ आइतबार
ताइवानको संसदमा सांसदहरुबीच हानाहान !
जेठ ५, २०८१ शनिबार
करेन्ट लगाएर माछा मर्ने क्रममा एकको मृत्यु
जेठ ६, २०८१ आइतबार
नेप्सेमा उच्च अङ्कको वृद्धि, सवा पाँच अर्ब बराबरको कारोबार
जेठ ६, २०८१ आइतबार
टीओआरमा सहमति जुटेन, सकियो कार्यदलको बैठक
जेठ ६, २०८१ आइतबार
सिटिजन्स बैंकका सबै कार्डहरू अति सुरक्षित छन्, ढुक्कले चलाउनु भए हुन्छ
जेठ ६, २०८१ आइतबार
नेविसंघले माग्यो गृहमन्त्री लामिछानेको राजीनामा
जेठ ६, २०८१ आइतबार