देउवाको चाल, पौडेलको ढाल ! काम लाग्ला त कांग्रेस बचाउन ?

७ असोज, काठमाडौं । सत्ता भागबण्डामा अस्थायी युद्धविराम भएको नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी मन्त्रिमण्डल पुनर्गठनमा अल्झिएको छ । प्रमुख प्रतिपक्षी नेपाली कांग्रेस पनि सत्ताकै अंशियार हुने बाटोमा अग्रसर भएकाले नेकपाको सत्ता राजनीतिले प्रभावित भएको हो ।

आउने फागुनमा चौधौं महाधिवेशन गर्ने कार्यतालिका अहिलेसम्म कायमै छ । तर फागुनमा महाधिवेशन गर्न नसक्ने भन्दै पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवा अर्काे मिति तय गर्न कस्सिएका छन् । यही असोज १९ गते केन्द्रीय कार्यसमिति बैठक बोलाएका छन् । निकट स्रोतका अनुसार, उक्त बैठकको अजेण्डा नै कार्यतालिका पर धकेल्ने रहेको छ ।

कोरोना महामारीले फागुनमा महाधिवेशन गर्न नसकिने भन्दै उनले आगामी भदौका लागि नयाँ मिति प्रस्ताव गर्दैछन् । वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल पक्षले असहमति नजनाए उक्त प्रस्ताव सहजै पारित हुनेछ । विरोध गरेपनि फागुनमा भने महाधिवेशन नगर्ने तारतम्य मिलाइसकिएको छ ।

देउवा कार्यकालको सबैभन्दा रमाइलो पक्ष भनेको कार्यकाल पूरा भएपछि विभिन्न विभाग गठन भएका छन् । अवैधानिक भइसकेको कार्यसमितिले गरेको मनोनयन चरम विवादमा परेको छ । असन्तुष्ट पक्षले कडा विरोध गरेका छन् भने संस्थापन इतर पक्ष विभागमा परेकोमा दंग छन् ।

अरु तीनपटक प्रधानमन्त्री बन्ने लालच देउवामा पलाएको छ । देउवाको त्यही लालचलाई बल पुु¥याउने काम युवा नेताहरुबाटै भइरहेको छ । नत्र सबै एकजुट भएर देउवाविरुद्ध मोर्चाबन्दी गर्ने हो भने कांग्रेसले नयाँ स्वरुप धारण गर्ने निश्चित छ । तर त्यसो हुन केले रोकेको छ, राम जाने ।

केपी ओली सरकार जनजीविकाका सवालमा हरेक क्षेत्रमा चुकेको छ । जनता ओली सरकारबाट दिक्क भएका छन् । तर प्रमुख प्रतिपक्षी दलले भने त्यतातिर ध्यानै दिइरहेको छैन । बरु ओलीसँग मिलेमतो गरेर सत्तामा भागबण्डा खोजिरहेको छ । वैकल्पिक सरकारको भूमिकामा रहनुपर्ने कांग्रेस त्यसै रनभुल्लमा छ । असन्तुष्ट नेताहरुसमेत देउवाको गलत कदमको खुलेर विरोध गर्न सकिरहेका छैनन् । शक्तिका दुर्दान्त खेलाडी देउवासँग जोरी खोज्ने भन्दा विरोध गरेजस्तो मात्रै गर्ने कतिपय युवा नेताहरुको चाल देखिन्छ ।

त्यसैले अर्काेपटक फेरि सभापति बन्ने देउवाको लालसा पूरा गर्न उनीहरु सहयोगी बनिरहेका छन् । कुनै ज्योतिषीले देउवालाई सात पटक प्रधानमन्त्री बन्ने ग्रहदशाको पाठ पढाएको छ । सोही बमोजिम अरु तीनपटक प्रधानमन्त्री बन्ने लालच देउवामा पलाएको छ । देउवाको त्यही लालचलाई बल पुु¥याउने काम युवा नेताहरुबाटै भइरहेको छ । नत्र सबै एकजुट भएर देउवाविरुद्ध मोर्चाबन्दी गर्ने हो भने कांग्रेसले नयाँ स्वरुप धारण गर्ने निश्चित छ । तर त्यसो हुन केले रोकेको छ, राम जाने ।

नेकपा भित्र देखिएको सत्तामोह र पदलोलुप चरित्र जनताका लागि अपाच्य भइसक्यो । त्यसको प्रभाव आउने निर्वाचनमा पक्कै पर्छ । अर्थात झण्डै दुई तिहाई निकट सरकारको लोकप्रियताको ग्राफ अहिले स्वात्तै घटेको विभिन्न अध्ययनले देखाएको छ । त्यसको सुक्ष्म अध्ययन विश्लेषण गर्ने क्षमता नभएपनि देउवालाई ज्योतिषीको भविष्यवाणी भने याद छ । त्यसैले आउने निर्वाचनमा कांग्रेसले जित्ने भन्दा नेकपाले हार्ने आंकलन गरेका छन् उनले । त्रिशंकु संसद बन्यो भने प्रधानमन्त्री बन्ने सम्भावना रहने उनको अनुमान देखिन्छ ।

त्यसैले अर्काे कार्यकालका लागि उनी जसरी भएपनि सभापतिमा दोहरिन चाहन्छन् । त्यसैले साम, दाम ,दण्ड भेद सबै नीति लगाएर भएपनि उनी सभापति बन्न दाउमा रहेका छन् । परिस्थिति उनको अनुकुल बन्दै गएको छ । तर उनको कक्षा दोह¥याउने हठले कांग्रेसको साख र आकर्षण भने ध्वस्तै हुने अवस्था रहेको विश्लेषण गरिएको छ । कांग्रेसलाई नयाँ दिशा दिने सन्दर्भमा कतै कहिल्यै कुनै बहस वा छलफल भएको देखिंदैन ।

छलफल चलाउने हैसियत भएकाहरु नै देउवाको हली भएका छन् । मात्र गोरु जोत्ने उनीहरुको हैसियत देखिएको छ ।  उनीहरुको यही कमजोरीमा खेलेका छन् वृद्ध नेताहरुले । पौडेल पक्षमा देखिएका केही नेता थोरै बहस छलफल गर्न तयार छन् । तर देउवा पक्षलाई त्यो किंचित मन पर्दैन । त्यसैले गहन छलफल र मन्थन गर्ने कुरा देउवा कार्यकालमा सम्भवै छैन ।

संविधानमा उल्लेखित संघीय ढाँचा अन्तर्गतको संगठन निर्माणमा देउवा कहिल्यै सिरियस भएनन् । संघीय ढाँचाको संरचना नबन्दा सबै काम प्रभावित भए । जसको प्रभाव महाधिवेशनमा पर्न गयो । संविधान बमोजिमको विधान बनाउनै देउवाले दुई वर्ष व्यतित गरिदिए ।

आगामी महाधिवेशन सम्पूर्ण रुपले आफू अनुकुल नभएसम्म देउवा अगाडि नबढ्ने पक्षमा छन् । विजय गच्छदारको लोकतान्त्रिक फोरम र भर्खरै राप्रपा नेता सुनिल थापा समूह कांग्रेस प्रवेश गरेको छ । उनीहरुलाई समेत आगामी महाधिवेशनमा समेट्ने उनको दाउ छ । यसका लागि समायोजन गर्ने काम धमाधम भइरहेका छन् । तर आफू कमजोर हुने अवस्थामा भने देउवा पक्षले समायोजन नै अलपत्र पारेका छन् । विभिन्न ११ जिल्लामा अहिलेसम्म समायोजन प्रक्रिया अवरुद्ध छ ।

यद्यपि भर्खरै मात्र राधेश्याम अधिकारी नेतृत्वको केन्द्रीय निर्वाचन समितिले विभिन्न ६ जिल्लामा समायोजन पूरा भएको जानकारी दिएका छन् । अब केवल चार वटा जिल्लामा मात्र समायोजनको काम बाँकी रहेको उनले जानकारी दिएका छन् । बाँकी जिल्लाहरुमा सिराहा, सप्तरी, धनुषा र सिन्धुपाल्चोक रहेका छन् ।

समायोजनकै काम बाँकी भएकाले महाधिवेशन प्रक्रियाले गति लिने कुरै भएन । यही देखाएर भएपनि देउवा महाधिवेशन मिति पछाडि धकेल्न चाहन्छ । जति लम्ब्यायो, त्यति जित्न सहज हुने उनको बुझाई रहेको छ । देउवाविरुद्ध मोर्चाबन्दी हुन थालेको बुझेपछि प्रारम्भबाटै महाधिवेशन पछाडि धकेल्ने प्रपञ्च रचिएको थियो । कार्यसमितिले ६ पटक म्याद थप्दासमेत सांगठनिक विवाद सुल्झाइएन ।

संविधानमा उल्लेखित संघीय ढाँचा अन्तर्गतको संगठन निर्माणमा देउवा कहिल्यै सिरियस भएनन् । संघीय ढाँचाको संरचना नबन्दा सबै काम प्रभावित भए । जसको प्रभाव महाधिवेशनमा पर्न गयो । संविधान बमोजिमको विधान बनाउनै देउवाले दुई वर्ष व्यतित गरिदिए । देउवा निर्वाचित भएको दुई वर्षपछि अर्थात ०७५ फागुनमा मात्रै संविधान अनुरुपको विधान तयार भयो । यही कारणले महाधिवेशन पर सरेको हो । देउवाको कछुवा चाललाई असन्तुष्ट समूहले बेलैमा खबरदारी गरेको भए अहिलेको अवस्था आउने थिएन । त्यसैले यो परिवेश तयार गर्ने काममा सबैको मिलिभगत छ भन्न सकिन्छ ।

जेभएपनि कांग्रेस इतिहासको हरेक कालखण्डमा नेतृत्वदायी भूमिकामा रहेको राजनीतिक शक्ति हो । सत्ताकै लागि मरिहत्ते गरेको भए पञ्चायतकालमा कांग्रेस विघटन भइसक्थ्यो । त्यसैले कांग्रेसको ओज र अस्तित्व सधैं उर्बरा र हराभरा छ । केवल बुझ्ने र बुझाउने क्षमता भएको नेतृत्व अहिले आवश्यक छ । देउवाबाट त्यो क्षमता देखिएन । धेरैपटक उनी परीक्षामा अनुतिर्ण भइसके । आफू पास हुने तर कांग्रेस फेल गराउने उनको रणनीति अब ग्राह्य छैन । कांग्रेस जोगाउने भए सरोकारवालाहरुले हेक्का राखौं ।