कांग्रेस र अन्य पार्टीको यस्तै छ चाला

टिप्पणी

३१ साउन, काठमाडौं । पाँच पटकसम्म महाधिवेशनको मिति तोक्दै र रद्द गर्दै, नेपाली कांग्रेस बल्लतल्ल आफ्नो चौधौं महाधिवेशन गर्ने अन्तिम तालिकाको टुङ्गोमा पुगेको छ ।

तर यो महाधिवेशन, पार्टी संगठन र आन्तरिक लोकतन्त्रलाई सुदृढ बनाउने समर्पित विचारबाट भईरहेको छैन, पार्टीको वैधानिक अस्तित्व नै धरापमा परेपछि अस्तित्व जोगाउने जुक्तिका रुपमा आसन्न महाधिवेशनको सहारा लिइएको स्वतःस्पष्ट छ ।

लोकतन्त्रको लागि आजीवन संघर्ष गरेको एउटा लोकतान्त्रिक पार्टीलाई आफ्नो नियमित महाधिवेशन गर्नपनि यस्तो हम्मेहम्मे पर्नु र दवावको सामना गर्ने बाटो नभएकोले मात्र महाधिवेशनमा जाने बाध्यता एउटा लोकतान्त्रिक पार्टीको लागि कत्तिको सुहाउने कुरा हो, आफ्नो ठाउँमा छ ।

नेपाली कांग्रेस दल मिलेको तर दिल नमिलेको पार्टी हो । यसलाई दिल मिलाउने अभियान र नेता चाहिएको छ । दिल मिलेपछि शक्ति संचय स्वतः हुन थाल्दछ । कांग्रेसलाई भावनात्मक एकता गराउने पर्व भनेको महाधिवेशन नै हो । महाधिवेशन भनेको विचारको उत्सव र तर्कको द्वन्द्वद्वारा नयाँ नेतृत्वको उदय गराउने सुखद पर्व हो ।

जेठा मामाको भाङ्ग्राको धोती कान्छा मामाको झन् कुन गति ! बीपी कोइरालाजस्ता राजनेताले स्थापना र नेतृत्व गरेको पार्टीमा आज यो दुर्दशा नेताहरूको दुर्बुद्धिको दुष्परिणाम हो ।

तर चौधौँ महाधिवेशन गर्नुपर्ने अवस्थामा पुगेको नेपाली कांग्रेसको भावी लक्ष र गन्तब्य योजना के छ, त्यसबारे ‘शीर्ष नेता’ भनिएका सभापति शेरबहादुर देउवा र वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेललाई नै थाहा छैन भने द्वयम दर्जाका ‘प्रभावशाली नेता’ र गाउँका कार्यकर्ताहरूलाई के थाहा होस् । जेठा मामाको भाङ्ग्राको धोती कान्छा मामाको झन् कुन गति ! बीपी कोइरालाजस्ता राजनेताले स्थापना र नेतृत्व गरेको पार्टीमा आज यो दुर्दशा नेताहरूको दुर्बुद्धिको दुष्परिणाम हो ।

बाटो बिराएका मानिसको भीड

कांग्रेस, बाटो बिराएका मानिसको भीडजस्तो मात्र लाग्दैछ । बाटो बिराएर हिँडनमा अगुवाई गर्ने स्वयं सभापति देउवा नै देखिन्छन् । ‘शीर्ष नेता’ वा ‘प्रभावशाली नेता’ हरू आफ्नो अभिमान बढाउने, पार्टीको स्वाभिमान गिराउने खालका मात्र भए । आगामी १४ औँ महाधिवेशनको छाँटकाँट हेर्दा यो महाधिवेशन केवल नेता छान्न मात्र केन्द्रित हुने तर नीतिगत छलफल गर्न नचाहने देखिँदैछ ।

अहिलेका ‘शीर्ष नेताहरू’ बाट वैचारिक बहस होला र नीतिगत अठोट बन्ला भन्ने आशा गर्नु एक्काइसौँ शताब्दीको सबभन्दा ठूलो मूर्खता हुन्छ । आज सबै ‘वाद’ ध्वस्त भएका छन् । कांग्रेसले पनि आफ्ना वादलाई पूर्वस्थितिमा बहाल गर्नुछ । सबैभन्दा मूल मान्यता कांग्रेसको आर्थिक वृद्धिबारे दर्शनको केन्द्रविन्दु आमजनता भएमात्र यस पार्टीले नयाँ जीवन र उर्जा पाउने छ ।

अधिकांश युवा भनिएकाहरू अध्ययन, लेखन् र विचार मन्थनका अभ्यासबाट विमुख छन् । तिनीहरू ठेक्कापट्टा, लाभको पद, विदेश भ्रमण आदि अनेक काम पटाउने र लाभ लिने राजधानीमा बसेर जिल्लाको राजनीतिको गुड्डी हाँक्ने सत्ताका दलाल र सुविधाभोगी समुदाय भएका छन् ।

सत्ता–प्रेम स्वार्थको प्रेम हो, स्वतन्त्रता–प्रेम सबैप्रतिको प्रेम हो । सत्ताप्रेम र स्वतन्त्रताप्रेमको द्वन्द्वमा कांग्रेसले आफूलाई कहाँ उभ्याउने हो, त्यो निश्चय गर्नुपर्छ । कुनै पनि जिम्मेवार नेता वा कार्यकर्ताले अब परिणामप्रति लापरवाही भएर कदम चाल्न सक्दैन । जनतालाई पिरोल्ने परिणामको राजनीतिको श्रोत, जिम्मेवार र उत्तरदायी नेता वा कार्यकर्ताले बन्नु हुँदैन ।

कांग्रेसको साहस र हिम्मतको परीक्षा तब हुन्छ, जब यो पार्टी प्रतिपक्षमा रहेको छ । कांग्रेसको संयम र सृजनात्मकताको परीक्षा तब हुन्छ, जब उ सत्तामा हुन्छ । पार्टी सभापति वा संसदीय दलको नेतामा को आयो भन्ने होइन, कसरी आयो भन्ने कुराको महत्व हुन्छ । लोकतान्त्रिक प्रक्रियाबाट आएको जो होस् सबैलाई मान्य हुन्छ । कांग्रेसमा पनि भाग्यमानी र संघर्षशील दुई किसिमका नेता छन् । विरासतमा प्राप्त राजनीतिका भाग्यमानी नेताले अबको कांग्रेसलाई हाँक्न सक्दैन ।

यस्तै प्रवृत्तिभित्र राजनीतिको अपराधीकरण र अपराधको राजनीतिकरणले मौलाउने अवसर पाईरहेको छ । बेईमान ठेकेदार, किसान र उपभोक्तालाई एकसाथ ठग्ने बिचौलिया वा दलाल, सून तस्कर, भूमाफिया, कानुनले डामेका अपराधी र सत्ताका भ्रष्टहरूका लागि वर्तमान राजनीति अभुतपूर्व अनुकूल र स्वर्णयुग भईरहेको छ ।

परिवारवादको रोग

पार्टीलाई नै परिवार मान्ने त्यस्तो परिवारवादको पक्षपाती धेरै छन्, तर पछाडि परेका छन्, किनकि उनीहरू परिवारलाई पार्टी मान्ने प्रवृत्तिको त्यतिनै विरोधी हुन् । कांग्रेसले नयाँ जीवन त्यतिबेला पाउने छ, जब केन्द्रीय सभापति, पदाधिकारी र सदस्य गरी ८५ प्रतिशत पदहरूमा कार्यकर्ताले निर्वाचनद्वारा नियुक्त गरेको नेतृत्व चयन हुने छ भनेर यो पद्धतिको विकास पनि गरिएको हो । तर कुकुरको पुच्छर बाह«वर्ष ढुङ्ग्रोमा राखे पनि बाङ्गाको बाङ्गै !

युवा पुस्ता सफल कि असफल ?

युवा पुस्ता आमरुपमा निराशा र पलायनबाट प्रभावित भएको देखिन्छन् । यस्तो मनस्थितिका युवा वर्गलाई सफलताको मौका दिने कता हो कता, नियमपूर्वक र चित्तबुझ्दो किसिमले असफल हुने हक पनि प्राप्त हुने परिस्थिति छैन । अधिकांश युवा भनिएकाहरू अध्ययन, लेखन् र विचार मन्थनका अभ्यासबाट विमुख छन् । तिनीहरू ठेक्कापट्टा, लाभको पद, विदेश भ्रमण आदि अनेक काम पटाउने र लाभ लिने राजधानीमा बसेर जिल्लाको राजनीतिको गुड्डी हाँक्ने सत्ताका दलाल र सुविधाभोगी समुदाय भएका छन् ।

अन्त्यमा : सिद्धान्त, विचार, नैतिकता, मूल्य र मान्यताको राजनीति खोज्ने सदाचारी र इमानदार मनुवाभन्दा मूर्ख र लाटो अहिलेको राजनीतिमा को होला ? यस्तै प्रवृत्तिभित्र राजनीतिको अपराधीकरण र अपराधको राजनीतिकरणले मौलाउने अवसर पाईरहेको छ ।

बेईमान ठेकेदार, किसान र उपभोक्तालाई एकसाथ ठग्ने बिचौलिया वा दलाल, सून तस्कर, भूमाफिया, कानुनले डामेका अपराधी र सत्ताका भ्रष्टहरूका लागि वर्तमान राजनीति अभुतपूर्व अनुकूल र स्वर्णयुग भईरहेको छ । नेपाली कांग्रेसको आसन्न महाधिवेशनमा यस्ता विकृतिमाथि निर्ममतापूर्वक रौं चिरा विश्लेषणसहितको बहस हुनु जरुरी छ । हेरौं, के हुन्छ !