मेलम्चीको पानी चैतमा राजधानी आईपुग्ला त ?

२८ माघ, काठमाडौं । गत साउनको बाढीले पूरै क्षतविक्षत बनाएको मेलम्ची खानेपानीको मुहान आगामी चैत महिनासम्ममा ‘अस्थायी रुपमा’ सुचारु गरी मेलम्ची खोलाबाट दैनिक १७ करोड लिटर पानी काठमाडौं उपत्यकामा पुर्याउने सरकारले बाचा गरेको छ ।

पहिले यो माघभित्रै अस्थायी रूपमा पानी ल्याउने सरकारी आश्वासन थियो । तर निर्माण कम्पनीको म्याद र बजेट थप्ने लगायतका नीतिगत निर्णयमा ढिलासुस्तीले गर्दा माघमा पूरा हुने अस्थायी प्रबन्धको काम चैतसम्म सारियो । चैतसम्ममा दैनिक १७ करोड लिटर पानी अस्थायी प्रबन्धपछि उपत्यकामा आउनेछ । आयोजनाले हाललाई आगामी मनसुन सुरु हुनुभन्दा पहिलेसम्मका लागि मात्र पानी ल्याउन मिल्ने गरी अस्थायी योजना बनाएको छ । मौसम विज्ञान विभागले मनसुन प्रारम्भ हुने दिन बताउने बित्तिकै पानी चलाउने कामलाई बन्द गर्नुपर्ने हुन्छ ।

तत्कालीन प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद ओलीले उद्घाटनको बेला नै नभई, गत वर्ष मुढेबल प्रयोग गरी हतारहतार परीक्षणका रूपमा मेलम्चीको पानी काठमाडौं उपत्यकामा वितरण थालिएको थियो । साउनमा आएको पहिरोले सो खानेपानी आयोजनाका सुरुङहरू पुरिएपछि करिब ४ महिनामै पानी वितरण पूरै ठप्प रहेको छ ।

पहिरोले आयोजना स्थललाई २० मिटर गहिरोसम्म पुरेर बगरमा परिणत गरिदिएपछि हाल सो बगर र ठूलठूला ढुङ्गा हटाएर केही महिनाका लागि मात्र पानी ल्याउन मिल्ने गरी बनाउन थालिएको छ । क्षति भएको अवस्था र गर्नुपर्ने कामबारे हाल एसियाली विकास बैंकले एउटा विज्ञ टोली लगाएर विस्तृत अध्ययन गरिरहेको छ । बाढीका कारण ३० अर्ब रुपैयाँभन्दा धेरैको क्षति भएको मोटामोटी अनुमान गरिएको छ । पोहोर पानी सञ्चालन गरिएको सुरुङको मुख र सुरुङमा पानी हुल्ने ९ नम्बर गेट गत साउनदेखि बगरले पुरिएको अवस्थामा छ ।

चैतसम्मको अवधि लिई उपत्यकामा पानी झार्ने लक्षले निर्माण कम्पनीले करिब १५ दिन अघिबाट काम थालिसकेको छ । आयोजना स्थल र मुहानमा थुप्रिएको बगरभित्र विशाल ढुङ्गा आएर बसेका हुनाले विस्फोटक पदार्थ प्रयोग गर्नुपर्ने भएको र त्यसको लागि सरकारी अनुमतिको लागि प्रक्रिया पनि चलाईएको छ । अनिमात्र विस्फोटक पदार्थ पड्काएर ढुङ्गा फुटाउने काम हुने बताईएको छ । सुरुङबाहिर करिब १०/१५ मिटर गेगरान थुप्रिएको छ ।

तर सुरुङ अगाडि थुप्रिएको गेगरान हटाउने बाहेक सुरुङ्मा पानी चलाउन अरू खासै काम गर्नु नपर्ने देखिन्छ । आयोजनाले पानी आपूर्ति सुचारु गर्नुपर्ने काम धेरै भए पनि प्राथमिकता प्राप्त काम सुरूङ्बाट पानी पठाउन थालिहाल्ने हो । त्यसपछि आयोजनाका अरु काम गरिने छ । मनसुन सकिएपछि वाग्मतीको पानीलाई सुन्दरीजल प्रशोधन केन्द्रमा लगेर उपत्यकाभित्र पठाउनेबारे छलफल चलिरहेको छ । मनुसुनका बेला सुन्दरीजल प्रशोधन केन्द्रमा वाग्मतीको पानी लगेर वर्षाभरिका लागि उपत्यकामा पानी ल्याउने योजना अघि बढाइएको आधिकारिक जानकारी रहेको छ ।

पानी र दूधको सपना देखेर बसेका र काकाकुलको नियति भोगिरहेका राजधानीबासीको साझा अभाव र पीडा बुझेर, पञ्चायतको अन्तिम चरणतिर तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले मेलम्चीको पानी राजधानीमा ल्याउने आयोजनाप्रति गम्भीर ढङ्गले चासो लिएका थिए । २०४६ सालमा पञ्चायत र ‘राजाको सक्रिय नेतृत्व’ समाप्त भएपछि २०४७ सालको अन्तरिम सरकारका प्रधानमन्त्री नेपाली कांग्रेसका तत्कालीन सभापति कृष्णप्रसाद भट्टराईलाई राजा वीरेन्द्रले आफ्नो विशेष चासोको रुपमा मेलम्ची आयोजनाबारे सुझाएका थिए ।

भट्टराई अन्तरिम प्रधानमन्त्री भएपछि यसबारे केही काम भएको थियो । त्यसपछिका सरकारहरूका पालामा पनि आयोजनाको काम सुस्त गतिमा चलिरहेको थियो । भट्टराई २०५६ सालमा दोस्रोपटक प्रधानमन्त्री भएपछि यो आयोजना नवौं पञ्चवर्षीय योजनाभित्रै सम्पन्न गर्ने लक्षका साथ बजेट बृद्धि, आयोजनाका सञ्चालनको संरचना सुधार र कामले गति पायो ।

