माओवादीको उल्टो यात्राः विचार विसर्जन गरेर जनयुद्धको सम्झना

दश वर्ष लामो बिद्रोही युद्धको रन्कोमा हुर्केको माओवादी शक्ति अहिलेसम्म आइपुग्दा वैचारिक रुपमा भने विसर्जनको अवस्थामा पुग्दै गएको छ । शान्ति प्रक्रियाबाट खुला राजनीतिमा आएको १६ वर्ष बित्दा वैचारिक क्रान्तिकारिता, जुझारुपन, समानता, सुशासन, भ्रष्टाचारमुक्त शासन संयन्त्र जस्ता राजनीतिक गहना फुकालेर बुचो बन्न गएको अवस्थामा फागुन १ गते जनयुद्ध दिवस मनाएको छ ।

यहाँसम्म आइपुग्दा विद्रोहकालको माओवादी अनेकौं टुक्रामा विभाजन भएको छ । अरु साना समूहदेखि पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड नेतृत्वको मूलधारको माओवादी केन्द्र, मोहन वैद्य किरण नेतृत्वको समूह र नेत्रविक्रम चन्द नेतृत्वको समूहसमेत सक्रिय छन् । रामबहादुर थापा बादलसहित केही नेताहरु भने उसबेला शत्रुका रुपमा लिइएको एमालेमा मिल्न पुगेका छन् । सबै रुपमा बिर्सिएको जनयुद्ध सम्झिरहँदा त्यस समयमा तय गरेका वैचारिक अवधारणा अहिले भुत्ते बनेर पार्टी अस्तित्वको संकटमा पुगेको छ ।

एक्काइसौं शताब्दीको जनवाद, वैज्ञानिक समाजवाद भन्न त नेताहरुले छाडेका छैनन् तर सत्ता र शक्ति आफ्नो हातमा रहेका बेला तिनको आधार तयार गर्नभन्दा भइरहेका केही आधारसमेत भत्काउनमै नेताहरु रमाए । यस्तो अवस्थामा माओवादी शक्तिले जनताको विश्वास पुनः फर्काउने अवस्था आउला र ?

युद्धकालमा ज्यान गुमाउनेका परिवार, बेपत्ताका परिवार, घाइते लडाकुहरु तथा पार्टी सत्तामा आएपछि केही पाइने आशा गरेका विपन्न कार्यकर्ता माओवादी नेतृत्वको सम्झनामै आएनन् । सत्तामा हुँदा वा अरु कुनै समयमा पनि माओवादीको नीतिले तिनीहरुलाई छुँदै छोएन ।उनीहरुका आवाज कहिल्यै पनि मुखरित भएनन् । यस्तो अवस्थामा जनयुद्धको सम्झना कसका लागि होला ? के नेताका लागि मात्रै ?

विद्रोही युद्धका बेला प्रायः निम्न वर्ग र मध्यम वर्गका युवाहरुलाई वैज्ञानिक समाजवाद, क्षेत्रीय, वर्गीय, जातीय र लिंगीय समानताको नारामा बाँधेर हिँडाइयो । दलाल पुँजीवाद, भ्रष्ट शासनसंयन्त्र र सामन्ति सत्तालाई विस्थापन गरेर एक्काइसौं शताब्दीको जनवाद हुँदै वैज्ञानिक समाजवादमा जाने भनियो । अझ बुर्जुवा शिक्षा हटाउनेसम्म भनियो र पढिरहेका युवालाई छुटाएर युद्धमा होमियो । आमूल परिवर्तन र समानता भनेपछि निम्न वर्गका कार्यकर्ता उत्साहित भए ।

आमजनताले माओवादी शक्तिमा आएपछि देशको मुहार फरिने भयो भनेर खुशी भए तर माओवादी नेताहरु सत्ता र शक्तिमा आएपछि त दलाल पुँजीपति र भ्रष्टतन्त्रले अझ प्रश्रय पायो । प्रायः सबै निम्न वर्गका कार्यकर्तालाई त नेतृत्वले पूरै रुपमा भुल्दै गयो, वास्ता गर्न छाड्यो ।युद्धकालमा ज्यान गुमाउनेका परिवार, बेपत्ताका परिवार, घाइते लडाकुहरु तथा पार्टी सत्तामा आएपछि केही पाइने आशा गरेका विपन्न कार्यकर्ता माओवादी नेतृत्वको सम्झनामै आएनन् । सत्तामा हुँदा वा अरु कुनै समयमा पनि माओवादीको नीतिले तिनीहरुलाई छुँदै छोएन ।उनीहरुका आवाज कहिल्यै पनि मुखरित भएनन् । यस्तो अवस्थामा जनयुद्धको सम्झना कसका लागि होला ? के नेताका लागि मात्रै ?

लडाकु र आमकार्यकर्ताहरू देश बदल्न युद्धमा होमिए, अहिले नेतृत्वले हामीलाई वास्ता गर्न छाड्यो, हामी त नेताको सत्तामा जाने भर्यांङ पो भयौं भन्ने प्रतिकृया आइरहेको छ । वैचारिक धरातल खडा गरी त्यसमा अडिग भएर निरन्तर लागिरहनुको साटो प्रचण्डले माओवादी पार्टीलाई ओली नेतृत्वको एमालेमा लगेर मिसाइदिए । स्पष्ट थियो, दुई नेताबीच सहमति र सहकार्य अघि बढिरहन्न भन्ने । भयो त्यही, एमाले र माओवादी गठबन्धनबाट बनेको नेकपा नामको दल तीन वर्ष पनि टिक्न सकेन ।

यी सबै जाललाई झन् झन् बलियो बनाउन सबै शक्ति खर्च गर्ने, जनवाद र समाजवादका कुरा गर्ने उल्टो यात्रा होइन र ? माओवादीले साँच्चै युद्धका बेलाको प्रतिबद्धता पूरा गर्न अब इमान्दार भएर लाग्ने प्रण गरेकै हो भने जनयुद्ध दिवस मनाउनुको सार्थकता रहनेछ । बाटो अर्कै, काम अर्कै गर्ने हो भने गोहीका आँसु बगाउनुको कुनै अर्थ रहला र ?

अहिले त माओवादी लडाकुको भरोसाका केन्द्र प्रचण्ड नभएर एमाले अध्यक्ष ओली पो बन्न पुगेका छन् । युद्धका बेला विभिन्न उपमा र उखान टुक्का रच्दै अपमानित गर्ने केपी ओलीले आफ्नो पार्टी बलियो बनाउन अहिले माओवादी लडाकुलाई खोजी खोजी भाउ दिँदैछन् । हेपिएका उनीहरु पनि केही आशाका आँखाले ओलीतिरै हेरिरहेका छन् । यस्तो अवस्था आउनु भनेको ठूलो विडम्बनाको कुरा हो । यस्तोमा माओवादीले जनयुद्धको सम्झना गर्दा को खुशी होलान् ?

सत्ता र शक्तिमा रहँदैमा पार्टी बलियो हुँदैन । यी दुवै कुरा सधैं रहिरहने कुरा होइनन्, पार्टीको वैचारिक धरातल बलियो, त्यसलाई पूरा गर्न दह्रो अडान भयो भने जनताले भरोसा गर्छन्, कार्यकर्ता सशक्तरुपमा लाग्छन् । कहीँबाट खोजखाज गरेर नीति त बनाइयो तर त्यसका आधार तयार गर्न वास्ता गरिएन वा त्यसका विरुद्धमै नेतृत्वले काम गरिरह्रयाे भने कसले विश्वास गर्ने ? अहिले त केपी ओलीको बहुदलीय जनवाद, समाजवाद र प्रचण्डको एक्काइसौं शताब्दीको जनवाद, समाजवादमा कुनै तात्विक अन्तर छैन । दुवैले यिनलाई नीति बनाएकै छन्, अन्य नेताहरुले आफ्ना नेता र पार्टीलाई अति परिवर्तनकारी भनेकै छन् तर दुवैले सत्तामा हुँदा यी नीतिका विरुद्ध सशक्त रुपमा लाग्नेहरुलाई प्रश्रय दिइरहेका छन् ।

शिक्षा, स्वस्थ्य व्यवसायी, जण्ड ठेकेदार, राज्यसंयन्त्रमा भएका अनेक प्रकारका दलालहरु कहाँका हुन् ? एनजीओ, आईएनजीओ व्यवसायीका नाममा विदेशी दलाली गरिरहने बौद्धिक मानिने यिनैका विश्वास पात्र होइनन् र ? यी सबै जाललाई झन् झन् बलियो बनाउन सबै शक्ति खर्च गर्ने, जनवाद र समाजवादका कुरा गर्ने उल्टो यात्रा होइन र ? माओवादीले साँच्चै युद्धका बेलाको प्रतिबद्धता पूरा गर्न अब इमान्दार भएर लाग्ने प्रण गरेकै हो भने जनयुद्ध दिवस मनाउनुको सार्थकता रहनेछ । बाटो अर्कै, काम अर्कै गर्ने हो भने गोहीका आँसु बगाउनुको कुनै अर्थ रहला र ?