आत्मघाती र विसर्जनवादी कुतर्कले जन्माएको ढुङ्गे युगतिरको यात्रा !
इन्द्र रिजाल
फागुन ७, २०७८ शनिबार २२:१४:५३
लोकतन्त्रको बहसले बाटो बिराएको ठाउँमा राष्ट्रियताको मूल्यमा विवाद र बखेडाको रूप लिनपुग्छ । पटकपटक यो देशको मन्त्री वा लाभको पदमा बसेर अघाएको तर सँधैको असन्तुष्ट ‘नेता’ कसैको आडमा बिखण्डन वा समाजद्रोही कलहको कर्कश आवाज भुक्नेगर्छ । यस क्रममा नेपालको २५० वर्षदेखिको स्वाधीन अस्तित्व र महत्वबारे अनेक खोट र दोषका कुतर्कहरू आउने गर्छन ।
मुलुकको विकास, जनताको समृद्धि, समाजमा शान्ति तथा अमनचैन र राष्ट्रमा सुशासन एवं दण्डहिनता र भ्रष्टाचारको निर्मम अन्त्य जस्ता पहलुहरूलाई प्रश्रय मिल्ने ढङ्गले भोटको राजनीति गर्ने पार्टी र नेताहरूका छाडा गतिविधिमा सिङ्गो मुलुक आक्रान्त भएको छ । संवैधानिक शासनलाई व्यवस्थित र प्रणालीबद्ध बनाउनुपर्ने वर्तमान परिस्थितिमा ती कार्यभार छोडेर निर्विवाद विषयलाई विवादमा घिसार्ने अहिलेको प्रवृत्तिले सचेत, जिम्मेवार र इमानदार सबैलाई नराम्रोसँग झस्काईदिएको छ । कतिपय आत्मघाती तथा विसर्जनवादी कुतर्कले नयाँ नेपाल होइन, ढुङ्गे युगतिरमात्र पु¥याउला, तर कसैको भलाई सम्भव हुँदैन ।
राष्ट्रियताको सन्दर्भमा ‘आमुल परिवर्तनकारी’ वा ‘क्रान्तिकारी’ हुनुको अर्थ कुलाङ्गार हुनु होइन । इतिहासका वास्तविकतालाई आजको पूर्वाग्रही दृष्टिकोणबाट परिभाषित गर्नुले आफ्ना पिता–पुर्खामाथि न्याय हुँदैन । ‘नयाँ नेपाल’ को औचित्य खोज्नेले ‘पुरानो नेपाल’ लाई गाली गर्नुपर्दैन/गर्नुहुँदैन ।
चीनले हुम्लामा र भारतले कालापानीमा ठाडै मिचेको नेपाली भूभागबारे काठमाडौंमा मुर्दाशान्ति छाएको छ । तर एमसीसी नामक अमेरिकासँगको सम्झौतालाई राष्ट्रियता नै बेचिने खतराको हौवा बनाएर श्याले हुँइयामा मुलुकलाई जाकिरहने हर्कत भईरहेको छ । राष्ट्रियताको सन्दर्भमा ‘आमुल परिवर्तनकारी’ वा ‘क्रान्तिकारी’ हुनुको अर्थ कुलाङ्गार हुनु होइन ।
इतिहासका वास्तविकतालाई आजको पूर्वाग्रही दृष्टिकोणबाट परिभाषित गर्नुले आफ्ना पिता–पुर्खामाथि न्याय हुँदैन । ‘नयाँ नेपाल’ को औचित्य खोज्नेले ‘पुरानो नेपाल’ लाई गाली गर्नुपर्दैन/गर्नुहुँदैन । जसले यो राष्ट्रको स्थापनाको शुरूआत गरेर अगाडि बढाए, यसको अस्तित्व र स्थायित्वको लागि अनुभवमा आधारित दिग्दर्शन दिए, जसलाई ‘दिव्य उपदेश’ भनिन्छ, तत्कालीन प्रशासनिक सञ्जालको स्थापना गरे, जसलाई ‘थिति बसाल्ने’ भनियो ।
निश्चय नै हिमाल, पहाड र तराईको भूबनोट र मानवीय पक्षमा विभिन्नता छ, तर बिभिन्नतामा अभिन्नता पनि छ । जसरी मुख र आँखाको काममा फरक छ, तर तिनलाई एक अर्काबाट छुट्याएर राख्न सकिन्न । छुटाउने हठ गर्नथालियो भने जीवन नै रहन्न । त्यसैगरी पहाड र तराईकाबीच पनि ‘विभिन्नतामा अभिन्नता’को प्राकृतिक सम्बन्ध छ । भ्रष्ट राजनीतिको लहड चल्यो भन्दैमा न पहाड तराईलाई हेला गरेर एक्लै हिँडन सक्छ, न त तराई, रिसले छुट्टिएर हिन्द महासागरतिर गएर बस्नसक्छ ।
‘तावेदारी’ होइन, सन् १८५७ मा भारतमा भएको अनियन्त्रित र भयावह सिपाही विद्रोहलाई नियन्त्रण गर्न ‘गोर्खाली सेना’ सफल भएपछि ‘कम्पनी सरकार’ खुशी भएर नेपाली वीरतालाई ससम्मान नयाँ मुलुक फिर्ता गरेको हो, सुगौलीको सन्धिमा भएको अन्यायको क्षतिपूर्ति गरेको हो । जङ्गबहादुरले यसरी पनि मुलुक फराकिलो बनाएका थिए भने आजका नव जङ्गबहादुरहरू मुलुकका लागि ‘भङ्गबहादुर’ हुनु कसैका हितमा हुँदैन ।
प्रकृतिले बाँधिदिएको यो थिति कुनै पनि राजनीतिका नाममा भत्काउने कोशिश गरियो भने हामी कसैको राष्ट्रिय पहिचान बाँकी रहँदैन । राष्ट्र बलियो बनाउन त्यो देशका नागरिक समुदायवीच भाईचारा र अन्तरनिर्भरताको विकास हुनैपर्छ । सहअस्तित्वमाथि सहकार्य नै राष्ट्र बलियो बनाउने अचुक आधार हो । अन्तर्निर्भरताले मात्र सबैलाई आत्मनिर्भरता दिन्छ । बाध्यता बोकेर र मुख रातो पारेर शत्रु मानसिकताको ‘सहअस्तित्व’ मा बस्नुहुँदैन, भाईचाराको बाटो पहिल्याउनैपर्छ, पाइन्छ । नपाउन्जेल खोजेपछि नभेटिने कुरै छैन ।
तराई मूलका चर्चित विश्लेषक सीके लालले आंशिक सत्य लेखेका छन्— जङ्गबहादुरले नयाँ मुलुक (बाँके, बर्दिया, कैलाली र कञ्चनपुर) कम्पनी सरकारसँग तावेदारी गरेर बकस ल्याएका हुन् । ‘तावेदारी’ होइन, सन् १८५७ मा भारतमा भएको अनियन्त्रित र भयावह सिपाही विद्रोहलाई नियन्त्रण गर्न ‘गोर्खाली सेना’ सफल भएपछि ‘कम्पनी सरकार’ खुशी भएर नेपाली वीरतालाई ससम्मान नयाँ मुलुक फिर्ता गरेको हो, सुगौलीको सन्धिमा भएको अन्यायको क्षतिपूर्ति गरेको हो । जङ्गबहादुरले यसरी पनि मुलुक फराकिलो बनाएका थिए भने आजका नव जङ्गबहादुरहरू मुलुकका लागि ‘भङ्गबहादुर’ हुनु कसैका हितमा हुँदैन ।
यो केवल भ्रष्ट र अपराधीहरूको वितण्डाको एउटा रूप हो भन्ने वास्तविकतालाई हामीले कहिले बुझ्ने ? भ्रष्टाचारको दोषमा जेल जाकिनुपर्ने चरित्रबाट राष्ट्रिय अस्तित्वमाथि धावा बोल्ने काम पतित मानसिकताको विक्षिप्त रुप हो । सत्तामा ढलीमली गरिसकेका भ्रष्ट र आपराधिक चरित्रबाट राज्य थिलथिलो भएको छ ।
इतिहासबाट हामीले जे पाएका छौँ, त्यही नै हाम्रो सम्पत्ति हो । यसको सदुपयोगको कला नै नेपालको परम आवश्यकता हो । एउटाले अर्कोका खोट र दोषमात्र कोट्याउने होइन, आफूभित्रका कमीकमजोरी र गल्ती केलाउनु महानता हो र अगाडि बढ्ने शुभलक्षण हो । यहाँ कसैले जातिवादी तर समाजविरोधी भएर बुद्धिमानी देखाउन सक्दैन, न त जातीय विवाद चर्काएर आफ्नो हित पाउनसक्छ । भ्रष्ट र आपराधिक राजनीतिका नाइकेहरूको विरोध गर्नुसँग पहाड वा मधेश, कुनै जाति विशेषको विरोध गरेको भन्ने अर्थमा लिनु हुँदैन ।
अचम्म त यो छ कि जसलाई ‘नश्लवादी शासन’ भनेर औंल्याउने काम भईरहेको छ, त्यस्ता पूर्वाग्रहीहरू त झन् खतरनाक नश्लवादी देखिँदैछन् । यो केवल भ्रष्ट र अपराधीहरूको वितण्डाको एउटा रूप हो भन्ने वास्तविकतालाई हामीले कहिले बुझ्ने ? भ्रष्टाचारको दोषमा जेल जाकिनुपर्ने चरित्रबाट राष्ट्रिय अस्तित्वमाथि धावा बोल्ने काम पतित मानसिकताको विक्षिप्त रुप हो । सत्तामा ढलीमली गरिसकेका भ्रष्ट र आपराधिक चरित्रबाट राज्य थिलथिलो भएको छ । त्यसैले मुलुकको अस्तित्व र सशक्तीकरणमा बाधक तिनै तत्वहरू भईरहेका छन् ।
२०१५ सालकै प्रसङ्ग हो, आमचुनावका क्रममा कसैले बीपी कोइरालालाई सोधेछ, नेपाली समाज र राष्ट्रप्रति नेपाली कांग्रेसको अन्तिम लक्ष्य के हो ? बीपीले जवाफ दिनुभएछ— जसरी एउटा पहाडे उम्मेदवार मधेसीको भोट पाउने उम्मेद राख्दछ, त्यसैगरी एउटा मधेसी उम्मेदवारले पहाडमा गएर पहाडेहरूको भोट पाउने परिस्थितिको निर्माण गर्नु नेपाली कांग्रेसको सामाजिक सद्भाव र राष्ट्रिय एकताका उपरको कार्यभार हो । मधेसी समाजमा नेपाली राष्ट्रियताको सञ्चार भइरहेको उहाँ देख्नुहुन्थ्यो ।
किनकि यो अल्पसंख्यकहरूको राष्ट्र हो । यहाँ कसैको पनि आफैंमा बहुमत छैन । यस्तो मुलुकमा जातीय भाईचारा, सामाजिक सद्भाव र राष्ट्रिय एकताको ज्यादा जरूरत हुन्छ । रङ्गको राजनीति र चेहराको अहम्ले सबैलाई नर्कमा पुर्याउँछ भन्ने होशियारी पहाड वा मधेस दुवैले उत्तिकै ख्याल राख्नु आफ्नो अस्तित्वको लागि जरुरी छ ।
जनतामात्र राष्ट्र हो भन्ने तर्क एकथरिबाट प्रक्षेपण भइरहेको छ । जनताका भाषा, भेषभुषा, संगीत, साहित्यलगायत सांस्कृतिक गतिविधि, परम्परा, जीवनशैली आदि यावत कुरा राष्ट्रका धरोहर हुन्, राष्ट्रिय पहिचानका आधार हुन् । तिनीहरूको थातथलो भौगोलिक राष्ट्र हो । सबैभन्दा मूख्य कुरा ती जनतामा आफ्नो शासन आफैं छान्ने अधिकार र कानुनद्वारा शासित हुने कर्तब्यले सुसज्जित हुनुपर्छ । राष्ट्र हुनलाई आवश्यक यी सबै तत्व र पक्षको योग यहाँ छ, खाली यसलाई भ्रष्ट राजनीतिले बिथोल्नुसम्म बथोलेर विकृत र दूषित बनाएको हो ।
नेपाल आफैँ विश्वको एउटा वरिष्ठ राष्ट्र हो । स्थापना, स्वाधिनता र निरन्तरताका आधारमा हेर्दा नेपालजति पुराना वा ज्येष्ठ (वरिष्ठ) मुलुक विश्वमा कमै छन् । यो विविध संस्कृति, जाति र नश्लहरूको सङ्गमभूमि हो । हिमालयतिरबाट उत्पत्ती भएर आएको एउटा संस्कृति छ, जसलाई शैब संस्कृति भनी पुराणले महिमामण्डित गरेको छ । समुद्रतिरबाट अर्को संस्कृति पनि यहीँ आएर मिलेको छ, जसलाई वैष्णब संस्कृति भनिएको छ । समाजशास्त्रीय दृष्टिकोणमा शैव संस्कृतिलाई किराँत वा मङ्गोल संस्कृति र वैष्णब संस्कृतिलाई आर्य संस्कृति भनिएको हो ।
आर्य र मङ्गोलको सङ्गम संस्कृति नै नेपाल राष्ट्र बनोटको आधार हो । त्यसैले कसलाई यहाँ ‘आदिवासी’ वा ‘वर्तमानवासी’ भनेर भेद गर्ने ? ‘आदिवासी’ हुनुको पहिलो विशेषता उसले जातीय राज्यका रूपमा विभाजन होइन, सिङ्गो राष्ट्र खोज्नुपर्छ । किनकि यो अल्पसंख्यकहरूको राष्ट्र हो । यहाँ कसैको पनि आफैंमा बहुमत छैन । यस्तो मुलुकमा जातीय भाईचारा, सामाजिक सद्भाव र राष्ट्रिय एकताको ज्यादा जरूरत हुन्छ । रङ्गको राजनीति र चेहराको अहम्ले सबैलाई नर्कमा पुर्याउँछ भन्ने होशियारी पहाड वा मधेस दुवैले उत्तिकै ख्याल राख्नु आफ्नो अस्तित्वको लागि जरुरी छ ।
इन्द्र रिजाल
इन्द्र रिजाल नेपालबहस डटकमका प्रधान सम्पादक हुन् । अर्थ राजनीतिक धारमा कलम चलाउने वरिष्ठ पत्रकार रिजालले आर्थिक, राजनीतिक तथा सामाजिक परिवेशका विषयवस्तुको यर्थाथमुखी चित्रण गर्छन् ।
लेखकबाट थपडगमगाउँदो जनताको भरोसाः सरकार अर्थतन्त्र सक्रिय बनाउन चुकेकै हो ?
मंसिर ४, २०८१ मंगलबार
प्रधानन्यायाधीश राउतको नजरमा पूर्वसभामुख ढुंगाना
मंसिर ३, २०८१ सोमबार
धार्मिक आस्था र प्राकृतिक सौन्दर्यको अनुपम उपहार पाथीभरा
मंसिर ३, २०८१ सोमबार
आफ्नालाई बढुवा गर्न एआईजी र डीआईजीको दरबन्दी थपिँदै
नेपालबहस संवाददाता
मंसिर ४, २०८१ मंगलबार
मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाई पक्राउ
नेपालबहस संवाददाता
मंसिर ४, २०८१ मंगलबार
भारतीय कांग्रेसले भन्यो, तत्काल गौतम अडानीलाई गिरफ्तार गर्नुपर्छ
मंसिर ६, २०८१ बिहिबार
नेतान्याहु र गलान्टविरुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालतले जारी गर्यो गिरफ्तारी वारेन्ट
मंसिर ६, २०८१ बिहिबार
रुसले युक्रेनमा पहिलो पटक इन्टरकन्टिनेन्टल ब्यालिस्टिक मिसाइलबाट आक्रमण
मंसिर ६, २०८१ बिहिबार
आज संघीय राजधानी काठमाडौंमा प्रधानमन्त्री ओलीको दल एमालेको शक्ति प्रदर्शन
मंसिर ७, २०८१ शुक्रबार
१३ पैसाले बढ्यो अमेरिकी डलर, युरो र पाउण्ड स्थीर
मंसिर ७, २०८१ शुक्रबार
पहाडी तथा हिमाली भूभागमा हिमपातको सम्भावना
मंसिर ७, २०८१ शुक्रबार
मिथुन राशी भएकाहरुको लागि आज राम्रो समय छ
मंसिर ७, २०८१ शुक्रबार
स्याङ्जामा एक जनाको शव फेला
मंसिर ६, २०८१ बिहिबार
मोटरसाइकल दुर्घटनामा परी मोरङमा दुई युवकको मृत्यु
मंसिर ६, २०८१ बिहिबार