गठबन्धनका दलहरुमा छट्पटीः राजनीतिलाई व्यवस्थित गर्दै अगाडि बढ्ने कि अझ गिजोल्ने ?

स्थानीय निर्वाचनको परिणाम आएसँगै सत्ता गठबन्धनका दलहरुभित्र छट्पटी सुरु भएको छ । एकीकृत समाजवादी र जनता समाजवादी दलले चुनावी तालमेलमा आफू ठगिएको भन्दै यस्तो अवस्थामा गठबन्धन अगाडि बढ्न कठिन हुने भन्दै आक्रोश पोखेका छन् । उता माओवादीले भने स्थानीय निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेससँगको सहकार्यमा केही राम्रो नतिजा निकालेकाले संघ र प्रदेश निर्वाचनमा आफू सबैभन्दा ठूलो पार्टी बन्ने भन्दै भाषा बदल्न थालेको छ । सो दलका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले आफ्नो गर्जन सुनाउन थालेका छन् ।

अझ पछिल्लो समय माओवादी अध्यक्ष दाहाल र एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपाललाई एमालेले प्रधानमन्त्री बन्न प्रस्ताव गर्यो भन्नेसम्मका हल्ला फैलाइयो । एमालेले सरकारमा संलग्न गठबन्धनलाई टुटाउन एकता गर्ने वा आगामी निर्वाचनमा सहकार्य गरेर अगाडि बढ्ने भन्दै दलका विभिन्न तहका नेताहरुसँग भेटघाटको शृंखला चलाइरहेको छ । गठबन्धन दलका नेताहरु पनि कांग्रेससँग राजनीतिक मोलमोलाई गर्ने दाउमा यसलाई उपयोग गर्ने प्रयास गरेको देखिन्छ । याे अवस्थाले राजनीतिलाई व्यवस्थित, सिद्धान्तनिष्ट बनाउनुको साटो थप अन्योलता सिर्जना गर्न थालेको छ ।

संविधान संरक्षणका लागि बनेको गठबन्धनका दलहरुले राजनीतिलाई व्यवस्थित, नियमसंगत र निश्चित बाटोमा हिँडाएर देशलाई गति दिनुको साटो तत्कालका लागि लाभ खोज्दै राजनीतिलाई अझ गिजोल्दा राजनीतिक अराजकता सिर्जना हुन्छ । राजनीति भाषण र हल्ला चलाएर केही समय टिक्न सक्छ तर दिगो र व्यवस्थित राजनीतिका लागि त काम गरेरै देखाउनुपर्छ ।

नेकपा चकनाचुर भयो, यी नेताहरु र उनका पार्टीहरु रक्षात्मक अवस्थामा पुगे । यस्तो यिनै नेताहरुको दम्भले भएको हो । अब पनि ओलीले विभिन्न अश्वासन बाडेर गठबन्धन टुटाउन प्रयास गर्ने, दाहाल र नेपाल सके उतैबाट ठूलै भाग पाइएला नभए कांग्रेससँग मोलमोलाइ गर्न पाइएला भनेर र्याल चुहाउनु शिष्ट राजनीति हुन सक्दैन ।

अहिले गठबन्धनका दलहरु काम गरेर देखाउनेभन्दा आफ्नो भविष्य कसरी सुनिश्चित गर्ने भनेर छट्पटाउन थालेका छन्, जुन प्रजातन्त्र वा लोकतन्त्रका लागि घातक छ । राजनीतिक दलहरुसँग जनताले निष्ठाको राजनीति चाहेका हुन्छन् । व्यवस्थित वा उदाउँदा राजनीतिक दलका सिद्धान्त, नीति र कार्यक्रमका आधारमा जनताले यसको हातमा सत्ता पुग्यो भने यसो गर्छ भन्ने सामान्य आशा गर्ने हुन् । दलले आफूले तयार गरेका सिद्धान्त, नीति र कार्यक्रम वास्ता नगरेर जहिले जता जाँदा पार्टी अझ भनौं शीर्ष नेतृत्वलाई फाइदा हुन्छ, त्यतै दौडँदा जनताले त्यस्ता दल र नेतामाथि के आशा गर्लान् ?

२०७४ को स्थानीय निर्वाचनपछि एमाले र माओवादी केन्द्र एक भएर जाँदा एमालेको नरम कम्युनिष्ट सिद्धान्त र माओवादीको कडा धारको सिद्धान्त आपसमा मिलेर कम्युनिष्ट आन्दोलनले भन्दै आएको अवधारणा लागू होला, जनताको जीवनस्तर परिवर्तन होला भनेर जनताले नेकपालाई सहस्र स्वीकारे । केपी ओलीको विकासे सपना, प्रचण्डको क्रान्तिकारी भाषण र माधव नेपालको संगठनले सायद नेपालमा आमूल परिवर्तन आउने हो कि भनेर संसदीय निर्वाचनमा लगभग दुई तिहाई बहुमत दिए । उनीहरुले प्रजातान्त्रिक शक्ति कांग्रेस र कम्युनिष्ट शक्ति नेकपा बन्दा राजनीतिमा वास्तविक सन्तुलन आउने कल्पना गरे ।

आफूले लिएको भनिएको नीति र बोलेका कुराको कुनै मतलव नगर्ने, आफ्नो लाभका लागि जेपनि गर्ने राजनीति हुन्छ र ? कांग्रेससँग अबको निर्वाचनमा मोलमोलाइ गर्न हामीलाई एमालेबाट प्रधानमन्त्रीका लागि प्रस्ताव आयो भनेर प्रचार गर्नु पनि राजनीतिक इमान्दारिता होइन । कांग्रेससँग मोलमोलाइ त आफ्ना दलले जिम्मा पाएका मन्त्रालयले गरेका काम र जनसमर्थनले बढाउने हो ।

तर कम्युनिष्ट नेताहरु त राजनीतिलाई व्यवस्थित गर्ने, जनताको जीवनस्तर कसरी परिवर्तन गर्ने, राष्ट्रलाई विकासमा कसरी डोर्याउने भन्दा नेकपाभित्र कसरी आफू शक्तिशाली बन्ने होडमा पो लागे । यसले न आफू सधैं सर्वेसर्वा बन्न चाहने केपी ओलीका सपना काम लागे, न प्रचण्डको क्रान्तिका भाषणले काम गरे न माधव नेपालको संगठनले काम गर्यो । नेकपा चकनाचुर भयो, यी नेताहरु र उनका पार्टीहरु रक्षात्मक अवस्थामा पुगे । यस्तो यिनै नेताहरुको दम्भले भएको हो । अब पनि ओलीले विभिन्न अश्वासन बाडेर गठबन्धन टुटाउन प्रयास गर्ने, दाहाल र नेपाल सके उतैबाट ठूलै भाग पाइएला नभए कांग्रेससँग मोलमोलाइ गर्न पाइएला भनेर र्याल चुहाउनु शिष्ट राजनीति हुन सक्दैन ।

नेकपा फुट्यो, ओलीको संविधानविरोधी कदमका बिरुद्ध विद्रोह गरेर पुनः माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादी दल बन्न गए । यी दलका नेताहरुले कम्युनिष्ट शक्ति एक बनाउन चाहेका थिए भने यी दुई दल एक भएर अन्य साना कम्युनिष्ट समूहहरुलाई समेटेर शक्तिशाली दल बनाउन कसले छेक्थ्यो ? त्यत्रो बबण्डर गरेर नेकपा फुट्यो, ओलीविरुद्ध अभियान चल्यो अब फेरि एकीकरण वा सहकार्य राजनीतिक बेइमानी होइन ? राजनीतिमा कोही पनि स्थायी शत्रु र मित्रु हुँदैन भनिन्छ तर सामान्य सिद्धान्तको सम्म ख्याल नगर्ने, आफूले लिएको भनिएको नीति र बोलेका कुराको कुनै मतलव नगर्ने, आफ्नो लाभका लागि जेपनि गर्ने राजनीति हुन्छ र ? कांग्रेससँग अबको निर्वाचनमा मोलमोलाइ गर्न हामीलाई एमालेबाट प्रधानमन्त्रीका लागि प्रस्ताव आयो भनेर प्रचार गर्नु पनि राजनीतिक इमान्दारिता होइन । कांग्रेससँग मोलमोलाइ त आफ्ना दलले जिम्मा पाएका मन्त्रालयले गरेका काम र जनसमर्थनले बढाउने हो ।

यसले अबको निर्वाचनसम्म सुध्रिएर जानुपर्छ, नेताका आफन्त होइन जनप्रिय नेतालाई जनतासामू लैजानुपर्छ भन्ने सन्देश दिए । कांग्रेसले यसलाई कत्तिको बुझ्छ । यसैमा उसको भविष्य अडिनेछ । माओवादीको मत राम्रै आयो, यो उसको संगठन त धुजाधुजा भएकै थियाे तर कांग्रेसको सहयोगको उसलाई राम्रै चिठ्ठा पर्याे ।

कनै पनि दलको शक्ति त्यसै बढ्दैन । कामले बढ्ने हो । अझ सरकार चलाउने अवसर पाएका दलहरुले आफ्नो भागमा आएका मन्त्रालयमा कस्ता व्यक्ति पठाएका छन् ? ती मन्त्रालय कसरी चलाइरहेका छन् भन्ने कुरा दलले देखाउने ऐना हुन् । तिनको वास्ता नगरेर आफ्नो शक्ति बढेको प्रचार गरेर जनताको मन जित्न सकिन्छ भन्नु असफल राजनीति नै हो । स्थानीय निर्वाचनमा जनताले दलहरुप्रति कस्तो विश्वास गर्दा रहेछन् ? स्थानीय राजनीतिमा को हावी हुँदैछ भन्ने संकेत दिएका छन् । स्थानीय निर्वाचनको मतपरिणामले एमालेलाई दोस्रो स्थान दिए पनि केपी ओलीको विकासे सपना, दम्भ र आह्वानलाई पत्याएनन् । एमालेको पुरानो संगठन, पूर्वमाओवादी नेताको उपस्थिति र राप्रपादेखि अन्य दलसँगको सहकार्यले यस्तो जनमत प्राप्त भएको हो ।

अर्को, कांग्रेसले पहिलो स्थान प्राप्त गरेपनि देशभरका जनताले उसको फितलो राज्यसञ्चालन कार्यशैलीलाई मन पराएनन् । यसले मात्रै गर्न सक्दैन भनेर प्रमुखमा मत दिए तर उपप्रमुख एमालेलाई दिए । आफ्ना गढ मानेका पालिकामा हराइदिए । यसले अबको निर्वाचनसम्म सुध्रिएर जानुपर्छ, नेताका आफन्त होइन जनप्रिय नेतालाई जनतासामू लैजानुपर्छ भन्ने सन्देश दिए । कांग्रेसले यसलाई कत्तिको बुझ्छ । यसैमा उसको भविष्य अडिनेछ । माओवादीको मत राम्रै आयो, यो उसको संगठन त धुजाधुजा भएकै थियाे तर कांग्रेसको सहयोगको उसलाई राम्रै चिठ्ठा पर्याे । अब जितेका पालिकाको काम कसरी अगाडि बढाउँछ, त्यसमा जनताको चासो रहनेछ ।

एकीकृत समाजवादीले न्यून मत ल्याउनुको कारण उसको संगठन बनिनसक्नाले हो भने चुनावी तालमेलमा केही तल परेको पनि हुन सक्छ । जसपाको त तराई क्षेत्रमा काम गराईको कमजोरीकै कारण जनमत कमजोर भएको हो । मधेस केन्द्रित दल एक भएर काम पनि त्यसै अनुसार गरे जनताले माया गर्ने नै छन् । काम नगर्ने शक्ति मात्रै खोजेर जनताले पत्याउन्नन् नै । निष्कर्ष के हो भने जनताले अवसरवादको राजनीति, दम्भ, उडन्ते विकासका सपना, फितलो राज्यसञ्चालन शैली, कामबिनाको क्रान्तिकारिता चाहेका छैनन् । इमान्दार, निष्ठाको राजनीति, जनप्रिय नेता चाहेका छन् । दलका शीर्ष नेताहरुले जनताको आवाजलाई बुझ्ने कि राजनीतिलाई अझ गिजाेल्ने, उनीहरुकै हातमा छ ।