पावर सेयरिङ: घुमिफिरी प्रचण्ड अस्थिर राजनीतिकै भूमिकामा

३ पुष, काठमाडौं । आम निर्वाचन २०७९ को नतिजाले कुनै पनि दल एकल सरकार गठनका लागि सक्षम नखिएको अवस्थामा पावर सेयरिङका विषयहरु यतिबेला चर्चामा छन् । ८९ सीटसहित नेपाली कांग्रेस र ७८ सीटसहित नेकपा एमाले आफ्नो नेतृत्वमा सरकार बनाउने कसरतमा छन् । सत्ता र शक्ति बाँटफाँडको राजनीति चलिरहँदा त्यसको केन्द्र विन्दुमा छन नेकपा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल‘प्रचण्ड’ ।

उनको अस्थिर मूमिकालाई उपयोग गर्न ठूला भनिएका कांगे्रस र एमालेका तल्लिन छन् । उनी लामो समयदेखि कांग्रेस नेतृत्वको सत्ता गठबन्धनमा आवद्ध छन् । तर, उनको भूमिका अहिले पनि स्पष्ट छैन् । प्रचण्डको यहि दाोहोरो भूमिकामाथि टेकेर एमाले सत्ता गठबन्धनबाट माओवादीलाई अलग्याउने रणनीति बनाइरहेको छ । यसका लागि माओवादी र एमाले नेताहरुबीच लगातार संवाद पनि चलिरहेको छ ।

प्रतिनिधिसभामा आएका दल मिलाएर सरकार बनाउनुपर्ने बाध्यता रहेपनि माओवादी आफ्नै पहलमा सरकार गठनका लागि आवश्यक संख्या पुर्याउन सक्ने अवस्थामा छैन् । यसलै अरु दलले साथ दिँदा कांग्रेस वा एमाले जोसँग बढी संख्या हुन्छ उतै मिसिनुपर्ने बाध्यतामा माओवादीमा छ । यही राजनीतिक सेरोफेरोलाई टेकेर आगामी सरकारको नेतृत्वत्व गर्ने प्रयासमा छन् माओवादीका अध्यक्ष प्रचण्ड पनि ।

२०६३ मंसिर ५ को बृहतशान्ती साम्झौता यताका हरेका सरकार र राजनीतिक प्रकरणमा अध्यक्ष प्रचण्डको रोल अस्थिरतातर्फ नै केन्द्रित छ । पदीय लाभका लागि उनले जुनसुकै बेला जोसँग पनि समीकरण बदल्न सक्ने भएकाले उनलाई नेपाली राजनीतिमा ‘पिंध नभएको लोहोटा’को संज्ञा पनि दिने गरिएको छ । प्रचण्ड निर्वाचन क्षेत्रका विषयमा हुन वा अरु दलसँग सहकार्य गरेको अवस्थामा हुन् । उनको भूमिका जहिलो पनि विवादास्पद नै रहँदै आएको छ ।

२०७४ को निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेससँग मिले र चुनावमा जानेसहमति गरेको उनले पछि एमालेसँग गबन्धन बनाएर चुनावमा गए । एमाले नेतृत्वको गठबन्धनले बहुमत पनिल्यायो । तर, त्यही सरकार ढालेर उनैले पछि फेरी नेपाली कांग्रेस नेतृत्वमा गठबन्धन बनाएर सरकारको नेतृत्वमा पनि कांग्रेसलाई नै पुर्याए । कांग्रेस नेर्तत्वमा रहेका पाँच दल मिलेर स्थानीय निर्वाचनमा गएका थिए भने संघ र प्रदेशको निर्वाचनमा पनि सत्ता गठबन्धन एकसाथ गएको थियो ।

यहिले पनि यो गठबन्धन कायम छ तर, प्रचण्ड कायम रहन्छ कि रहँदैनन् भन्ने प्रश्न फेरी उठको छ । उनी प्रधानमन्त्रीका लागि सत्ता गठबन्धन अर्थात कांग्रेसलाई छोड्न पनि तयार भएको संकेत गरिसकेका छन् । सत्ता गठबन्धनलाई नै अहिले सरकार बनाउन सहज देखिएकाले उनी प्रधानमन्त्री बन्ने कुरा पनि सत्ता गठबन्धनभित्रै छलफल गरेर मिलाउनुपर्ने हो । तर, उनको भूमिका स्पष्ट छैन् । उनको भूमिकालाई लिएर न कांग्रेस विश्वस्त छ न एमाले ।

कांग्रेसभित्र पनि प्रचण्डलाई पहिलो चरणमा प्रधानमन्त्री बनाउन हुँदैन भन्ने मत धेरै छैन् । अरु पदीय भाबण्डा मिलाएर पहिलो चरणमा उनीलाई नै प्रधानमन्त्री बनाउन कांग्रेस भित्रको ठूलै जमात तयार छ । यसका लागि पार्टी सभापति शेरबहादुुर देउवालाई दवाव पनि कांग्रेसभित्रबाटै परिरहेको छ । तर, प्रचण्ड आफै भने स्पष्ट छैनन् । उनले नेकपा सरकारको प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई दिएको धोकाको बदलामा जाने अहिले ओलीको रणनीति छ ।

ओलीले ३२ सीट भएका प्रचण्डलाई गठबन्धनबाट अलग्याए पछि रणनीति खेल खेल्ने विषय पनि राजनीतिक चर्चामा आइरहेका छन् । प्रचण्ड गठबन्धनबाट बाहिरिएपछि एमालेले आफुले सरकार नबनाएर कांग्रेसलाई सरकार बनाउन दिने र आफुले पछाडीबाट समर्थन गर्ने प्रस्ताव नै कांग्रेसलाई पठाइसकेको छ । न्युनतम राष्ट्रिय समजदारी बनाए र एसरी सरकार बनाउने र अरुदललाई पनि सहभागि गराएर संविधान संशोध गर्ने संख्या पुर्याउने रणनीतिमा ओली रहेको भनाई एमालेका नेताहरुबाट सार्वजनिक भइरहेको छ ।

प्रचण्डले प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवासँग गठबन्धनमा पावर सेयरको बारेमा पनि जिज्ञासा राखेका छन् । प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा शनिबार दिउँसो भएको भेटमा दाहालले आगामी दिनको ‘पावर सेयरिङ’को बारेमा देउवासँग जिज्ञासा राखेका थिए । मंसिर ४ मा भएको प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभा चुनावमा कांग्रेस ८९ स्थान जित्दै पहिलो दल बनेको छ ।

२०७४ सालको चुनावमा कांग्रेसले ६३ स्थानमा जितेको थियो । २०७४ सालका ५४ स्थानमा जितेको माओवादी केन्द्र भने ३२ स्थानमा खुम्चिएको छ । चुनावी परिणामअनुसार सत्तारुढ गठबन्धनभित्रबाट मात्रै सरकारका निर्माणका लागि आवश्यक पर्ने बहुमत पुग्दैन । सानादल मिलाउनै पर्छ ।

यता, प्रचण्डको भूमिका अस्थिर हुने देखिएपछि शक्ति बाँडफाँटले कांग्रेस र माओवादी केन्द्रबीच विवाद बढेर सत्ता गठबन्धनमा तिक्तता पैदा हुने आकलनसहित एमालेले वैकल्पिक गठबन्धन निर्माणको गृहकार्य गरिरहेको छ । सत्ता गठबन्धन भत्काएर आउने दलहरूसँग शक्ति बाँडफाँटमा उदार रहने रणनीतिका ओलीले अनौपचारिक तहबाटै कसरत थालेका छन् । ओली रणनीतिमा प्रचण्ड सहमत भए र ओलीले प्रचण्डमाथि अर्को घात नगरे कांग्रेस प्रतिपक्षमा पुग्ने सम्भावना पनि कायमै छ ।