सन २०२१ मा वायुप्रदूषणबाट ८१ लाख मानिसको मृत्यु

६ असार, काठमाडौं  । २१ औँ शताब्दीलाई विकासको शताब्दीमा एसियाको शताब्दी भनिन्छ भने समस्याको शताब्दी पनि भन्नु गलत हुनेछैन । विशेष गरी जब यो वातावरण, प्रदूषण र प्राकृतिक प्रकोपको कुरा आउछ । आज विकासोन्मुख देश प्रदूषणको समस्यासँग लडिरहेका छन् । सन् २०२१ मा विश्वभर वायु प्रदूषणका कारण ८१ लाख मानिसको ज्यान गएको तथ्यबाट यसको गम्भीरता अनुमान लगाउन सकिन्छ ।

युनिसेफसँगको साझेदारीमा अमेरिकास्थित स्वतन्त्र अनुसन्धान संस्था हेल्थ इफेक्ट इन्स्टिच्युट (एचईआई)ले बुधबार प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको छ । जसमा तीन वर्षअघि वायु प्रदूषणका कारण चीनमा २१ लाख र भारतमा २३ लाख मानिसको मृत्यु भएको उल्लेख छ । 

यससँगै वायु प्रदूषणले बालबालिकामा पनि ठूलो असर पारेको छ । भारतमा पाँच वर्ष मुनिका एक लाख ६९ हजार चार सय बालबालिकाको मृत्यु भएको छ । यसपछि नाइजेरियामा १ लाख १४ हजार एक सय, पाकिस्तानमा ६८ हजार एक सय, इथियोपियामा ३१ हजार एक सय र बंगलादेशमा १९ हजार एक सय बालबालिकाको मृत्यु भएको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।

प्रतिवेदनले दक्षिण एसियामा ज्यान गुमाउनुको प्रमुख कारण वायु प्रदूषण रहेको पनि उल्लेख गरेको छ । यसपछि उच्च रक्तचाप, खानपान र सुर्तीजन्य पदार्थ मृत्युको कारण बन्न थालेका छन् । सन् २०२१ मा वायु प्रदूषणका कारण गत वर्षको अनुमानभन्दा बढी मृत्यु भएको देखियो । एक अर्बभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएका भारत र चीनले कुल विश्वव्यापी रोगको भारको ५४ प्रतिशत ओगटेका छन ।

पीएम २.५ र ओजोनका कारण हुने वायु प्रदूषणले २०२१ मा ८.१ मिलियनको मृत्यु भएको प्रक्षेपण गरिएको छ जुन कुल विश्वव्यापी मृत्युको लगभग १२ प्रतिशत हो । विश्वव्यापी वायु प्रदूषण मृत्युमध्ये ९० प्रतिशतभन्दा बढी, वा ७८ लाख मृत्यु पीएम २.५ वायु प्रदूषणका कारण हुन्छन्, जसमा एम्बियन्ट पीएम २.५ र भित्री वायु प्रदूषण पनि समावेश छ ।

यी माइक्रोस्कोपिक कणहरू, २.५ माइक्रोमिटर भन्दा कम व्यास भएका कणफोक्सोमा बस्छन् र रक्तप्रवाहमा प्रवेश गर्न सक्छन्, जसले धेरै अंग प्रणालीहरूलाई असर गर्छ र वयस्कहरूमा हृदय रोग, स्ट्रोक, मधुमेह, फोक्सोको क्यान्सरको जोखिम हुन्छ क्यान्सर र क्रोनिक अब्सट्रक्टिभ पल्मोनरी डिजिज (सीओपीडी) जस्ता रोगहरू बढ्छन् ।

अनुसन्धान संस्था एहईआईकी अध्यक्ष एलेना क्राफ्टले स्टेट अफ ग्लोबल एयर रिपोर्टले परिवर्तनको लागि जानकारी र प्रेरणा प्रदान गर्ने बताइन । यो नयाँ प्रतिवेदनले मानव स्वास्थ्यमा वायु प्रदूषणको महत्त्वपूर्ण प्रभावहरूको सम्झना गराएको छ, जसको असमान बोझ साना बालबालिका, वृद्ध जनसंख्या र न्यून र मध्यम आय भएका देशहरूमा परेको छ ।