गभर्नर नेपाल र गाउँको मुखिया
इन्द्र रिजाल
असार १६, २०७६ मंगलबार १:०:४९
एकादेशमा एउटा गाउँ थियो । गाउँमा सबै मिली जुली बसेका थिए । तर गाउँको मुखिया भने दुष्ट स्वभावको । उ सधैं विवाद लिएर गाउँहरुले आफ्नो शरणमा आउन भन्ने चाहन्थ्यो । तर गाउँले भने हाँसीखुसी बसेका थिए ।
तर मुखियाको आदेशका अगाडि उनीहरु बाध्य भए । एक महिनापछि मन नमिलेपनि विवाह त भयो । तर अर्काे महिना पारपाचुके भयो । त्यसपछि दुबै परिवार बीच सधैं झगडा हुन थाल्यो । अनि बल्ल मुखियालाई आनन्द मिल्यो । ठीक यस्तै अवस्था अहिले नेपालको बैङिक तथा वित्तिय क्षेत्रमा आईपरेको छ ।
मुखियाले जुक्ति लगायो, झगडाको बीउ रोप्न । उसले छिमेकीहरुलाई एक अर्काको छोरा र छोरीबीच विवाह गर्न उर्दी जारी ग¥यो । यसले हरेक छिमेकी बीच झगडा पर्ने उसको अनुमान थियो । नभन्दै यस्तै भयो । साथै उसले विवाह गर्नुअघि एक महिना एकआपसमा लभ गर्न समय दियो । तर केटा र केटी भने यसको खिलाफ थिए । दुबैले एकअर्कालाई माया गर्ने अवस्था थिएन । कसैकसैलाई त विवाह गर्ने मनै थिएन । तर मुखियाको आदेशका अगाडि उनीहरु बाध्य भए । एक महिनापछि मन नमिलेपनि विवाह त भयो । तर अर्काे महिना पारपाचुके भयो । त्यसपछि दुबै परिवार बीच सधैं झगडा हुन थाल्यो । अनि बल्ल मुखियालाई आनन्द मिल्यो । ठीक यस्तै अवस्था अहिले नेपालको बैङिक तथा वित्तिय क्षेत्रमा आईपरेको छ ।
नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर डा. चिरञ्जीवी नेपालले एक हप्ताको समय दिएर बैंकहरुलाई लभ गर्न र अर्काे महिना मर्जरमा जाने गरी विवाह गर्न फरमान जारी गरेका छन् । गएको साता बैंक तथा वित्तिय संस्थाका प्रमुख कार्यकारीहरुलाई भेला पारेर गभर्नर नेपाल चर्काे चर्काे स्वरमा गाउँको मुखिया झैं गर्जंदै थिए । एक हप्ता लभ गर्नू , अनि विवाह गर्न तयार रहनू । उनको यो हचुवाको फरमान एकादेशको मुखियाकै जस्तो हुने अवस्था छ । किनभने अहिले जवर्जस्ती मर्जरमा जान बाध्य पार्दा बैंक तथा वित्तिय संस्थाको हालत अझै कमजोर हुने छ ।
गर्भनर नेपाल माफिया र बिचौलियाको रक्षाकवच बन्दै, के हाे फोर्सफुल मर्जको भित्री खेल ?
पदबाट निवृत्त हुन केवल आठ महिना बाँकी छ गभर्नर नेपालको । तर उनको शैली भने केपी ओलीकै झैं देखिन्छ । सरोकारवालाहरुसँग कुनै छलफल नै नगरी हुकुमी शैलीमा उनी गर्जिरहेका छन् । बैंकको संख्या घटाउने वित्तिकै सबै समस्या निमेषभरमा समाधान हुन्छ भने झैं उनी फोर्स मर्जरको कुरा गरिरहेका छन् । एक साताभित्र मर्जरमा जान लिखित सहमति जनाइसक्न उनले मौखिक आदेश दिएका छन् । नत्र आगामी असार २७ गते ल्याइन लागेको मौद्रिक नीतिले फोर्स मर्जरमा जान बाध्य पार्ने उनको चेतावनी छ ।
सुरुमा त सरोकारवालाहरुले गभर्नरसँग मुखमुखै नलाग्ने शैली अपनाए । तर अहिले भने यसको संभावित कुप्रभावबारे तत्व ज्ञान प्राप्त भएकाले होला बैंकरहरु खुलेरै विरोध जनाउन थालेका छन् । त्यतिमात्र होइन, पूर्व गर्भनरहरु दीपेन्द्रबहादुर क्षेत्री र डा.तिलक रावलदेखि राष्ट्र बैंककै निर्वतमान कार्यकारी निर्देशकहरु नरबहादुर थापा र नारायण पौडेल पनि बिग मर्जरको बिरुद्धमा नीतिगत असहमति प्रकट गरिरहेका छन् । त्यस्तै राष्ट्र बैंककै पूर्व कार्यकारी निदेृशक एवं बैंकर संघका पूर्व अध्यक्ष राजनसिंह भण्डारी लगायत राष्ट्र बैंकमा कार्यरत विभागीय प्रमुखहरु पनि गर्भनर नेपालको फोर्सफुल मर्ज प्रति सहमत छैनन् ।
खुला बजार अर्थनीति अंगालेको मुलुकमा नियन्त्रित अर्थतन्त्र कसरी सम्भव होला ? गभर्नर नेपाल घुमाएर नियन्त्रित वित्तिय प्रणाली सञ्चालन गर्न लालयित देखिन्छन् । यद्यपि उनी केही घरानियाँको गोटीका रुपमा चलेको अनुमान गर्न सकिन्छ । अहिलेको बेला मुलुकमा वित्तिय पहुँच विस्तार गर्नुपर्ने बेला हो । त्यसका लागि सकेसम्म बढी बैंक तथा वित्तिय संस्थाहरुको उपस्थिति आवश्यक पर्छ । तर गभर्नर भने थर्काएर मर्जरमा जान बाध्य बनाउनेतिर लागेका छन् ।दवावमा भएको मर्जर मुखियाले गराएको विवाह जस्तै हुने हो ।
गर्भनर नेपाल केन्द्रीय बैंकको नेतृत्व सम्हाल्न आएदेखि नै बैंक तथा वित्तिय संस्था मर्जर हुनुपर्छ भन्ने पक्षमा थिए । अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष र विश्व बैंकको चाहना यस्तो थियो र छ । साथै केही घरानियाँ व्यापारीको लगानीमा चलेका बैंक तथा वित्तिय संस्था बजारमा आफ्नो मनोमानी होस् भन्ने चाहन्थे । यसका लागि उनीहरु मर्जर नीतिमार्फत आफ्नो वर्चश्व कायम गर्न इच्छुक थिए । उनीहरुको चाहना पूरा गर्ने जिम्मेवारी गभर्नर नेपालले लिएका थिए । तर विविध कारणले उनको चाहना बमोजिम विगतमा निर्णय भएन । यद्यपि उनले वाणिज्य बैंकहरुको चुक्ता पुँजी २ अर्बबाट बढाएर ८ अर्ब पु¥याइदिए । जेनतेन बैंकहरुले चुक्ता पुँजी पु¥याएपनि बजारमा तरलता अभाव भने अझ डरलाग्दो भएको छ । त्यसैले पनि बिग मर्जर नीति प्रत्युत्पादक हुने निश्चित छ ।
हामीलाई कतिवटा बैंक वा वित्तिय संस्था चाहिन्छ भन्ने निर्धारण बजारले गर्ने हो । खुला बजार अर्थनीति अंगालेको मुलुकमा नियन्त्रित अर्थतन्त्र कसरी सम्भव होला ? गभर्नर नेपाल घुमाएर नियन्त्रित वित्तिय प्रणाली सञ्चालन गर्न लालयित देखिन्छन् । यद्यपि उनी केही घरानियाँको गोटीका रुपमा चलेको अनुमान गर्न सकिन्छ । अहिलेको बेला मुलुकमा वित्तिय पहुँच विस्तार गर्नुपर्ने बेला हो । त्यसका लागि सकेसम्म बढी बैंक तथा वित्तिय संस्थाहरुको उपस्थिति आवश्यक पर्छ । तर गभर्नर भने थर्काएर मर्जरमा जान बाध्य बनाउनेतिर लागेका छन् ।दवावमा भएको मर्जर मुखियाले गराएको विवाह जस्तै हुने हो । बरु बैंक तथा वित्तिय संस्थाहरुलाई प्रतिस्पर्धामा जान बाटो खोली दिंदा राम्रो परिणाम आउन सक्छ ।
यस्तो गम्भिर तथा संबेदनशील विषयमा बैंकरहरु पनि खुलेर आउनु आवश्यक छ । समयमा आफ्नो असहमति नराख्ने हो भने ठूलो दुर्घटना निम्तिन सक्छ । यसका लागि आफ्नो आधिकारिक धारणा बनाउन नेपाल बैंकर्स संघले तत्काल बैठक बोलाउनु जरुरी छ । बैठकले आफ्ना धारणा स्पष्टसँग केन्द्रीय बैंकसँग राखी संभावित वित्तिय दुर्घटनाबाट मुलुकलाई जोगाउनु आवश्यक छ । अनि मात्र धूर्त मुखियाको मुखुण्डो उतार्न सहज हुने छ ।
हाम्रो जस्तो पूर्वाधारको कमी भएको मुलुकमा ठूला बैंक वा वित्तिय संस्था उपयोगी हुनेवाला छैनन् । टू बिग टू फेल पनि भनिन्छ । धेरै ठूलो संस्था बनाउने प्रवृति सधैं सफल नहुन सक्छ । अझ हाम्रो जस्तो मुलुकमा त स्मल इज व्यूटिफुल उपयुक्त हो । साना साना वित्तिय संस्थाले नै वित्तिय पहुँच देशैभरि पु¥याउन सक्छ । त्यसैले राष्ट्र बैंकले ल्याउने मौद्रिक नीति असफल हुने खालको ल्याइनु हुँदैन । बरु उसले आफ्नो नियमन र सुपरिवेक्षण भने प्रभावकारी बनाउन जोड दिनु राम्रो हुने छ । कसैलाई खुशी पार्नकै लागि भन्दा देश र जनताको भलाई हुने खालको नीति तयार गर्न केन्द्रीय बैंक लाग्नु पर्छ । हुनै नसक्ने कार्यक्रम ल्याएर गभर्नरले कसैलाई त खुशी पार्लान् तर देशको समग्र अर्थ व्यवस्था भने रुने छ । समयमै होस् पु¥याउनु जरुरी छ ।
उता , यस्तो गम्भिर तथा संबेदनशील विषयमा बैंकरहरु पनि खुलेर आउनु आवश्यक छ । समयमा आफ्नो असहमति नराख्ने हो भने ठूलो दुर्घटना निम्तिन सक्छ । यसका लागि आफ्नो आधिकारिक धारणा बनाउन नेपाल बैंकर्स संघले तत्काल बैठक बोलाउनु जरुरी छ । बैठकले आफ्ना धारणा स्पष्टसँग केन्द्रीय बैंकसँग राखी संभावित वित्तिय दुर्घटनाबाट मुलुकलाई जोगाउनु आवश्यक छ । अनि मात्र धूर्त मुखियाको मुखुण्डो उतार्न सहज हुने छ ।
इन्द्र रिजाल
इन्द्र रिजाल नेपालबहस डटकमका प्रधान सम्पादक हुन् । अर्थ राजनीतिक धारमा कलम चलाउने वरिष्ठ पत्रकार रिजालले आर्थिक, राजनीतिक तथा सामाजिक परिवेशका विषयवस्तुको यर्थाथमुखी चित्रण गर्छन् ।
लेखकबाट थपनक्कली लाइसेन्समा यातायात व्यवस्था विभागका पूर्व महानिर्देशकहरू सीआईबीको ‘राडर’मा
बैशाख २८, २०८१ शुक्रबार
गृृहमन्त्री रविको बचाउ प्रकरणले महान्यायाधिक्ता विवादमा
बैशाख २६, २०८१ बुधबार
सीमा नाकामा सशस्त्रका एसपीमाथि निगरानी, पर्साका एसपी हेडक्वार्टरमा तानिए
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख २७, २०८१ बिहिबार
गृृहमन्त्री रविको बचाउ प्रकरणले महान्यायाधिक्ता विवादमा
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख २६, २०८१ बुधबार
प्रचण्डको यूटर्नले जोगिएको रवि लामिछानेको पद
विनोद त्रिपाठी
बैशाख २७, २०८१ बिहिबार
रविले चुनौती दिएपछि गगनले भने, ‘सबै स्वीकार छ, संसदीय समितिमा आउनुस्’
बैशाख २८, २०८१ शुक्रबार
गाजामा युद्ध रोक्न बाध्य पारिए इजराइल एक्लै भए पनि लड्छ : प्रधानमन्त्री नेतान्याहु
बैशाख २८, २०८१ शुक्रबार
गर्मीमा युरिक एसिड बढी भएका बिरामीले कुन फलफूल खाने ?
बैशाख २९, २०८१ शनिबार
पर्यटनको विकास गर्न सबै एकजुट हुनुपर्छः सभामुख
बैशाख २९, २०८१ शनिबार
नेपालको नक्सा नोटमा छाप्दा के चिन्ताः अध्यक्ष ओली
बैशाख २९, २०८१ शनिबार
विद्यालय कर्मचारीलाई दरबन्दीमा कायम गराउन माग
बैशाख २९, २०८१ शनिबार
कर्णालीका मुख्यमन्त्रीले बोलाए सर्वदलीय बैठक
बैशाख २९, २०८१ शनिबार
मकालु हिमाल चढेर फर्किएका शेर्पाको बाटैमा मृत्यु
बैशाख २९, २०८१ शनिबार
सहकारी प्रकरण: रविविरुद्ध के छ काग्रेससँग प्रमाण ?
बैशाख २९, २०८१ शनिबार