खराब व्यक्तिलाई जिताउने अनि राम्रो परिणाम आएन भनेर कोकोहोलो गर्ने ?

युवराज पौडेल

आजभोलि जताततै गुनासोमात्र सुनिन्छ । सामाजिक सञ्जाल फेसबुक, ट्विटरमा होस् वा पत्रपत्रिकामा जताततै मानिसहरुका गुनासै–गुनासा पोखिएको पाइन्छ । प्रत्येकले अर्काेलाई दोषारोपण गरिरहेको अवस्था देखिन्छ । कतै शान्ति र अमनचयन छैन । हामी वास्तवमै गुनासो र दोषारोपण नगरी बस्नै नसक्ने जस्ता भएका छौँ । नकारात्मक भाव र विचारहरु सर्बत्र फैलिएका छन् । आम मानिस राम्रा कुरातिरभन्दा नराम्रा कुरा खोज्न र उधिन्नतिर लाइरहेका छन् । बिहान उठ्ने बित्तिकै समाचारका स्क्रिनमा आलोचना र नकारात्मक विचार वा भाव प्रवाह भइरहेका समाचारहरुले नै प्राथमिकता पाइरहेको देखिन्छ । हामी वास्तवमै नकारात्मक संसारमा चुर्लुम्म डुबेका छौँ ।

यतिबेला राजनैतिक दल र नेतालाई दोषारोपण गर्ने प्रवृत्ति झन् मौलाउँदो छ । जनताहरु चियागफ वा चौतारी वा सञ्चार माध्यममा नेता र राजनैतिक व्यवस्थाप्रति तीव्र आक्रोश, असन्तुष्टि र गुनासोहरु पोखिरहेका हुन्छन् । यतिबेला हामीले गम्भीर भएर सोच्नु पर्ने बेला भएको छ, के साँच्चिकै हाम्रा नेता र दल मात्र दोषी हुन् कि हामी पनि दोषी छौँ ? नेता र दललाई दोष मात्र लगाएर हामी उम्कन सकिने स्थिति छ ? के हामी दोषी छैनौँ ? यी प्रश्नहरुको गम्भीर समीक्षा गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ । वास्तवमा नेता वा राजनैतिक दल जनताबाटै निर्माण हुने हो ।

ती जनताभन्दा भिन्न फरक धरतीका विषय होइनन् । हामी मन्त्री वा प्रधानमन्त्रीलाई सराप गरिरहेका हुन्छौँ तर ती मन्त्री वा प्रधानमन्त्री हामीले नै बनाएर पठाएको हो भन्ने तथ्यलाई आँखा चिम्लेर बिर्सिदिन्छौँ । चुनावमा भोट हालेर पठाउने को हो ? चुनावमा भोट हालेर पठाउँदा जस्तो पनि दल वा व्यक्तिलाई जिताएर पठाउने हामी नै होइन ? खराब व्यक्तिलाई जिताउने अनि राम्रो परिणाम आएन भनेर कोकोहोलो हालेर केही हुँदैन ।

जतिसुकै आदर्शका गफ गरे पनि चुनाव आएपछि हामी एउटा पाटीका लगौँटी बनिदिन्छौँ । आफ्नो पाटीको अन्धभक्त कार्यकर्ता हुन्छौँ । आफ्नो दलले अपराधी वा गुण्डालाई टिकट दिँदा पनि उसैको तारिफ गरेर बस्छाैं । यसै सन्दर्भमा एउट प्रसङ्ग यहाँ राख्न चाहन्छु ।

एक जना बामपन्थी खासगरी माओवादी निकट मानिने लेखिका तथा बुद्धिजीवीले कृष्णबहादुर महरा प्रकरणमा महराका पक्षमा फेसबुकमा निरन्तर पोष्ट गर्नुभयो । मैले उहाँका लेख तथा रचनाहरु पढ्थेँ । उहाँप्रति मेरो सम्मान र सद्भाव थियो । तर महरा प्रकरणमा उहाँले महरालाई चोख्याउन यति प्रयास गर्नुभयो जसको कुनै हिसाबकिताबै छैन । अदालतले पूर्पक्षका लागि थुनामा राखिसक्दा, सञ्चार माध्यममा उहाँ दोषी भएका थुप्रै प्रमाण उपलब्ध भइसक्दा तथा स्वयम् उहाँकै पाटीको अध्यक्षले महरा दोषी भएको सार्वजनिक वक्तव्य दिइसक्दा पनि उहाँले महरालाई निर्दाेष देखाउन कम्मर कसिरहेको देख्दा मलाई उहाँको बौद्धिक चेतप्रति शङ्का उत्पन्न भयो ।

उहाँप्रतिको मेरो विश्वास गल्र्यामगुर्लुम ढल्यो । एउटा बुद्धिजीवी भनिनेको त यस्तो व्यवहार छ भने आम सर्वसाधारणको के हालत होला ? फेरि आलम काण्डमा पनि त्यस्तै भयो । केही कांग्रेस निकट मानिने बुद्धिजीवीहरुले आलम निर्दाेष छन् भनेर प्रमाणित गर्न अनेक रचनाहरु गरिरहेका देखिन्थे । कांग्रेसका सभापतिले आलम ठीक हुन् भन्ने एउटा कुरा होला तर आम नागरिकले त्यसमा पनि बुद्धिजीवी भनिनेहरुले गलत मान्छेलाई असल भनिरहनु पर्ने के कारण छ ?

आलम जस्ता घोर अमानवतावादी चरित्रप्रति त यति ढाकछोप गर्न खोज्ने भनेपछि हामी कस्ता जनता र नागरिक भइरहेका छौँ त भन्ने प्रश्न स्वभाविक रुपमा उठ्ने नै भयो । के हामी दलको र खास नेताको झोला नबोकी नबाँच्ने भइसकेका हौँ त ? के हाम्रो स्वतन्त्र चेत छैन ? देखेको कुरालाई जस्ताको तस्तै भन्न नसक्ने स्वतन्त्र चेत नभएको मानिस कसरी बुद्धिजीवी हुन्छ ? आज हाम्रो राजनीति र समाज यस्तै समस्याको गोलचक्करमा फँसिरहेको छ ।

यतिबेला विचार गर्नुपर्ने कुरा के हो भने नेताभन्दा बढी दोषी हामी जनता वा नागरिक हौँ । प्रत्येक नागरिकले आफ्नो आस्था र विचार अनुसार राजनैतिक दलमा आबद्ध हुन पाउने अधिकारको सम्मान गर्नैपर्छ । आफ्नो दल वा आफु निकट दलको पक्षमा तर्क राख्न सकिन्छ । तर कालोलाई कालो र सेतोलाई सेतो भन्न नसक्ने प्रवृत्तिले न राजनीति सुध्रिन्छ न समाज नै । एकातिर हामी कर तिर्न गारो मानिरहेका हुन्छौँ अर्कातिर राज्यले सुविधा दिएन भनेर गुनासो पनि गरिहेका हुन्छौँ ।

बाटो बनाउने ठाउँमा सानो स्वार्थको कारण अवरोध गरिदिन्छाैं। ठूला–ठूला देशलाई फाइदा हुने प्रोजेक्ट हाम्रा ससाना स्वार्थका कारण देशले गुमाइरहेको हुन्छ । हामी इन्भर्टर र सोलारको नाजायाज व्यापारका लागि सारा देश र जनतालाई अन्धकारमा राख्ने खेलमा सामेल हुन्छाैं । मलाई सरुवा गरिदिए मेरा लागि मेरो नेता जस्तो भए पनि म राम्रो देख्छु । मलाई ठेक्का पट्टा मिलाइदियो भने जस्तो अपराधी नेता भए पनि म त्यसको गुणगान गरेर थाक्दिन । मलाई जिएम बनाइदिने हो भने म उसको जस्तो अपराधको पनि रक्षा गर्नतिर लागिरहेको हुन्छु । मेरो सानो र क्षणिक स्वार्थका खातिर मैले देशको ‘सिस्टम’ बिगार्ने काम गरिहेको हुन्छु र फेरि भन्छु, ‘नेताले सब बिगारे’ ।

यातायातमा सुधार गर्न खोज्दा सम्पूर्ण यातायात व्यवसायीहरु सडक जाम गरेर बस्ने, शिक्षकमा सुधार गर्न खोज्दा विभिन्न थरि शिक्षक पढाउन छाडेर काठमाडौँमा आन्दोलन गर्न आउने, कर्मचारीमा सुधार गर्न खोज्दा आप्mना झिना मसिना स्वार्थहरुका कारण विरोधमा उत्रिने प्रवृत्तिले हाम्रो देश कहिल्यै सुध्रिदैँन । आखिर जुन दलले सरकार बनाए पनि प्रवृत्ति उही भएपछि सुधार सम्भव हुने छैन । आखिर सबै दलले वा सरकारले यही नियति भोग्नुपर्छ । अहिले क्षणिक स्वार्थको लागि सरकारको विरोध गरेर जनमत आफ्नो पक्षमा पार्न त सकिएला, तर भोलि आफूले सरकार बनाएपछि पनि कर्मचारीतन्त्र, यातायात, शिक्षा, स्वास्थ्यभित्रको आजको समस्या त उसले पनि त बेहोर्नुपर्छ नि ।

भोलि आफूलाई पनि समस्या आउन सक्ने विषयलाई प्रतिपक्ष वा अर्काे दलले पनि गम्भीरतापूर्वक लिनुपर्दैन र ? जे कुरामा पनि खालि सरकारलाई दोष मात्र देखाएर उम्कने परिपाटीले अन्ततः कसैलाई पनि फाइदा दिँदैन । हो, सरकारका गलत कदमको विरोध गर्न पाउने लोकतान्त्रिक अधिकारको सबैले सम्मान गर्नुपर्छ । तर खालि विरोधका लागि विरोध गर्ने प्रवृत्ति सबैको लागि घातक नै हुन्छ ।

हामी शिक्षकले कक्षाकोठामा राम्रो नपढाउने अनि बाहिर नेताको विरोध गर्ने, हामी कर्मचारी जनताको सेवा नगर्ने अनि फलानो मन्त्री काम छैन भन्ने, हामी ठेकेदारले समयमा काम सम्पन्न नगर्ने अनि मन्त्रीको आलोचना गरेर दोषमुक्त हुन खोज्ने प्रवृत्तिले हामीलाई कहाँ पु¥याउला ? के हामीले हाम्रो दायित्व निर्वाह नगरेको दोष पनि सरकारलाई नेतालाई दिन मिल्छ ? मैले धेरै मानिसहरुले चियागफहरुमा संघीयताको विरोध गरेको सुन्छु ।

कतिपयसँग मेरो तर्कवितर्क पनि चल्छ । मैले भन्ने गर्छु, ‘संघीयता मन पर्दैन भन्नेले चित्रबहादुरलाई किन भोट नहालेको’ ? संघीयता मन पनि नपर्ने अनि संघीयता विरोधी चित्रबहादुरलाई भोट नहाल्ने । अनि फेरि भन्ने, ‘संघीयताको काम छैन’ । यस्तो विरोधाभाषपूर्ण चरित्र र मानसिकताले देश र समाजको हित हुँदैन । ससाना बाटाघाटा, सरसफाइ, विकास निर्माणका काममा सरकारकै मुख ताक्ने प्रवृत्ति पनि बढिरहेको छ । हामी आफूले गर्न सक्ने काममा सरकारकै मुख ताक्नुपर्छ भन्ने मानसिकता त्याग्नुपर्छ ।

यतिबेला कतिपय मन्त्री, मेयर, गाउँपालिकाका प्रमुख वा उपप्रमुखहरु राम्रा काम गर्नेहरु पनि छन् । देशको वर्तमान परिस्थिति, साधन र स्रोतको उपलब्धता, जनताको चेतना स्तर, भ्रष्ट कर्मचारीको सञ्जालका चुनौतीका बिच पनि आप्mनो ठाउँबाट सक्दो प्रयास गरिरहेका छन् । तर हामी सबैलाई एउटै बास्केटमा हालेर ‘कसैले केही गर्दैन, सबै खराब छन्’ भनेर हलुका टिप्पणी गरिदिन्छौँ । यसरी हल्का टिप्पणी गर्दा राम्रो काम गर्ने मन्त्री, मेयर, प्रमुख, कर्मचारी, शिक्षक, नेता आदिप्रति ठूलो अन्याय मात्र हुँदैन, राम्रो काम गर्नेहरुको मनोबल पनि घट्छ । ‘जति गरे पनि कसैले राम्रो भन्ने होइन’ भन्ने भयो भने ऊ पनि नराम्रा काममै लाग्ने खतरा हुन्छ । त्यसैले, आलोचना गर्दा ख्याल गरेर मात्र गरौँ । नराम्रो गर्नेको आलोचना गर्नैपर्छ । तर राम्रो गर्नेहरुको प्रशंसा गर्नु पनि त्यत्तिकै जरुरी छ ।

आजभोलि हामीले आफ्ना दायित्वहरु बिर्सदैँ गइरहेका छौँ । आफ्नो कर्तव्यबाट विमुख भइरहेका छौँ । आफ्नो कर्तव्य पूरा नगर्नेले अर्कालाई सही बाटो देखाउन सक्दैन । पत्येकले अरुलाई दोष दिएर ‘आफू पानीमाथिको ओभानो’ बन्न खोज्ने प्रवृत्ति बढीरहेको छ । ‘चुरोट पिउनुहुँदैन’ भन्नेले पहिला आफूले चुरोट पिउनुहुँदैन । छोराछोरी राम्रो भाषा बोलेको हेर्न चाहनेले छोराछोरीका अगाडि नराम्रो भाषा बोल्नुहुँदैन । त्यसैले, पहिला आफू सुध्रनुपर्छ । आफूलाई गम्भीरतापूर्वक आत्मसमीक्षा गर्नुपर्छ ।

साँच्चै मेरो एउटा भोटले यो देशको भाग्य भविष्य निर्माणमा प्रभाव पार्छ भन्ने वास्तविकतालाई बुझ्नुपर्छ । मेरो एउटा स्वार्थका कारण खराब नेता ठूलो पदमा पुग्छ । मेरो एउटा आलोचनाले राम्रो काम गर्नेको मन गिर्छ । मेरो एउटा प्रशंसाले कोही राम्रो काम गर्ने अझ अगाडि बढ्न उत्प्रेरित हुन सक्छ । मेरो दल भनेर अन्धभक्त भएर समर्थन गर्दा एउटा अपराधी नेतृत्वमा पुग्न सक्छ । छोराका अगाडि मदिरा सेवन गर्ने अनि छोरालाई ‘मदिरा सेवन गर्नुहुँदैन’ भनेर छोराले विश्वास मान्दैन । त्यसैले, यदि हामीले सुन्दर, सुखी र समृद्ध समाज र देश चाहेका हौँ भने सुधारको अभियान आफैबाट सुरु गर्नुपर्छ । पहिला आफू सुध्रिएर अनि अरुलाई सुधार्ने अभियानमा जुट्दा मात्र विश्वासको वातावरण निर्माण गर्न सकिन्छ । त्यसैले त भनिन्छ, संसार बदल्नु छ, सुधार आफैबाट गर्नुछ । जयदेश !