कोही रोशनी बजाउँछन्, कोही बाँसुरी बजाउँछन्

♦यज्ञप्रसाद भट्टराई

२३ माघ, काठमाडौं । एउटा समय थियो । तमाम गरिबको पर्यायबाची शब्द ‘कम्यूनिष्ट’ बनेका थिए । कम्यूनिष्ट भनेको गरिबको साहारा हो, साथी हो, अभिभावक हो, संरक्षक हो । या भनौं गरिब भनेकै कम्यूनिष्ट हुन, कम्यूनिष्ट भनेकै गरिब । गरिब भनेको के हो ? भन्ने अर्थसम्म नबुझेकाको पनि साहारा, आशा र भरोसाको केन्द्र थियो, कम्यूनिष्ट ।

धनी भनेका, सामन्ती भनेका, तानाशाह भनेका, राज खानदान भनेका, शोषण, दमन, अन्याय र अत्याचार गर्ने भनेका मात्रै कम्यूनिष्ट ईतर हुन् । हामी गरिब, किसान, मजदुर, श्रमिक, कालीगडहरुको एउटै अभिभावक वा संरक्षक भनेकै कम्यूनिष्ट हो । हामीले यसैलाई आफ्नाे मूलमन्त्र मान्यौं । मूलधर्म मान्यौं । यसैलाई हामीले हामीजस्तै सर्वहारा मान्यौं । सबैका आस्थाका धरोहर मान्यौं ।

तर समय, काल र परिस्थिति परिवर्तन हुँदै गयो । हिजोका हात्तीछाप चप्पले कम्यूनिष्ट नेताहरु धमाधम शहरतिर बसाई सरे । शहरमा गाउँको जस्तो रहनसहन हुने कुरै भएन । जनताका सर्वहारा नेता हौं भन्नेरुले शहर छिर्ने बित्तिकै शहरको रमझमले मन उतै तान्यो । शहरसँगै आपनो गाउँले परिवेश त्यागे । गाउँले साथी त्यागे । गाउँले संस्कार र संस्कृति त्यागे ।

हामीलाई नदी वारपार गर्न सजिलो होस् भनी बनाई दिएका पुल, कल्र्भट र साँघुहरु भत्काउन लगाईयो, भत्कायौं । गाउँका गन्यमान्य, आर्थिक अवस्था केही राम्रो भएका ब्यक्तिहरु जसले गाउँलेहरुलाई साह्रोगाह्रो पर्दा काँध हालेर सहयोग गर्थे । उनीहरु त यो गाउँका सामन्ती हुन्, गरिबमारा हुन्, यिनीहरुलाई सफाया गर्नुपर्छ भनेर अह्राईयो । हवस् भनियो, सफाया गरियो ।

बिस्तारै शहरभरी जनताका सर्वहारा नेताले घरबारी जोड्न थाले । शहरले दिलाएका पद, प्रतिष्ठा, पैसा र ऐशआराम जोडे । हिजो गाउँमा रहँदा जनतासँग गरिएका बाचा र आश्वासन आज तोडे । आफैँले जनतासँग गरेका बाचाकसम झुठ सावित गरिदिए । प्राडो, पजेरो र स्कार्पियोसँगै गाउँमा आफुलाई सहयोग गर्ने आफन्त र गरिब कार्यकर्ताहरु भुले । हिजो आफुलाई साईकलमा राखेर एउटा गाउँबाट अर्को गाउँमा लुकाउँदै पुर्याउने कार्यकर्तादेखि ३ दिनको भोको पेटमा अलपत्र परेका सर्वहाराका नाईकेहरुलाई घरमा लगेर भात खुवाएर प्राण पखेरु बचाउने सच्चा मनका धनी अन्नदाताहरुलाई बिर्सिए ।

बिरामी हुँदा सल्लाको दियाे बाल्दै झोलुङ्गोमा बोकेर गाउँको झाँक्री बाको घरमा पुर्याएको बिर्सिए । खुट्टा चिप्लिएर लड्न खोज्दा हत्केलाको साहारा दिएर बचाउने महान हृदय भएका सहयोगी गाउँले हातहरु बिर्सिए । अहिले तिनै जनताले पालेका, सत्र ठाउँमा कमिज र पछ्यौरा टालेका, ब्लेड र शैलुन नपाएर ३ महिनासम्म दाह्री, जुङ्गा र कपाल पालेका महान सर्वहारा जनताका नेताहरु खराव मन र सोचका निस्किए ।

त्यहि भएर त अहिले तिनै दल र तिनकै नेतृत्वदेखि असल र ईमान्दार कार्यकर्ता बिच्किए । अनि भन्न थाले, हामीले मुहान नै खराब पानी भएको ठाउँमा बनाएँछौं । अनि घरमा भएको धारामा सफा टुटी लगाउँदैमा पानी सफा कसरी आउँथ्यो ???

ऊ बेला नि सरकार थियो । सरकारले स्कूल बनाउँथ्यो । हामीलाई बुर्जुबा शिक्षाको बिरोध गर्नुपर्छ भनियो । यसको ठाउँमा जनवादी शिक्षा लागू गर्नुपर्छ भनियो । गाउँमै स्थापना भएको गाउँले नै मिलेर गाउँकै लगानीमा बनाईएका आफ्नै छोराछोरी पढ्ने स्कूल भत्काउनु पर्छ भनियो । हामीले हस् भन्यौं, भत्कायौं ।

सरकारले निःशुल्क पाठ्यपुस्तक उपलब्ध गराउँथ्यो । हामीलाई यस्तो पूरातनवादी सोच र संस्कार भएको संस्कृत बिषय पढाउने सामन्ती सरकारले दिएका संस्कृत पाठ्यपुस्तक पढाउने हैन जलाउने भनेर सिकाईयो । होला भन्यौं । आफ्नै कलिला छोराछोरीका हातबाट पुस्तक थुत्यौं र जलायौं ।

हामीलाई नदी वारपार गर्न सजिलो होस् भनी बनाई दिएका पुल, कल्र्भट र साँघुहरु भत्काउन लगाईयो, भत्कायौं । गाउँका गन्यमान्य, आर्थिक अवस्था केही राम्रो भएका ब्यक्तिहरु जसले गाउँलेहरुलाई साह्रोगाह्रो पर्दा काँध हालेर सहयोग गर्थे । उनीहरु त यो गाउँका सामन्ती हुन्, गरिबमारा हुन्, यिनीहरुलाई सफाया गर्नुपर्छ भनेर अह्राईयो । हवस् भनियो, सफाया गरियो ।

सरकारले जनताका कामहरु स्थानीय स्तरबाटै सहज रुपले सम्पन्न होउन भनेर गाउँ विकास समिति, नगरपालिका र जिल्ला सदरमुकाममा सरकारी संयन्त्रहरु खडा गर्यो । हामीलाई गएर आगो लगाउन, बम पड्काउन र ध्यस्त पार्न लगाईयो । हामी गयौं, सकेजति भत्कायौं, जलायौं, पडकायौं । किनकी त्यतिबेलासम्म नेताहरु पनि सर्वहारा नै थिए । हामीजस्तै, हाम्रा अभिभावक जस्तै, हाम्रा संरक्षक जस्तै ।।

तर व्यवस्था परिवर्तनको अवस्थासँगै हामीले नै हाम्रा आफ्नै सर्वहारा जनताका नेताहरुलाई हाम्रो प्रतिनिधिको रुपमा हाम्रै लागि, गरिब किसान, मजदुर र श्रमजीवी वर्गका लागि अनुकुल कानून बनाउन, राहतका पोका पाउन, हाम्रा गाउँघरमा पनि समृद्धिको लहर ल्याउन, दुई छाक मरिहत्ते गर्दा पनि पुरा गर्न नसकिएको जाउलो र खोले खाने समस्या हटाउन, आप्mनै अगाडि जाँदै गरेको समृद्धिलाई आप्mनै गाँउमा सजाउन हाम्रै अभिभावको रुपमा शहर पठाईयो ।

यस्तैको साहारा लिएर शहर तिरका सरकारी जग्गा र सार्वजनिक सम्पत्तिमा र्याल चुहाउन थालेको छ रे । खै गाउँमा सिंहदरबार पठाई दिन्छौं भनेर राजधानी छिरेका सर्वहारा वर्गका नेताहरुले दरबार जति आफैं राखी सिंह मात्रै पठाई दिएछन् । अहिले गाउँ–गाउँमा सिंहको नाङ्गो आतंक छ । सिंहको आतंकले पुरै गाँउका जनता त्राहिमाम भैसके । यता हामीलाई रातो दिन रुवाउँदै छ, तिम्रो सिंहले । कहिले महिनामा ३ पटक कर बढाउदैँछ ।

हामी हाम्रा नेता गाउँ आउने बाटो कुरेर बसिरह्यौं । नेताले गरेका बाचाहरुलाई दिनमा दुईपल्ट दोहोर्याई रह्यौं । नेताले नै बुझाउने गरेको गरिबका पनि दिन आउँछन् भन्ने आशामा, हाम्रा नेताहरु हाम्रो गाउँमा आउने आशामा, गरिबका सामू गरिएका बाचा पुरा हुने आशामा, सिंगै विकासको मूल शहरबाट लिएर आउने नेताहरुकै भाषामा विश्वास गर्दै कुरी रह्यौं । पर्खि रह्रयौं ।

हामीलाई थाहा छ, अहिले हामीले नै बनाएको सर्वहाराहरुकै सरकार छ । गरिब, असहाय, दिन, दुःखीहरुकै बिषयमा नयाँ–नयाँ कार्यक्रमहरु बनाईदैछ भन्ने हामीलाई लागि रहेको छ । तर, अहिले सुन्न थालिएको छ । सरकार त गरिब, सर्वहारा, मजदुर, किसान, कर्महाराबाट छलाङ्ग मारेर सुण्ड, मुण्ड, प्रचण्ड, डन, गन र गुण्डालाई मात्रै आफ्नाे ठान्न थालेको छ रे ।

डन, गन र अपराधका मुद्धा बोकेकालाई मात्रै आसेपासेका रुपमा पाल्न थालेको छ रे । यस्तैको साहारा लिएर शहरतिरका सरकारी जग्गा र सार्वजनिक सम्पत्तिमा र्याल चुहाउन थालेको छ रे । खै गाउँमा सिंहदरबार पठाई दिन्छौं भनेर राजधानी छिरेका सर्वहारा वर्गका नेताहरुले दरबार जति आफैं राखी सिंह मात्रै पठाई दिएछन् । अहिले गाउँ–गाउँमा सिंहको नाङ्गो आतंक छ । सिंहको आतंकले पुरै गाँउका जनता त्राहिमाम भैसके । यता हामीलाई रातो दिन रुवाउँदै छ, तिम्रो सिंहले । कहिले महिनामा ३ पटक कर बढाउदैँछ । यसैले त तिम्रो सिंहबाट स्थानीय जनताको भर हराउँदैछ ।

विद्यालयमा गएर तिमीले दिएको निःशुल्क शिक्षामा समेत मनलागि शुल्क उठाउँछ । जनतालाई जेसुकै होस् भन्छ, बाल मतलब भएन, हाम्रै पैसा उठाएर आफ्नाे आहारा मात्रै जुटाउँछ । आज बनाएको बाटो भोलि उप्किन्छ । दिनै पिच्छे लालदरबारमा बोलाएर डरको भारी मात्रै बोकाएर पठाउँछ । दिउँसो–दिउँसो फकाउँछ, राती–राती थर्काउँछ, तर्साउँछ । कर तिर्न २ दिन मात्रै समय नाघ्यो भने पनि डबल करको डण्डा बर्साउँछ । भो चाहिएन तिम्रो सिंह उतै लगे हुन्छ, तिम्रो सिंह तिम्रै दरबारमा सुहाउँछ ।

मुखले देशको कायापलट भयो भन्ने कामले सिन्को नभाच्ने, आफु सर्वहाराका नेता हौं भन्ने तर २ कोष बाटो हिडन् पनि हेलिकप्टर चाहिने, हेलिकप्टरमै सोफा सलामी चाहिने, कसैलाई टेबल उत्तानो पारिदिनु पर्ने, कसैलाई बोकेरै पर्तिर सारिदिनु पर्ने, कोही गाँइने, कोही जोगी, कोही सारङ्गी रेटेर पुरानो पेशा स्मरण गराउने, कोही कानूनका पाना झिकेर सोझा सिधा जनताका ढाँड तेर्स्याउँने । जनताको करबाट बनेको सिंहदरबार र बालुवाटारमा सारङ्गी र गाईनेका गीत घन्काउने मात्रै हुन थालेपछि हिजोको भतुवाको छोरो र अहिलेको मतुवाको छोरोमा कुनै फरक देखिन छाडेको छ ।

सर्वहारा वर्गको नेतृत्व रहेको सरकार र सरकारकै सारथीहरु दिउँसै सभा हलमा सपना देख्न थालेका छन् । सपना देश कसरी बनाउने हैन सार्वजनिक जग्गा र सार्वजनिक सम्पत्ति कसरी उडाउँने भनेर ??? सपना जनतालाई कसरी खाना, नाना र छानाको व्यवस्था मिलाउने भनेर हैन पजेरो, प्राडो र स्कार्पियोको संख्या कसरी बढाउने भनेर ???

जनताका तमाम आशा र भरोषामा तुषारापात लागेको छ । देशका संंबेदनशिल अंगहरु जसमा जनताको अन्तिम आशा बाँचेको हुन्छ, ति संस्थाहरुलाई समेत राजनीतिको ईनामेलले पेन्टिङ्ग गरिएपछि जनताले बुढो र बयस्क कसरी खुट्याउने ??? यिनीहरु असल नै हुन या खराब भैसके भनेर कसरी छुट्याउने ???

अदालत, अख्तियार, प्रहरी, र राज्यको स्थायी सरकारको रुपमा रहेको कर्मचारी प्रशासन नै दलगत संगठनका भातृ संस्थाको रुपमा काम गर्न थालेपछि स्वतन्त्र नागरिकको आशा र भरोषा कहाँ गएर बिसाउँने ??? सर्वहारा वर्गको नेतृत्व रहेको सरकार र सरकारकै सारथीहरु दिउँसै सभाहलमा सपना देख्न थालेका छन् । सपना देश कसरी बनाउने हैन सार्वजनिक जग्गा र सार्वजनिक सम्पत्ति कसरी उडाउँने भनेर ??? सपना जनतालाई कसरी खाना, नाना र छानाको व्यवस्था मिलाउने भनेर हैन पजेरो, प्राडो र स्कार्पियोको संख्या कसरी बढाउने भनेर ???

गरिब जनतालाई कसरी धनी बनाउने भनेर हैन, राजधानीमा घरबार कसरी चलाउने भनेर ??? आपना जति सबै राम्रा र अरु सबै भ्रष्ट देख्ने परिपाटिको विकाससँगै भ्रष्टाचारमा पनि दलिय राजनीतिको आवरण खोज्ने अख्तियार, अदालत र राज्य संयन्त्र वास्तवमा एक स्वतन्त्र निकाय नभएर सर्बहारा वर्गको भातृ संगठनको रुपमा अगाडि बढिरहेको दर्बिलो आधारहरु आफैँ पस्किरहेका छन् ।

यसले देशलाई कतातिर लान खोज्दैछ सरकार भन्ने कुरा बुझ्न कुनै आइतबार पर्खिरहनु पर्दैन । राजनैतिक दलमा सुरा सुन्दरी र कृष्ण लिलाहरु बेला बेलामा आईरहने बिषयहरु हुन । यसैको आवरणमा धेरैले आपनो कुटिल स्वार्थसिद्धी नगरेका पनि होईनन् । अन्य सानातिना घटना परिघटनाहरु गर्भ मै तुहिए पनि सर्वहारा पार्टीमा कृष्णको कुनै कमी चाहीँ छैन । कोही रोशनी बजाउँछन् । कोही बाँसुरी बजाउँछन् । सारङ्गी र मुर्चुङ्गा बोकेका त्रय नेताबाट अब चाँहि यही बाजा बजाउने श्रमजीवी वर्गको उन्नती र प्रगति होला कि ???