विशाल शहर, ठूलो खाल्डो, अनेक थरी मान्छे तर उद्देश्य एउटै काठमाडौं शहर…..!!!

♥ कुसुम विश्वकर्मा

विशाल शहर, ठूलो खाल्डो, अनेक थरी मान्छे तर उद्देश्य एउटै काठमाडौं शहर…..!!!

वास्तवमा यस्तै छ काठमाडौं शहर । डाँडामा पुगेर हेर्दा एउटा अनौठो चित्रजस्तै लाग्ने काठमाडौं कतै तन्किएको छैन, अनौठो छैन । न कतै चौडा छ, न कतै लामो । बरु यो एउटा त्यस्तो भान्साघर जस्तो लाग्छ, जहाँ बसेर बूढीआमा भात पकाउदैछिन्, बूढाबाजे जप गर्दैछन् ।

आइमाईहरू बसको भीडमा घुस्रिन्छन् र मानिसको नियतमा शङ्का गर्छन् । लोग्नेमानिसहरू भीडमा ठेलमठेल गर्छन् र कुनै सहयात्रीको हातले शरीर छोयो मात्र भने पनि उसको इमानमा शङ्का गर्छन् ।

शहर यसका गल्ली र सडक जत्तिकै साँघुरो छ । कस्सिएर हिँड्नेका लागि कहीँबाट कहीँ पुग्न पनि आधा घण्टा लाग्दैन ।विमानस्थल त्यहीँ छ र पशुपतिनाथ पनि त्यहीँ छन् । तर पनि यस्तो लाग्छ– काठमाडौँ टाढा–टाढासम्म फैलिएको छ र साह्रै विस्तृत छ । किनभने काठमाडौँको दूरीलाई समयले नाप्दैन, थकाईले नाप्छ । जहाँ साँझबिहान पेट पाल्नका लागि अनेक थरी मान्छकोे दौडधुप चलिरहन्छ । तर यो कुनै रनिङशिल प्रतियोगिता होइन, हो त काठमाडौं शहर ।।

यहाँ जो आउँछ, त्यो थाक्छ । थकाई यस शहरको स्थायी रोग हो । तर शहर बिशाल छ, यहि बिशाल शहरभित्र अनेकथरी मान्छे छन् अनि त्यही शहरभित्र अनेकौ साँघुरा बाटाहरु छन् । तर बस, मोटर र मोटरसाइकल देख्दा त्यस्तो लाग्दैन । यति साँघुरो शहरको साँँघुरा सडकमा चल्ने चौडा मोटरका अगाडि अनेकथरीका मान्छे छन्, बिशाल शहर, ठूलो खाल्डो, काठमाडौं शहर ।

जसोतसो गरेर दैनिक गुजारा चलाउने निम्नमध्यम वर्गले केही किन्नु पर्यो भने न्युरोडमा सामान हेर्छ, सामान हेर्दाहेर्दै असन पुगेर बार्गेनिङ गर्छ र अन्तिममा सुन्धारादेखि रत्नपार्कको फुटपाथमा त्यो सामान किनेर दङ्ग पर्छ । पसले औकात थाहा पाउन खप्पिस भइसकेको छ ।

बिहान ६ बज्न नपाउदै बस र मिनीबसमा अक्सर निम्न मध्यवर्गीय नागरिकको भीड खचाखच भरिएको हुन्छ । यो भीड उज्यालो भएदेखि साँझ घर नफर्किदाँसम्म सीमित रहन्छ । आकांक्षाको बृहत शहरका बासिन्दाका लागि सबैभन्दा ठूलो महत्वकांक्षा यिनै हुनसक्छ, एकसरो खाउ, एकसरो लगाउ । बिशाल शहर काठमाडौं साँच्चै निकै साँघुरो छ ।

शहरका यत्रतत्र सडकमा, गल्लीमा, चोकमा र भवनमा देखापर्ने सभ्यता बसस्टप र यस्तै अरू सार्वजनिक ठाउँमा देखिँदैन । शहर कपडामा सभ्य छ, तर मनमा कति सभ्यता छ भन्ने कुरा कसैलाई थाहा होला, कोही अनभिज्ञ जस्तै भएका छन् ।तेसो त काठमाडौँमा प्रतिदिन सभ्यता खडा हुन्छ अनि भत्किन्छ । तेस्तै मान्छेका मनभित्र पनि खडा भएका अनेकाैं सभ्यताका सपना खडा नहुदै भत्किएका छन्, विशाल शहरको एउटा बृहत खाल्डो काठमाडामौं ।

तपाईलाई लाग्न सक्छ, बाहिरबाट झट्ट हेर्दा र बुझ्दा काठमाडौं निर्माणको सभ्यताले दुवो उम्रिए झैँ बनाइएको छ । नगर विकासशिल छ, तर विकास अव्यवस्थित छ । यहाँंका अधिकांश घरका प्रायः बाथरुमका झ्यालमा लाज छोप्ने झिनो पर्दा पनि हुँदैन भने मनका सभ्यता छोप्न के मन होलान् र बिशाल काठमाडौंमा ।

काठमाडौं समृद्धिको टापु हो । काठमाडौंमा भाडामै बस्नेको पनि दिनचर्चा माथि उल्लेख गरेको भन्दा फरक छैन । सबै बिहान निस्कन्छ । अनगिन्ती सपना बुनेर अनि बुन्दै गरेका सपनाका अनगिन्ती पाइलामा क्रमश पुनः भोली मिर्रमिरे बिहानीसँगै सपना पुरा गर्न श्रम गर्नेको हुलहाल त्यस्तै छ यो काठमाडौं शहर, बिशाल छ, रहर अनेक छन् । तर उदेश्य सबैका एउटै छन् काठमाडौं शहरमा ।

प्रत्येक साप्ताहिक बिदा र आकस्मिक बिदामा शहरमा म्यारिज चल्छ । म्यारिज पपुलर छ । कतिका श्रीमतीजीहरू श्रीमान् अफिस हिडेपछि दूध र तरकारी खर्च बढाउन र गुमाउन लाग्छन् । ठीक त्यसैगरी, जसरी काठमाडांै आफ्ना पारम्परिक विशेषता गुमाउँदैछ अनि नयाँ विशेषता बढाउँदैछ ।

सुर्य उदाएदेखि शुरु भएको कर्मचारीको एक हुल काम सकेर निस्कने बित्तिकै साँझ पर्छ । दिन घडीको सुईसंगै आवश्यकताका फारम किन्न दौडिँदादौडिँदै सकिएपछि बेरोजगारहरूको भीड ललितपुरको लगनखेल, पुल्चोक, कुपोण्डोल, थापाथली, माइतीघर, बबरबहल हुँदै नयाँ बानेश्वरसंगै कोटेश्वरतर्फ लाग्छ । पिपलको फेदमा ज्ञान प्राप्त गर्ने बौद्ध परम्परा शहरले छोडेको छैन । मनसँग मनले सोचेको जस्तो चल्दैन र हुँदैन पनि अनि शहरसँग अन्तरनगर बससेवा नै बन्द हुन्छ । त्यहि मान्छे लखतरान भएर दौडिन्छ, भए जति बल लगाएर हिड्छ । ऊ त्यो बेला थाकी सकेको हुन्छ, यो बिशाल शहर, ठूला खाल्डो, काठमाडौं शहर ।

तपाईलाई थाहा छ, जब रात पर्दै जान्छ बस गौशाला जाँदैन, बौद्ध जाँदैन, जोरपाटी जाँदैन, टङ्गाल जाँदैन । केवल बस ग्यारेज जान्छ– बस त्यत्ति हो । एक–एक एघार– केटाकेटीमा गणित घोक्नु भएको छ र गोडामा तागत छ भने लम्किनुहोस्, शहर तपाईहरुसँगै लम्किनेछ ।

यो काठमाडौं, हाम्रो काठमाडौंमा तपाईले एक–एक एघारको पहाडा घोक्नु भएको छैन, खल्तीमा पैसा छैन र गोडामा तागत छैन भने रात तपाईको आफ्नै हो । अचेल संस्कृति वा भजन पशुपति मन्दिर वा कोठामा होइन, ठमेल,नयाँसडक, दरवारमार्ग वरपरका बार र मासंगल्लीमा बिउँझन्छ । गाउँमा बिरलै बत्ती बल्दैन रातीमा तर सडकको बत्ती नबले पनि काठमाडौंमा साँझ कतै ब्याट्रीले, कतै जेनेरेटरले र कतै स्टोभले उज्यालो हुन्छ । सायद तिनका मन त्यति उज्याला छैनन होला, यो बिशाल शहर ठूलो खाल्डो काठमाडौं शहरमा ।

जसोतसो गरेर दैनिक गुजारा चलाउने निम्नमध्यम वर्गले केही किन्नु पर्यो भने न्युरोडमा सामान हेर्छ, सामान हेर्दाहेर्दै असन पुगेर बार्गेनिङ गर्छ र अन्तिममा सुन्धारादेखि रत्नपार्कको फुटपाथमा त्यो सामान किनेर दङ्ग पर्छ । पसले औकात थाहा पाउन खप्पिस भइसकेको छ । यो बिशाल शहर काठमाडौंमा ।

दिनचर्यालाई दिनका हिसाबले बाँड्दा प्रत्येक साप्ताहिक बिदा र आकस्मिक बिदामा शहरमा म्यारिज चल्छ । म्यारिज पपुलर छ । कतिका श्रीमतीजीहरू श्रीमान् अफिस हिडेपछि दूध र तरकारी खर्च बढाउन र गुमाउन लाग्छन् । ठीक त्यसैगरी, जसरी काठमाडांै आफ्ना पारम्परिक विशेषता गुमाउँदैछ अनि नयाँ विशेषता बढाउँदैछ ।

काठमाडौं अधबैंशे छ । तराईमा पाइने त्यो सर्प जस्तै, जुन न गोमन हो, न कँरेत । शहर आधुनिक छ, तर पुरानो छ । आइमाईहरू बसको भीडमा घुस्रिन्छन् र मानिसको नियतमा शङ्का गर्छन् । लोग्नेमानिसहरू भीडमा ठेलमठेल गर्छन् र कुनै सहयात्रीको हातले शरीर छोयो मात्र भने पनि उसको इमानमा शङ्का गर्छन् । त्यही भएर भन्न मन लाग्छ विशाल शहर, ठूलो खाल्डो, अनेक थरी मान्छे तर उद्देश्य एउटै काठमाडौं शहरको…..।।।