स्वतन्त्रता गुमाएको देश “नेपाल”

शुरेश कुमार पोखरेल, अधिवक्ता/समाजशास्त्री/मानवशास्त्री

कसैले “नेपाल स्वतन्त्र छ” भन्छ भने कि उ “अज्ञानी” हो वा भ्रममा परेर अहिलेसम्म थाङ्गनामा सुतिरहेको छ । नेपाल स्वतन्त्र भएकै छैन । अहिलेसम्म अभ्यास गरेको स्वतन्त्रता केवल देखावटी, भारतको निगाहले पाएको र उसैको नियन्त्रणमा रहेको स्वतन्त्रता हो ।

संयुक्त राष्ट्रसंघको “सदस्य राष्ट्र” हुनु र “स्वतन्त्र राष्ट्र” हुनु पृथक कुरा हुन । नेपाल अहिलेसम्म स्वतन्त्र भएकै छैन । विभिन्न समयमा असमान सन्धिहरुका कारण नेपाल अहिले पनि भारतको अधिनस्थ र नियन्त्रणमा छ । सन १९५० को सन्धि, कोशी, गण्डकी, माहाकाली र सुगौली लगायतका असमान सन्धिहरु जवरदस्त लादिएका मात्र होईन ज्यूँ का त्यूँ रहेका छन् । ति असमान सन्धिहरु परिवर्तन र संशोधन गर्न भारत दशौं बर्षदेखि अनिच्छुक मात्र होईन यो र त्या बहानामा नेपाललाई मुसा झै खेलाई रहेको छ । नेपाल भारतको अधिनस्थ र गुलाम हुनुको यो नै गतिलो उदाहरण हो ।

हामी सन १८१६ देखि अहिलेसम्म भारतको “गुलाम” थियौं र छौं । सुरक्षा र वैदेशिक नीति हरण भएको भुटान भारतको गुलाम देश हो । भुटान जस्तै नेपाल संयुक्त राष्ट्रसंघको सदस्य भएको मात्र हो । “सदस्य” हुनु र “स्वतन्त्र” हुनु पृथक कुराहरु हुन् । नेपालको शासन व्यवस्था विभिन्न समयका असमान सन्धि, संझौता समेतका आधारमा भारतको पूर्ण नियन्त्रणमा छ । त्यसकारण नेपालको प्रजातन्त्र, लोकतन्त्र तथा जनताको भनिएको शासन भारत नियन्त्रित भएको घाम जत्तिकै छर्लङ्ग छ ।

वि.सं. २००७ सालमा राणाबाट दिल्लीमा खोलिएको सत्ताको साँचो दिल्ली दरबारमै रहेको छ । त्यस समयदेखि दिल्ली दरबारले नेपालमा आफ्नो ईच्छा लादिरहेको छ । त्यसले नेपालको दुई तिहाई भूभाग सन्धिको भरमा भरमा अहिले पनि भारतले आफ्नो कब्जामा राखेको छ ।

अब आन्दोलन नेपालका “गुलाम दल” र तिनका मालिकका रुपमा रहेका “भारत” बिरुद्ध केन्द्रित हुनु पर्छ । नेपालका गुलाम दलहरुलाई बहिस्कार गर्ने मात्र होईन युरोपमा झै गुलामका “शालिकहरु” ढाल्नु पर्दछ । विगतका असमान सन्धिहरु सडकबाटै खारेज गरेर नेपाललाई भौगोलिक रुपमा स्वतन्त्र बनाउने काउण्ट डाउनको समय शुरु भईसकेको छ ।

अठारौं शताब्दिमा युरोप र अमेरिकामा अफ्रिकनहरुलाई दाश बनाउने Winston Churchill लगायतका व्यक्तिहरुको शालिक आज रंग भेदका नाममा धमाधम ढलिरहेका छन् । विश्व परिवेश अनुसार पनि नेपाललाई स्वतन्त्र मुलुक बनाउने समय आईसकेको छ । आँधि बेहरी ल्याउने नेपालीका लागि या “सुनौला” समय हो । अब पनि नेपालीले भारतको दासत्वबाट मुक्त हुने अभियान नचाल्ने हो भने ठूलो ऐतिहाँसिक समय र अवसर गुम्नेछ ।