एमालेमा सभामुखका आकांक्षीहरु बढे, को-को हुन दावेदार ?

१७ पुष, काठमाडौं । सत्ता गठबन्धनमा आएको उलटपलटसँगै एमालेले राष्ट्रपति र सभामुख पाउने भएपछि एमालेभित्र राष्ट्रपति भन्दा बढी सभामुखको आकांक्षीहरु बढेका छन् । प्रतिनिधिसभाको सभामुख नेकपा एमालेले पाउने निश्चित भएसँगै आकांक्षीहरु बढेका हुन् । एमालेका सिनियर नेताहरु मध्ये सभामुखमा चारजना आकांक्षी देखिएका छन् ।

एमालेका उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरुङ, सचिव छविलाल विश्वकर्मा, स्थायी कमिटी सदस्य रघुजी पन्त र विद्या भट्टराईले सभामुखमा दावी गरेका छन् । तर उनीहरुले कही कतै हल्ला खल्ला भने गरेका छैनन । आफू निकट रहेका नेताहरुसँग आफ्नो दावी प्रस्तुत गरेको स्रोतको दावी छ । यीमध्ये पन्त समानुपातिक तर्फबाट निर्वाचित हुन् भने अन्य तीनजना प्रत्यक्ष निर्वाचित हुन् । चारैजनाले सभामुख दाबी गरेपनि अन्तिममा कसलाई सभामुख बनाउने भन्ने टुंगो लागेको छैन ।

राष्ट्रपतिको टुंगो लगाएपछि मात्र सभामुखको टुंगो लगाउने गरी काम भइरहेको एक नेताले बताए । एमाले–माओवादीको सहमति बमोजिम आधाआधा कार्यकाल अर्थात् साढे दुई वर्षका दरले पाँच वर्षमा दुई पार्टीबाट सभामुख बन्ने सहमति भएको भनिएपनि एमालेले सभामुखमा पूरै कार्यकाल दावी गरिरहेको छ । सभामुख पुरुष भए उपसभामुख महिला हुनुपर्ने व्यवस्था छ भने सभामुख र उपसभामुख फरक दलको हुनुपर्ने संविधानमा उल्लेख छ । सबै पक्षलाई हेरेर सभामुखको निर्वाचन हुनेछ । संसद्को अधिवेशन पुस २५ गते आह्वान भइसकेको छ ।

पहिलो बैठक ज्येष्ठ सदस्य पशुपतिशमशेर जबराको अध्यक्षतामा हुनेछ । उनले सभामुखको निर्वाचन भएपछि मात्र आफ्नो पद छाड्नेछन् । उपसभामुखको निर्वाचन नयाँ सभामुखले गर्नेछन् । संसद अधिवेशनमा सबैभन्दा पहिला सरकारले विश्वासको मत लिनेछ । सरकारले विश्वासको मत लिइसकेपछि सभामुखको निर्वाचन हुनेछ । तत्काल कायम भएका प्रतिनिधिसभा सदस्य संख्याको बहुमतबाट सभामुख निर्वाचित हुनेछन् । पहिलो प्रस्तावमा बहुमत प्राप्त भएपछि बाँकी प्रस्तावलाई निर्णयार्थ प्रस्तुत गरिने छैन । कुनै दललाई पनि भेदभाव नगरी सभाको बैठक सञ्चालन गर्ने महत्वपूर्ण जिम्मेवारी सभामुखको हुन्छ ।

सभामुखमा निर्वाचित भएको व्यक्ति पार्टीको क्रियाकलापमा लाग्न नपाउने हुँदा केही नेताहरू सभामुखमा जान मान्दैनन् । सभामुख स्पष्टवक्ता हुनुपर्दछ । कानुनको विषयमा जानकारी राख्नैपर्ने हुन्छ भने न्याय दिने विषयमा सकेसम्म विवेक पु¥याउनुपर्दछ । संसदको बिजनेसलाई सुनिश्चित गर्न लिखित र अलिखित संसदीय नियम र परम्परा पालना गरिन्छ । संसदका नियमलाई निष्पक्ष रूपमा व्याख्या गर्नु, सभाको सुव्यवस्था कायम राख्नु र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको अधिकारलगायत सांसदको अधिकार र विशेषाधिकारको रक्षा गर्नु सभामुखको कर्तव्य हो । सदनको विश्वास जोगाउन सभामुखको काम निष्पक्ष हुनुपर्छ ।

सभामुखले कहिल्यै पनि बहसमा भाग लिँदैनन्, सभामा कुनै विषयमा मतदान हुँदा बराबर भएमा मात्र मतदान गर्छन् र सरकारलाई व्यवस्थित ढंगले अघि बढाउने अधिकार र सबै सदस्यको बहसमा भाग लिने अधिकारलाई सन्तुलनमा राख्न काम गर्ने भएकाले यस्तो सन्तुलित भूमिका भएको व्यक्तिलाई पठाउने एमालेको तयारी छ । त्यतिमात्र होइन पार्टीलाई अप्ठेरो परेको बेला प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष सहयोग गर्ने पनि सभामुखकै भूमिका हुन्छ । ‘एमालेको तर्फबाट सभामुख हुने व्यक्तिले पार्टी हितमा पनि काम गर्नुपर्ने हुन्छ भनेर कसैले भनिरहनु पर्दैन’, एमालेका एक नेताले भने ।

सभामुखले दैनिक कार्यसूचीका विषय राख्दा कार्यव्यवस्था परमर्श समितिको बैठक बोलाएर निर्णय गर्नुपर्दछ । यदि कुनै सदस्यले कुनै विषयलाई लिई तत्काल सदनमा सरकारको ध्यानाकर्षण गर्न खोजे बोल्न दिनुपर्दछ । सभामुखलाई संसदको नियम र विशेषाधिकार विपरीत हुने गरी सदनसमक्ष ल्याइएका प्रस्तावहरूलाई नियमन गर्ने अधिकार छ । सरकारको अनुरोधमा सभामुखले कार्यसूचीमा राखिएको विषय फिर्ता गर्न सक्छन् भने विधेयक पनि फिर्ता गराउन सक्छन् ।

सभामुख प्रतिनिधिसभाको प्रशासन प्रमुख भएकाले यसको समग्र निर्देशन र व्यवस्थापनका लागि जिम्मेवार हुनुपर्ने व्यवस्था छ । व्यवस्थापन समितिको बैठक बोलाई प्रशासनिक कार्यबारे निर्णय गराउने काम सभामुखले गर्दछन् । त्यसकारण एमालेले समन्वयकारी भूमिका भएको व्यक्तिलाई पठाउने तयारी गरेको छ । यसपटक गुरुङ र विश्वकर्मा मध्ये एकजना सभामुख हुने एमालेभित्र चर्चा चलिरहेको छ ।