पूर्वराजाको पोखरा र जनकपुर भ्रमणमा उपस्थित जनसागरको आशय

♥ सञ्चिता पौड्याल ♥

‘राजतन्त्रसहितको लोकतन्त्र’ भन्दै हिन्दुराज्यको एजेण्डालाई सत्ताको लागि सौदावाजीको साधन बनाएका केही फ्याउरे नेता कुर्लिँदै हिँडेको आधारमा किमार्थ होइन, लोकतान्त्रिक गणतन्त्रका भुक्तभोगी जनताले पिल्सिएको मानसिकताका आधारमा राजतन्त्रको औचित्यउपर चासो दिइरहेका छन् ।

राजतन्त्र फर्किने सम्भावनाबारे सत्ताको शिखरमा बहस सेलाएको छैन । राजतन्त्र पुनःस्थापनाको सम्भावनाभन्दा पनि हिन्दुराष्ट्र पुनःस्थापनाको सम्भावना झन् जोडदार बनिरहेको छ । गत पुसमा भएको नेपाली कांग्रेस महासमितिको बैठकका अधिकांश सदस्यहरूले दस्तखत गरेरै नेपालबाट धर्मनिरपेक्षता हटाएर हिन्दुराष्ट्रको रुपमा पुनःस्थापित गर्ने पक्षमा नेपाली कांग्रेस लाग्नुपर्छ भन्ने लिखित मौखिक दुवै आवाज उठाएको बिर्सन सकिन्न । पार्टीका निर्वाचित महामन्त्री एवं बीपी पुत्र डा. शशांक कोइराला नै यस पक्षमा लागेपछि पार्टीभित्र हिन्दुराष्ट्रको आवश्यकताबोध कुन तहमा छ भनी आंकलन गर्न गाह«ो भएन ।

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र गत माघमा पोखरा र हालै तराईका विभिन्न स्थलको भ्रमण गर्ने क्रममा जनकपुर पुग्दा उपस्थित सर्वसाधारणको भीड एवं त्यसले राजतन्त्रको पक्षमा लगाएको गगनभेदी नारा सुनेर वा देखेर सत्ताको चास्नीमा डुबेर डेढसय किलोग्रामसम्मका माला लगाउने नेताहरूमा हडकम्प मच्चिएको छ । ९२ प्रतिशत हिन्दु तथा ओमकार परिवार भएको मुलुकमा विदेशीको निहित स्वार्थमा नेताहरूले अबौं रुपैयाँमा हिन्दुराज्य बेचे र धर्मनिरपेक्ष राज्यको एजेण्डा लादे भन्ने चेतना अब जनस्तरमा ब्यापक भएको छ ।

                                  ♠♠♠♠

राष्ट्रपति गणतन्त्रको सर्वोच्च प्रतिक र गरिमामय संस्था हुनुपर्ने थियो, तर भइरहेको छ राजतन्त्रको अनुयायी । राजतन्त्रको जुत्तामा खुट्टा घुसारेर राजतन्त्रकै पदचिन्हमा हिँडिरहेकी राष्ट्रपति फगत राजतन्त्रको कार्बनकपी हुन पुगिन्, गणतन्त्रको मौलिकता प्रस्तुत गर्न सकिनन् । पूर्व राष्ट्रपतिले त्यसै भनेका होइनन्, ‘गणतन्त्रमा ग्रहण लागेको छ’ । यस्तो भाषण गर्दै उनले आफ्नो भयभीत मानसिकता प्रकट गरेको धेरै समय भएको छैन । वर्तमान सरकारको विरोध गर्ने क्रममा कतिपय नेताहरू भाषणमा ‘यस्तो बेथिति त राजतन्त्रका दिनमा पनि थिएन’ भन्नथालेका छन् । माओवादीकै लडाकूहरू आफ्ना नेताहरूमाथि आक्रोशित हुँदा राजतन्त्र समाप्त गरेकोमा यस्तो उखान हाल्छन्, “बाख्राको पुच्छर काटिदिएर बोकालाई सजिलो ।” सामान्य मानिसको सहज चेतनाले औँला भाँचेर राजतन्त्रकालिन नेपाल र वर्तमान गणतन्त्र नेपालको स्थितिको तुलनात्मक विश्लेषण गर्नथालेका छन् र भन्छन्, “राजतन्त्रले कमाइदिएको नेपाल गणतन्त्रले खाइरहेको छ ।”

गणतन्त्रका फाइदा पनि ठग ब्यापारीले औँल्याएको चुरोट खाँदा पाइने ४ फाइदाजस्तै भएको देखिन्छ । प्रजातन्त्रलाई लोकतन्त्रले खायो । लोकतन्त्रलाई गणतन्त्रले खायो । गणतन्त्रलाई संघीयताले खाइरहेको छ भने संघीयतालाई जातीयताले खाइरहेको छ । यसरी गणतन्त्रका दाजुभाईलाई स्वजातिले नै खाइरहेका छन् । भक्षणको यो श्रृङ्खला सकिएपछि मात्र राजतन्त्रको आवश्यकता अपरिहार्य होलाजस्तो छ ।

मानिसहरूको अद्र्धचेतन मनले राजतन्त्रको विस्तारै खोजी बढाउँदै लगेको देखिन्छ । गणतन्त्रको स्थापनाका फाईदाहरू गिन्ती गराउने फटाहा नेतालाई स्वतन्त्र नागरिकको व्यंग्यात्मक जवाफ हुनेगर्छ— यस्तो गणतन्त्रको फाइदा देखाउनु भनेको चुरोट खानेगर्दा चारवटा फाइदा हुन्छन्, १. घरमा चोर आउँदैन, २. बुढो हुनुपर्दैन, ३. कुकरले टोक्दैन, र ४. मुक्ति पाइन्छ, भनेको जस्तै हो । यसबारे एउटा कथा छ ।

एउटा सूर्ती ब्यापारी आफ्नो मालका यिनै ‘फाइदा’बारे कराएर सुनाउँदै सूर्ती बेच्ने गर्दोरहेछ । जब धुम्रपानविरोधीहरू आएर ब्यापारीको प्रपोगण्डामाथि आपत्ती गर्दै ¥याख¥याख्ती पार्नथाले, तब उसले भनेछ, “मैले साँचो बोलेको छु हजुर । चुरोट खान थालेपछि घरमा चोर आउँदैन भनेको चुरोटको अम्मलीलाई रातभरि खोकी लाग्छ, अनि चोरले पनि घरको मालिक जागै रहेछ भनी चोर्ने साहस गर्दैन । चुरोट पिउन थालेपछि बुढो हुनुपर्दैन भनेको, उमेर हुँदै मानिस रोग लागेर अल्पायुमै मर्छ । कुकुरले टोक्दैन भनेको चुरोट खाने मान्छे कमजोर हुने भएकोले लौरो टेकेर हिँड्नुपर्ने हुन्छ त्यसैले लौरो बोकेको मानिसलाई टोक्न कुकुरले पनि हिम्मत गर्दैन, डराएर भाग्छ । मुक्ति पाउनु भनेको यो संसारका दुःखबाट चाँडै बिदा भईन्छ भनेको हो ।

गणतन्त्रका फाइदा पनि ठग ब्यापारीले औँल्याएको चुरोट खाँदा पाइने ४ फाइदाजस्तै भएको देखिन्छ । प्रजातन्त्रलाई लोकतन्त्रले खायो । लोकतन्त्रलाई गणतन्त्रले खायो । गणतन्त्रलाई संघीयताले खाइरहेको छ भने संघीयतालाई जातीयताले खाइरहेको छ । यसरी गणतन्त्रका दाजुभाईलाई स्वजातिले नै खाइरहेका छन् । भक्षणको यो श्रृङ्खला सकिएपछि मात्र राजतन्त्रको आवश्यकता अपरिहार्य होलाजस्तो छ ।

धेरै समय भएको छैन, बीपी जयन्तीका दिन राजधानीको रत्नपार्क (‘शान्तिबाटिका’) मा सर्वमान्य नेता गणेशमान सिंहको शालिक मुनि गणेशमानकै धर्मपुत्र पी. एल. सिंह, गणेशमानका अभिन्न मित्र खनुपरुदे रामबाबु प्रसाईलगायतका करिब १०० प्रजातन्त्रवादीहरूले एकदिने सांकेतिक अनशन गरेर २०४७ सालको संविधान पुर्नस्थापन गर्नुपर्छ भनी माग गरे । षडयन्त्रको कोपभाजनमा परि भ्रष्टाचारी ठहर भएर जेल सजाय भोगेका नेपाली कांग्रेसका नेता स्व.खुमबहादुर खड्काले कारागारबाट बीपी जयन्तीकै दिन एक वक्तब्य प्रकाशित गरी नेपाली कांग्रेसले बीपी विचारको पुनःबहाली गरेन भने यो पार्टीको अस्तित्व नै समाप्त हुन्छ भनेका थिए ।

अहिलेपनि खुमबहादुर खड्काका अनुयायीहरू कांग्रेसभित्र सल्बलाईरहेका छन् । भनिरहनु नपर्ला, बीपी विचार भन्नाले संवैधानिक राजतन्त्र, बहुदलीय प्रजातन्त्र,जनतालाई समृद्धि दिने आर्थिक विकासको कुरा नै आउँछ। नेपाली कांग्रेसले वरण गरेको राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र र समाजवादमध्ये राष्ट्रियताको सबालमा राजासँग कांग्रेसको सहयोगात्मक सम्बन्ध हुन्छ भन्नुभएको थियो । कांग्रेसका अर्का संस्थापक नेता कृष्णप्रसाद भट्टराई (किसुनजी) ले त, ‘कांग्रेस बीपी विचारबाट पतित भयो, जुन कांग्रेस अहिले अस्तित्वमा छ, त्यो नक्कली कांग्रेस हो’ भनिदिए ।

भारतीय गुप्तचर संस्था ‘रअ’का पूर्वप्रमुख पी. के. हर्मिस थाराकानले केही समयअघि भारतीय अंग्रेजी दैनिक ‘इन्डियन एक्सप्रेस’ मा एक लेख लेखेर, “परिहासजस्तो लागे पनि यदि पूर्वराजाले आपसमा गाँड कोराकोर गरिरहेका राजनीतिक दलहरूलाई मिलाएर राजतन्त्र फर्काउने काम गरे भने नेपालका लागि वेश हुन्छ” (It would be amusing, although good for Nepal, if the former king managed, by raising the specter of a royal return, to bring all the feuding political parties together.) भनेका थिए । उनीमात्र होइन, अहिले कयौं भारतीय र विदेशीहरू राजतन्त्रको औचित्यबारे सोच्न थालेका छन् । तर यो त पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र नै तात्नुपर्ने कुरा हो । उखानै छ, ‘ताप्के ताते मात्र बिँड तात्छ ।’

राजतन्त्र कसरी तात्ने हो, केही थाहा छैन । योचाहिँ निश्चित छ, मन्दिरमा मूर्तिपूजा गरेर र फुल–प्रसाद ग्रहण गरेर राजतन्त्र फर्किन सक्दैन । कतिपय मानिसहरू भन्न थालिसके, राजा ज्ञानेन्द्रलाई नै राजतन्त्र फर्काउन सक्छु भन्ने आत्मबल छैन । उनी राजतन्त्र फर्किन्छ भन्ने भ्रमलाई जोगाइराखेर भ्रमको जगमा आफ्नो बाँकी जीवनको राजसी आकर्षण कायम राख्नमात्र चाहन्छन् ।

तर सत्ता नवमहाराजहरूको पकडमा जकडिएको छ । गणतन्त्रका नाममा चलिरहेको बेथिति बढ्दै जाने हो र मुलुक अर्को अफगानिस्तान वा भेनेजुयला हुनलाग्यो भने त्यो बेला राजतन्त्रको औचित्यको पारो ह्वात्तै बढेर आउने अवश्यम्भावी छ । यसको अर्थ पूर्वराजाले आफ्नो राजगद्दी फर्काउन मुलुकलाई अझ बेथितिमय बनाउन बल गर्नुपर्छ भन्ने होइन ।

तर कोशिश गर्दा असम्भव भने छैन । राजतन्त्र फर्किन्छ वा कुनै न कुनै रुपमा राजतन्त्रको अस्तित्व यस देशलाई चाहिन्छ भन्ने भावना राज्यसत्ताको उपल्लो तहमा अझै विद्यमान छ । बाबुराम भट्टराईले प्रधानमन्त्री हुनेबित्तिकै काठमाडौँको शहीदगेटबाट राजा त्रिभुवनको शालिक हटाएर नारायणहिटी दरबारमा राख्ने क्याबिनेट निर्णय गरेपनि सर्वोच्च अदालतले सो शालिकलाई त्यहाँबाट विस्थापित गर्न नदिनुलाई पनि अर्थपूर्ण रुपमा लिएकै हुन् नागरिकहरूले ।

तर, जसरी राजतन्त्र जान्छ भन्ने कसैलाई विश्वास थिएन, त्यसैगरी राजतन्त्र फर्किने कुरामा पनि विश्वास छैन । समाजको अन्तिम ब्यक्तिहरूले राजतन्त्रको खोजी गरेका छन् । तर सत्ता नवमहाराजहरूको पकडमा जकडिएको छ । गणतन्त्रका नाममा चलिरहेको बेथिति बढ्दै जाने हो र मुलुक अर्को अफगानिस्तान वा भेनेजुयला हुनलाग्यो भने त्यो बेला राजतन्त्रको औचित्यको पारो ह्वात्तै बढेर आउने अवश्यम्भावी छ । यसको अर्थ पूर्वराजाले आफ्नो राजगद्दी फर्काउन मुलुकलाई अझ बेथितिमय बनाउन बल गर्नुपर्छ भन्ने होइन ।

राजधानीको महाराजगञ्जमा १०/१२ घरको फरकमा राजतन्त्रकालका राष्ट्राध्यक्ष र वर्तमान गणतन्त्रका राष्ट्रध्यक्षको निवास छ । तर राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीकी छोरीको बिहेमा र पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रका नातीको ब्रतबन्धमा दुईपटकमात्र यी दुबैको भेट भयो । अहिले दुबै आ–आफ्नै लाइनमा त छन् । तर मुलुकको लथालिङ्ग अवस्था र भताभुङ्ग राजनीतिलाई यी दुबैले कहाँ पु¥याउलान्, त्यो त भविष्यले मात्र बताउँला ।