सार्वजनिक जग्गा अतिक्रमणले स्याङजाको खेलमैदान लोप हुने अवस्था, माले बगरको भविष्य संकटमा

 मोहन गुरुङ

२ माघ, स्याङ्जा । वालिङको मुटु मानिने वालिङ खेलमैदानको भविष्य संकटमा परेको छ । जिल्लाकै पहिचान बोकेका खेलमैदानमा मनामौजी र अव्यवस्थित ढंगले बनेका संरचनाहरुले गर्दा खेलमैदानको अस्तित्व माथि प्रश्नचिन्ह खडा भएको छ ।

जिल्लाकै प्रमुख व्यापारिक केन्द्र वालिङमा अवस्थित वालिङ खेलमैदान ‘भौती बिरौटो’ र ‘माले बगर’ नामले परिचित छन् । जिल्लामा हुने ठूला–साना आमसभा, कोणसभा, मेला–महोत्सव, महायज्ञ, खेलकुद प्रतियोगिता लगायत विभिन्न सार्वजनिक कार्यक्रम आयोजना गरिने खेलमैदानको भविष्य दिनहुँ अन्यौल बन्दै गएको छ ।

खेलमैदान दिनप्रतिदिन खण्डिकरण बन्दै गएको छ । मनामौजी बनाएका र बन्दै गरेका स्थायी र अस्थायी संरचनाले खेलमैदानको सौन्दर्य कुरुप बनेका छन् । विभिन्न संघ–संस्था, क्लब, समूह खेल मैदान हडप्ने होडबाजीमै छन् । सार्वजनिक जग्गा माथिको प्रहारले खेलमैदान लोप हुने अवस्था छन् । महामारी रोग, भुकम्प लगायतका लागि उपयुक्त स्थान मानिने खेलमैदानमा लथालिंग रुपमा बनेका संरचनाले झनै चूनौती थप्दै गएको छ । 

नगरभित्रको सार्वजनिक सम्पत्तिको संरक्षण र सम्बर्धन गर्ने दायित्व नगरपालिकाको भएतापनि नगरको पहलले हालसम्म ठोस नतिजा निकाल्न सकिरहेका छैन । वर्षौदेखिको खेलमैदान विवाद पुनः बढेको छ । आसन्न आठौ वालिङ महोत्सवको महोत्सव स्थल चर्चासँगै सिंगो खेलमैदानकै विवाद उठेको हो । 

केही व्यक्ति र संघ–संस्थाले खेलमैदान परिसरभित्र आफ्नो नामको जग्गा पर्ने दावी गर्दै आएका छन् । वालिङ बहुमुखी क्याम्पस, पूर्णमृत भवानी माध्यमिक विद्यालय, वालिङ ६ का पाण्डेहरु र वालिङका ८ का तिवारीहरुले खेलमैदान भएको ठाउँमा आफ्नो जग्गा रहेको बताँउछन् । आफूहरुसँग लालपूर्जा भएको र वर्षेनी तिरो तिर्दै आएको जनाएको छ ।

खेलमैदानमा बनेको संरचनाहरुमा आफूहरुको जग्गा पर्ने उनीहरुले भन्दै आएका छन् । ‘माले बगर’को जग्गामा स्थानीय सरकारले समाज भवन र मन्दिरहरु निर्माण गर्न दिएको पाइएको छ । स्थानीय, प्रदेश र संघ सरकारको करौडौं लगानी गरेको संरचनाहरुले प्रष्टै बुझाउँछ । बगरमा तमु (गुरुङ) सेवा समिति, मगर समाज समिति, कुँवर समाज जिल्ला कार्यसमिति र नेवार समाजको भवन बनेका छन् । यस्तैगरी फूटबलका दुईवटा प्याराफिट, फूटबल ग्राउण्ड, भलिबल कोर्ट, बास्केटबल कोर्ट लगायतका संरचनाहरु बनेका छन् । केही संरचनाहरु व्यक्ति र सार्वजनिक जग्गा भित्र बनाएइको पाइएको छ । 

‘माले बगरमा’ कसले के बनाए

१. तमु (गुरुङ) समाज भवन

खेलमैदानको पश्चिम भागमा तमु (गुरुङ) समाजको भवन बनेको छ । दुई तला पक्की र माथि ट्रस हालेका भवनको लालपूर्जा रहेको पाइएको छ । जसको कित्ता नम्बर ७७ र क्षेत्रफल करिब ९ आना रहेको पाइएको छ । वालिङ सेवा समाजका अध्यक्ष धनबहादुर गुरुङले समाज भवन रहेको जग्गा सार्वजनिक अन्तर्गत नपर्ने बताए । खडानन्द बगालेसँग किनेको जग्गाभित्र भवन बनाएको दावी गरे । 

२. कुवँर सेवा समाज भवन

गुरुङ समाज भवनसँगै कुँवर सेवा समिति जिल्ला कार्यसमितिको भवन छन् । भवन र त्यसले ओगटेको क्षेत्रफल हेर्दा सार्वजनिक जग्गामा बनेको पाइन्छ । कुँवर समाजको भवन कित्ता नम्बर २९ र क्षेत्रफल करिब ३ आना रहेको पाइएको छ । भवनको पछाडि र बायाँतिर हेर्दा सार्वजनिक जग्गामा संरचना बनेको प्रष्टै देखिन्छ । एकतले र ट्रस्ट हालिएको छ । 

३. मगर समाज भवन

कुवँर सेवा समाज भवनसँगै मगर सेवा समाज वालिङको दुई तले पक्की र ट्रस्ट हालेको भवन बनाइको छ । भवन पूर्ण रुपमा सार्वजनिक जग्गामा बनाइएको छ । यो भवनको कुनै लालपूर्जा र तिरो तिरेको प्रमाण फेला परिएको छैन । समाजका अध्यक्ष विश्वप्रकाश थापाले वालिङ नगरपालिकाको आदेशमा भवन बनाएको बताए । 

४. नेवार समाज भवन

आँधीखोलाको किनारमा नेवार समाज भवन बनाइएको छ । एक तले भवनको कुनै प्राविधिक नापजाँच नभएको पाइएको छ । 

५. फूटबल प्याराफिट

खेलमैदानको पूर्वतिर दुईवटा प्याराफिट बनाइएको छ । खेलमैदानको सौन्दर्यतालाई जिस्क्याउन संरचना बनाएको विभिन्न आरोपहरु आउने गर्छन् । वालिङ नगरपालिकाका प्राविधिक ध्रुव रेग्मीका अनुसार ४० लाख र १२ लाख गरी ५२ लाख रुपैयाँमा दुईवटा प्याराफिट बनाइएको हो । गण्डकी प्रदेशको लागानीमा प्याराफिट बनाइएको हो ।

६. फूटबल ग्राउण्ड

खेलमैदानको मध्येभागमा फूटबल ग्राउण्ड अवस्थित रहेको छ । नवौं राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगितामा महिला फूटबल प्रतियोगिता आयोजनाका लागि दूबो बिछ्याइएको थियो । प्रदेश सरकार, स्याङ्जाका ११ वटै पालिकाहरु र जिल्ला खेलकुद विकास समिति स्याङ्जाले लागानी रहेको थियो । करिब ४२ लाख रुपैयाँ लागानी रहेको खेलमैदानमा प्रदेश खेलकुद विकास समिति गण्डकीले आफ्नो र जिल्ला खेलकुद विकास समितिको अनुमतिबिना कुनै कार्यक्रम नगर्न÷नगराउन भनिएको छ । 

७. भलिबल कोर्ट 

फूटबल ग्राउण्डसँगै भलिबल कोर्ट बनाइएको छ । गण्डकी प्रदेशको ८ लाख र वालिङ भलिबल संघको ४ लाख (नगद र श्रम)मा कोर्ट बनाइएको हो । ३२÷३२ मिटरमा बनेको कोर्टमा तारजाली घेरिएको छ ।

८. बास्केट बल 

भलिबल ग्राउण्डसँगै बास्ककेट बलको कोर्ट बनाइएको छ । प्रदेश खेलकुद परिषद गण्डकीको लागानीमा कोर्ट निर्माण गरिएको हो । जसको लागत ८ लाख रुपैयाँ रहेको छ । 

खेलमैदानभित्र कस्को कति जग्गा ?

१. वालिङ बहुमुखी क्याम्पस

वालिङ बहुमुखी क्याम्पसको कित्ता नम्बर ७८ रहेको १० रोपनी क्षेत्रफल जग्गा खेलमैदान अन्तर्गत रहेको पाइएको छ । क्याम्पसको जग्गा भौतिक संरचना बनाइएको छ ।

२. पूर्णमृत भवानी माध्यमिक विद्यालय

वालिङ १० मा अवस्थित पूर्णमृत भवानी माध्यमिक विद्यालयको नाममा रहेको कित्ता नम्बर १३९, ९१, ९३ र ८४ को करिब ५ रोपनी जग्गा रहेको पाइएको छ । सो जग्गामा पनि संरचना बनेको पाइएको छ ।

३. तिवारी परिवार

कल्पना तिवारी, नारायण तिवारी, गणेश तिवारी, शिव तिवारी र लक्ष्मी तिवारीको नाम रहेको कित्ता नम्बर ८२ भएको करिब ३ रोपनी जग्गामा फूटबल प्याराफिट बनाइएको छ । मुआब्जा दिने सहमतिमा प्याराफिट बनाएतापनि हालसम्म मुआब्जा नपाएको जग्गाधनीहरुको गुनासो रहेको छ । 

४. पाण्डे परिवार

भीम प्रसाद पाण्डे कित्ता नम्बर ८४, ८५, ८७, ८८, भगवती पाण्डे र गोमा पाण्डेको कित्ता नम्बर १७२३, १७२४ र १७२५, णा प्रसाद पाण्डेको १६५८ र विमला पाण्डेको कित्ता नम्बर १६५४ र भुवानी शंकर पाण्डे, चोपनारायण पाण्डे र गंगा पंगेनीको कित्ता नम्बर ८० पर्दछ । पाण्डेहरुको करिब ८ रोपनी जग्गा रहेको पाइएको छ । ३ रोपनीका लागि पहिल्यै खेलमैदानलाई दिइएको र ५ रोपनी गत वर्षको नवौं राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिता सञ्चालनका लागि दिइएको हो । ५ रोपनी क्षेत्रफलमा हरेक वर्ष खेतीपाती गर्दै आएको बताए । खेलकुद प्रतियोगिताको समापन लगत्तै खेललाई पुरानै संरचना फर्काउने लिखित सम्झौता भएपनि हालसम्म कार्यान्वयन भएको छैन । 

के भन्छन् सरोकारवाला

१ कृष्ण खाँण, नगरप्रमुख वालिङ नगरपालिका

नगरप्रमुख कृष्ण खाँणले नगरपालिकाले तत्काललाई व्यक्तिको जग्गा किनेर खेलमैदान बनाउने अध्याय सकिएको बताएका छन् । व्यक्तिको जग्गा किनेर वालिङ बहुमुखी क्याम्पस र पूर्णमृत भवानी स्कुलसँग एकखाले सम्झौता गरेक अगाडी बढ्ने कार्य तत्काललाई सकिएको बताएका हुन् । नगर प्रमुख खाँणले भने, ‘व्यक्तिको जग्गा किन्न खोजेका हौं । मूल्यका कारणले रोकिन प¥यो ।’ जग्गाको मूल्यका कारण तत्काललाई रोकिएको उनले बताए । जग्गावालाहरुले मूल्य हेरफेर गरेर आएमा फेरि प्रक्रिया अगाडि बढाउन सक्ने उनले संकेत दिए । ‘कार्यपालिका सदस्य र जनप्रतिनिधिहरुलाई चित्तबुझ्दो मूल्य आए फेरि प्रक्रिया अघि बढ्छ,’ उनले थपे ।

२. दिलिपप्रताप खाँण

वालिङ नगरपालिका पूर्वप्रमुख दिलिपप्रताप खाँणले खेलमैदानलाई खुल्ला रुपमा छोड्नुपर्ने बताए । खेलमैदानमा अभ्यास गर्ने, साँझ–बिहान हिँडडुल गर्ने, सभासमारोह लगायतका सार्वजनिक कार्यक्रमहरुका लागि खुला रुपमा छोड्नुपर्ने उनले बताए । खेलमैदानका लागि आवश्यक पर्ने जग्गा खरिद गर्नुपर्ने र व्यक्तिहरुलाई मुआब्जा समेत दिनुपर्ने धारण व्यक्त गरे । 

३. भीमप्रसाद पाण्डे

खेलमैदानको नाममा हाम्रो जग्गा कब्जा भएको छ । ८० नम्बर कित्ता रहेको करिब ३ रोपनी जग्गा यस्को उदाहरण हो । वर्षौदेखि मुआब्जा कुरा चल्दै आएको छ । तर कहिले पाउने ? पछिल्लो समय नवौं राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिताका लागि करिब ५ रोपनी खेतीयोग्य जमिन पनि दियौं । काट्नलाई तयारी अवस्थामा रहेको धान मासेर खेल मैदान बनाइयो । नगरपालिकाले किन्ने बहानामा पटक–पटक झुलायो । चलनचल्तीको मूल्यमा दिँदा पनि सहमति जुटेन ।