केन्द्रीय कारगारमा २० हजार कैदी बन्दीको उपचार

२ फागुन, काठमाडौं । नेपालकै सबैभन्दा ठूलो र पुरानो कारागार जगन्नाथदेवल सुन्धारामा सञ्चालित केन्द्रीय कारागार अस्पतालमा छ महिनामा २० हजार कैदी बन्दीले उपचार गरेका छन् ।

नेपालको एक मात्र कारागार अस्पतालमा साउनदेखि पुस मसान्तसम्म १९ हजार नौ सय ९२ कैदी बन्दीले उपचार गरेका छन् । जसमा पुरुष कैदी बन्दी १६ हजार ४९५ र महिला कैदी बन्दी तीन हजार ४९७ रहेका छन् ।

विसं १९७१ मा स्थापना भएको केन्द्रीय कारागार जगन्नाथदेवलमा विसं २०२० सालमा एउटा कोठाबाट कैदी बन्दीको स्वास्थ्य जाँच गर्न सुरु गरिएको थियो । सुरुमा १५ शय्याको अस्पताल सञ्चालनमा ३१ दरबन्दी रहेको अस्पतालले ३० श्ययाको अस्पताल सञ्चालन गर्न ३६ दरबन्दी थप गरेको थियो । क्रमशः अस्पतालको सेवा विस्तार गरिँदै हाल ३० शय्याको अस्पताल सञ्चालनमा आएसँगै अस्पतालमा कर्मचारीको दरबन्दी समेत थप गरिएको छ ।   

अस्पतालका मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा प्रकाश बुढाथोकीले कारागार अस्पतालले पुरुष तथा महिला कैदी बन्दीका लागि छुट्टाछुट्टै वार्ड स्थापना गरेर जाँच गर्दै आएको बताए । कारागार अस्पतालले हाल ओपिडी, ल्याब, एक्सरे, इसिजी, अल्ट्रासाउन्ड, डेन्टल, मनोरोग, छालारोग र आँखा रोगलगायतका रोगको उपचार गर्दै आएको छ । 

सो अस्पतालले बेलाबेलामा कैदी बन्दीका लागि स्वास्थ्य शिविर सञ्चालन गर्नुका साथै कैदीबन्दीलाई खानपान, जीवनयापन, रहनसहनलगायतका कुरासमेत सिकाउँदै आइरहेको छ । कारागार अस्पतालले कारागारभित्र उपचार सम्भव नभएका रोगको उपचारका लागि काठमाडौंभित्रका विभिन्न २३ वटा अस्पतालसँग सम्झौता गरेको छ ।

रोगको प्रकृति हेरेर वीर अस्पताल, त्रिभुवन विश्वविद्यालय शिक्षण अस्पताल, मानसिक अस्पताल, गंगालाल अस्पताल, राष्ट्रिय मिर्गौला प्रत्यारोपण केन्द्रलगायतका २३ वटा अस्पतालमा बिरामी पठाउने गरिएको छ । 

अस्पतालकी प्रशासन प्रमुख रमा घिमिरेले कैदीबन्दीलाई सबै रोगको उपचार कारागारभित्रै गर्नेगरी सेवा विस्तार गर्दै लगेको बताइन् । एघारौँ तहको अधिकृतको नेतृत्वमा ६८ जनाको दरबन्दी रहने गरी अस्पताल सञ्चालनमा छ । कारागार अस्पतालमा विभिन्न रोगका आठ जना विशेषज्ञ चिकित्सकले उपचार गर्ने व्यवस्थासमेत मिलाइएको छ ।

केन्द्रीय कारागारमा हाल तीन हजार ४५० कैदी बन्दी छन् । एक हजार ५०० अटाउने केन्द्रीय कारागारमा हाल दोब्बरभन्दा पनि बढी कैदी बन्दी रहँदै आएका छन् । तीनवटा जेल रहेको केन्द्रीय कारागारको केन्द्र जेलमा एक हजार ८४४, भद्र जेलमा एक हजार १५३ र महिला जेलमा ४५३ कैदी बन्दी रहेका छन् । यसै गरी, बालसुधार गृहमा २२८ र नौ आश्रित बालबालिका रहेका छन् ।

केन्द्रीय कारागार सुन्धाराका कारागार प्रशासक ललित बस्नेतले देशभरका कैदी बन्दी उपचारका लागि काठमाडौँ आउँदा केन्द्रीय कारागारभित्र कैदीबन्दीको संख्या बढेको बताए । देशभरका कैदी बन्दी उपचार गर्न र अड्डा अदालत धेरै राजधानीमा भएकाले आउने चाप बढेको छ । एक शताब्दी इतिहास बोकेको केन्द्रीय कारागार अहिले कैदीबन्दीको चापका कारण साँघुरो बन्दै गएको कारागार प्रशासक बस्नेतले बताए ।

कारागार अस्पतालले कैदी बन्दीको निःशुल्क स्वास्थ्य जाँच गर्दै आएको छ । कैदी बन्दीले निजी अस्पतालमा आफ्नो स्वास्थ्य जाँच गर्न चाहेमा आफ्नै पैसा खर्च गर्नुपर्ने हुन्छ । अस्पतालका बिरामीमा अहिले रुघाखोकी, दम, ज्वरो, टाइफाइड लगायतका बढी विरामी देखिने गरेका छन् ।

यस्तै, केन्द्रीय कारागारमा हाल २५५ जना विदेशी कैदीबन्दी रहेका छन् । विदेशीमध्ये सबैभन्दा बढी भारतीय कैदी बन्दी रहेको कारागार प्रशासक बस्नेतले बताए । भारतीय कैदी बन्दी अधिकांश लागूऔषधका मुद्दा रहेका छन् । भारतपछि चीन र दक्षिण अफ्रिकाका कैदी बन्दी रहेका छन् ।

आठ वर्ष केन्द्रीय कारागार अस्पतालमा रहेर विरामीलाई सेवा प्रदान गरेका नेपाल चिकित्सक संघका पूर्व अध्यक्ष डा केदारनरसिंह केसी साँघुरो ठाँउ र धेरै कैदी बन्दीका कारण विभिन्न रोग देखिएको बताए । राज्यबाट कैदी बन्दीको लागि निःशुल्क उपचार व्यवस्था हुनु सकारात्मक कुरा हो, यसलाई बिस्तारै व्यवस्थापन गर्दै लैजानुपर्छ, डा केसी भने ।

केन्द्रीय कारागार अस्पतालले आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा १६ हजार ८८६, आव २०७८/०७९ मा २२ हजार १४१ र आव २०७९/०८० मा ३४ हजार ३२५ विरामीको उपचार गरेको छ  । सो अस्पतालले केन्द्रीय कारागारबाहेक डिल्लीबजार र नख्खु कारागारका कैदी बन्दीको उपचार गर्नुका साथै औषधि वितरण गर्दै आएको छ ।

यस्तै, शल्यक्रिया र प्रसूति उपचारको समेत व्यवस्था मिलाउन सो अस्पतालले सरकारसँग माग गरेको छ । उक्त अस्पतालले बिरामी कैदी बन्दीको स्वास्थ्य अवस्थालाई ध्यानमा राखेर २४ सै घन्टा सेवा सञ्चालन गर्दै आएको जनाइएको छ ।