किन गले सीईओहरु ?

काठमाडौं । बिग मर्जरको घनचक्करले यतिबेला नेपालको वित्तिय क्षेत्र तरंगित छ । अर्थतन्त्रका जानकार अधिकांशको बुझाई यसले वित्तिय क्षेत्रलाई थप तहसनहस पार्नेवाला छ । कसैकसैलाई भने यो काम नगरी भाको छैन ।

दुई तिहाईको केपी ओली सरकारलाई बिग मर्जर जीवनमरणको सवाल बनेको छ । केही माफिया र घरानियाँ व्यापारीको चाहना अनुरुप गर्न थालिएको बिग मर्जर ओली सरकारको सबैभन्दा ठूलो मुद्धा बनेको छ । ओलीको चाहनालाई शीरमा उचालेर हिंडेका छन् राष्ट्र बैंकका गभर्नर डा. चिरञ्जीवी नेपालले । विगतमा नेपाली कांग्रेसको सरकारले नियुक्त गरेका गभर्नर नेपाल पद जोगाउन ओलीको मोहरा बनेका छन् । यद्यपि बिग मर्जर उनको व्यक्तिगत रुचिको विषय पनि हो । विगतदेखि नै उनी यसको पक्षमा रहेपनि तारतम्य नमिल्दा पछि हटेका थिए ।

भेलामा गभर्नरले चोरी औंला ठड्याउँदै भनेथे – सबै बैंकका कमी कमजोरी हामीसँग सुरक्षित छ । खुरुक्क मर्जरमा जानेगरी लभ गर्न थालिहाल्नुस् । नत्र असार २७ गते जारी हुने मौद्रिक नीतिमा फोर्स मर्जरको प्रावधान राखिने छ । शायद प्रमुख कार्यकारीहरुको कमी कमजोरी भएकाले नै होला सबैजना तैं चूप , मैं चूप ।

कमिशन र भ्रष्ट्राचारमा चुर्लुम्म डुबेको ओली सरकार यस्ता विवादास्पद काम गर्न अग्रसर भएको छ । सर्वसाधारण र साना उद्यमी व्यावसायीलाई यसले के कस्तो प्रभाव पार्छ भन्ने सन्दर्भमा चासो नराखी बिग मर्जर गर्न बाध्य बनाउन खोजिएको छ । यसबारे सरोकारवाला पनि खुलेर बोल्ने अवस्थामा छैनन् ।

मर्जरको मुद्धा वाणिज्य बैंकहरुका लागि सबैभन्दा चासोको विषय हो । विगत एक महिनादेखि राष्ट्र बैंकले यस्तो नीति ल्याउने प्रचार गरिरहेको छ । तर सरोकारवालासँग स्वस्थ्य र खुला छलफल चाहिं गर्न चाहेको देखिएन । यसबारे मुख्य सरोकारवाला भनिएका २८ वाणिज्य बैंकको प्रतिक्रिया धेरैले पर्खेर बसेका थिए । नभन्दै लामो मौनतापछि आज मंगलबार नेपाल बैंकर्स संघको पूर्ण बैठक बस्यो । यसबारे आधिकारिक धारणा सार्वजनिक गर्ने अनुमान गरिएको थियो ।

वैठकपछि संघले जारी गरेको वक्तव्यले फेरि निराश बनाएको छ । बैंकका प्रमुख कार्यकारीहरुले बिग मर्जर नीतिलाई सघाउने निर्णय लिएको छ । यसले वित्तिय समस्यालाई सहज गर्ने भन्दा जटिल बनाउने अधिकांश बैंकरको आवाजलाई संघले बेवास्ता गरेको छ । बैठकले निर्णय ग¥यो – नेपाल राष्ट्र बैंकले लिने नीतिलाई सघाउने । मतलब २८ वटा वाणिज्य बैंकको संख्या घटाएर आधामा झार्ने । गभर्नर नेपालले चाहे अनुुसार बिग मर्जरमा जाने । व्यक्तिगत मात्र होइन संस्थागत रुपमा कुरा गर्दासमेत बिग मर्जरको कडा प्रतिकार गर्ने बैंंकरहरु एक्कासी लल्याकलुलुक गलेका छन् ।

यही असार १२ गते गभर्नर नेपालले वाणिज्य बैंकका अध्यक्ष तथा प्रमुख कार्यकारीहरुलाई पाँच तारे होटलमा भेला गरी असार २६ भित्र मर्जरका लागि संभावित नाम दिन आदेश दिएका थिए । भेलामा गभर्नरले चोरी औंला ठड्याउँदै भनेथे – सबै बैंकका कमी कमजोरी हामीसँग सुरक्षित छ । खुरुक्क मर्जरमा जानेगरी लभ गर्न थालिहाल्नुस् । नत्र असार २७ गते जारी हुने मौद्रिक नीतिमा फोर्स मर्जरको प्रावधान राखिने छ । शायद प्रमुख कार्यकारीहरुको कमी कमजोरी भएकाले नै होला सबैजना तैं चूप , मैं चूप ।

विश्व बैंक र आईएमएफले समेत उनकाे तारिफ गर्थे । तर काम गदै जाँदाका कमी कमजाेरीलाई लिएर एउटा घरानियाँ समुहले उनकाे बैंकिङ क्यारिएर मै धब्बा लगाइदियाे । नियतबस नगरिएको कर्मले यतिबेला कोचरको हुर्मत लिएजस्तै आफ्नो पनि हुर्मत लिने हो कि भन्ने त्रासमा नेपाली सीईओहरु परेको सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ । यही तथ्य बुझेका गभर्नर नेपालले वाणिज्य बैंकका प्रमुख कार्यकारीहरुलाई राम्रैसँग ब्ल्याकमेलिङ गर्न सफल भएको चर्चा अहिले बैंकिङ क्षेत्रमा हुुन थालेको छ ।

हुनपनि नेपालका बैंकिङ क्षेत्रका सीईओहरूकाे अवस्था केलाउने  हाे भने भारतकी कुनै बेलाकी चर्चित बैंकर एवं सीईओ चन्दा काेचरकाे कमजाेरी भन्दा तीन गुणा बढीनै हाेला । आईसीआईसी बैंक की पूर्व सीईओ चन्दा काेचर कुनै समय भारतमा मात्र हाेइन संसारभर चर्चित थिइन । विश्व बैंक र आईएमएफले समेत उनकाे तारिफ गर्थे । तर काम गदै जाँदाका कमी कमजाेरीलाई लिएर एउटा घरानियाँ समुहले उनकाे बैंकिङ क्यारिएर मै धब्बा लगाइदियाे । नियतबस नगरिएको कर्मले यतिबेला कोचरको हुर्मत लिएजस्तै आफ्नो पनि हुर्मत लिने हो कि भन्ने त्रासमा नेपाली सीईओहरु परेको सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ । यही तथ्य बुझेका गभर्नर नेपालले वाणिज्य बैंकका प्रमुख कार्यकारीहरुलाई राम्रैसँग ब्ल्याकमेलिङ गर्न सफल भएको चर्चा अहिले बैंकिङ क्षेत्रमा हुुन थालेको छ ।

वाणिज्य बैंकका प्रमुख कार्यकारीहरु आफ्नो पद जोगाउन गभर्नरको आदेश पालना गर्न तयार भएका छन् । तर भित्र भित्रै भने उनीहरु पूर्ण सन्तुष्ट छैनन् । बिग मर्जरले नेपाली वित्तिय क्षेत्रलाई धरासायी बनाउन सक्ने अवस्था बुझेका उच्च पदस्थ कर्मचारी राष्ट्र बैंकमा पनि छन् । उनीहरु पनि अहिले मर्जर बाध्यकारी भन्दा ऐच्छिक गर्दा प्रभावकारी हुने ठान्छन् । तर गभर्नर नेपाल भने जसरी भएपनि मर्जरमा जान बाध्य बनाउने एकसूत्रीय अभियानमा छन् ।

मलेसियाले सन् २००० मा यस्तै नीति लिएको दृष्टान्त दिने गरिन्छ । तर मलेसियाको अर्थतन्त्र र नेपालको अर्थतन्त्र बीचको अन्तर भने उल्लेख गर्न रुचाइँदैन । अमेरिकामा पनि बैंकको आकार र क्षमता बढाउँदा व्यवस्थापन पक्षमा देखापरेको जटिलता हामीले बिर्सिएका छौं । टू बिग टू फेल । अर्थात धेरै ठूलो संस्था पनि असफल हुने गर्छ । त्यसैले धेरै हौसिने छुट हामीलाई छैन ।

यसका पछाडि उनको व्यक्तिगत रुचिले बढी काम गरिरहेको बुझाई धेरैको छ । साथै ओली सरकारले पनि उनको आकांक्षा पूरा गर्ने वातावरण तयार गरिदिएको छ । बैंकका प्रमुख कार्यकारीको कमजोरी थाहा पाएका उनले भावनात्मक व्ल्याकमेलिङ गरिरहेका छन् । त्यसैले नचाहँदा नचाहँदै पनि गभर्नरको हुकुम तामेली गर्न बैंकरहरु बाध्य भएका हुन् ।

मलेसियाले सन् २००० मा यस्तै नीति लिएको दृष्टान्त दिने गरिन्छ । तर मलेसियाको अर्थतन्त्र र नेपालको अर्थतन्त्र बीचको अन्तर भने उल्लेख गर्न रुचाइँदैन । अमेरिकामा पनि बैंकको आकार र क्षमता बढाउँदा व्यवस्थापन पक्षमा देखापरेको जटिलता हामीले बिर्सिएका छौं । टू बिग टू फेल । अर्थात धेरै ठूलो संस्था पनि असफल हुने गर्छ । त्यसैले धेरै हौसिने छुट हामीलाई छैन ।

गभर्नरको आदेशपछि आज भेला भएका सीईओहरुले बिग मर्जर कठिन भएपनि स्वीकार्न बाध्य भएको बताएका छन् । जबकी कठिन छ भन्ने जान्दाजान्दै हामी किन गलत दिशाको यात्रामा छौं , बढो विचित्रको परिवेश छ । मौद्रिक नीति आउनुअघि नै सबै बैंकले आ– आफ्नो प्रगति विवरण बुझाउने भएका छन् । गभर्नर नेपालले भने झैं असार २६ भित्र आफ्नो प्रेमीप्रेमिकाको विवरण दिन बैंकरहरु सहमत भएका छन् । साथै विभिन्न सुविधा र छुटको माग गर्ने निर्णय बैठकले गरेको छ ।

र याे पनि…...गभर्नर नेपाल र गाउँको मुखिया

बैंकर्सको यो निर्णयले तत्कालका लागि गभर्नर नेपाल र सीईओहरुलाई राहतको अनभूति होला । तर मुलुकको वित्तिय क्षेत्रले भने ठूलो क्षति बेहोर्नुपर्ने हुन सक्छ । नेपालको परिवेश अयन्त्र भन्दा पृथक छ । अमेरिका वा मलेसियासँग दाँजेर हामी अघि बढ्न सक्ने अवस्थामा छैनौं । बिग मर्जरले ठूला र घरानियाँलाई मात्र बल पु¥याउने हो । निमुखा र साना उद्यमी व्यबसायी भने यसबाट थला पर्ने अवस्था आउने छ । त्यसैले जबर्जस्ती मर्जरमा लैजानेभन्दा स्वेच्छिक बनाउँदा नै नेपालको हकमा मर्जर प्रभावकारी र व्यवहारिक हुन सक्छ ।

थप समाचार..…..गर्भनर नेपाल माफिया र बिचौलियाको रक्षाकवच बन्दै, के हाे फोर्सफुल मर्जको भित्री खेल ?