अर्थमा प्रभावकारी देखिएन अर्थमन्त्री पौडेलको कोरटीम

१४ माघ, काठमाडौं । आधा आर्थिक वर्ष बाँकी रहँदै पुष ११ मा उपप्रधानसहित अर्थमन्त्रीको जिम्मेवारीमा पुगेका अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले मन्त्रालय र मातहतका निकायमा आफु अनुकुलको कोरटीम बनाएर संकटग्रस्त अर्थतन्त्रलाई उकास्न नयाँ मापदण्ड बनाएर अगाडी जाने अपेक्षा धेरैले गरेका थिए । नयाँ सरकार बनेपछि सबैभन्दा पहिले अर्थ मन्त्रालय र मातहतका निकायको रुपरेखा परिवर्तन गर्ने प्रचलन पनि हो । यो मन्त्रालय मातहतका विभाग र महाशाखाहरू सरकारका महत्वपूर्ण पार्टपुर्जा हुन् ।

पौडेलले पनि अर्थमन्त्री भएको १० औँ दिनमा नै दुई सचिवको हेरफेर गरेका थिए । उनले मन्त्री भएपछि एमाले निकट मानिएका अर्थसचिवमा तोयम राया र राजश्व सचिवमा डा। रामप्रसाद घिमिरेलाई रोजे । दुवै जना एमालेनिकट कर्मचारीका रूपमा चिनिन्छन् । दुवै सचिव अर्थका अनुभवी पनि हुन् । अर्थ मन्त्रालयमा लामो समय बिताएका रायाले यसअघि भन्सार विभागको महानिर्देशकको जिम्मेवारी पनि निभाइसकेका छन् ।

अर्थ सचिव बन्नुअघि उनी उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयको सचिवमा कार्यरत थिए । अख्तियारको सचिवबाट अर्थ मन्त्रालयको राजश्व सचिव भएर आएका डा। रामप्रसाद घिमिरेले पनि यसअघि अर्थ मन्त्रालयको राजश्व महाशाखाको नेतृत्व थिए । घिमिरे पौडेल अघिल्लो पटक अर्थमन्त्री हुँदा बजेट बनाउने टीमभित्र पनि थिए । यस हिसाबले उनले यी दुईलाई रोजेको हुनुपर्छ । तर, आफुले रोजेका दुईसचिव लिएपनि अर्थमन्त्रीको आर्थिक सुधार योजना बन्न सकिरहेको छैन ।

दुई सचिव फेरेपनि मातहतका निकायमा रहेको अहिलेको टीमप्रति अर्थमन्त्री सन्तुष्ट छैनन् । उनी भागहरुमा पनि चलाउन चाहिरहेका छन् । अर्थमन्त्रालयभित्रै पनि विभिन्न शाखा उपशाखाको जिम्मेवारीमा रहेकाहरुमाथि पनि पौडेलको शंका छ । अर्थ मन्त्रालयका एक कर्मचारीका अनुसार अब भन्सार विभाग, अर्थ मन्त्रालयभित्रका केही महाशाखाको नेतृत्व परिवर्तन गर्ने तयारीमा अर्थमन्त्री पौडेल पुगेका छन् । यसको होमवर्क भइरहेको छ ।

पहिले अर्थ मन्त्रालय अन्तर्राष्ट्रिय समन्वयन महाशाखाको नेतृत्व गरेका र अहिले राष्ट्रिय योजना आयोगमा रहेका धनिराम शर्मा र प्रधानमन्त्री कार्यालयमा रहेका श्रीकृष्ण नेपाललाई अर्थ मन्त्रालयमा ल्याउने तयारी पौडेलको छ । यसका लागि मन्त्रालयबाट बाहिर पठाउनेहरुको व्यवस्थापन मिलाउने काम भइरहेको छ । राजस्वका लागि महत्वपूर्ण निकाय आन्तरिक राजस्व विभाग, ठूला करदाता कार्यालय र भन्सार विभागमा आफुनिकट कर्मचारी पठाउने तयारी पौडेलको छ । आन्तरिक राजश्वमा अहिले दीर्घराज मैनाली रहेका छन् ।

आफु अर्थमन्त्री भएपछि स्वेत पत्रका लागि पौडेलले मुख्यसचिव शंकरदास बैरागीको नेतृत्वमा एक टीम बनाएका थिए । अहिले त्यो टीमले काम गरिरहेको छ । सम्भवतः अर्थमन्त्रीले आगामी साता नेपालको अर्थतन्त्रबारे संसदलाई जानकारी दिनेछन् । त्यो टीममा पूर्वसचिव शिशिरकुमार ढुङ्गाना, रामशरण पुडासैनीलगायतको पनि सहभागिता छ । यी दुवै विष्णु पौडेलको अघिल्लो कार्यकालमा अर्थ मन्त्रालयमा अर्थ सचिव र राजश्व सचिवको जिम्मेवारीमा थिए ।

अहिले सबैभन्दा ठूलो चिन्ता भनेको राजश्वमा छ । राजश्व संकलदर बढाउन उनले ठोस योजना ल्याएका छैनन् । भन्सार प्रशासनको समग्र पूर्वाधारलाई सूचना प्रविधिमैत्री बनाइनुपर्ने विद्यमान अवस्था कायमै छ । भन्सार क्षेत्रमा समस्या के हुन् र त्यसको समाधानका लागि के–कस्ता उपाय अवलम्बन गर्न सकिन्छ भन्नेमा कर्मचारीले खासै भेउ पाइरहेको अवस्था छैन् । बैध व्यापारको उत्थान र चुहावट नियन्त्रण ठूलो समस्याका रुपमा देखिएको छ । भ्रष्टाचार नियन्त्रणमा शून्य सहनशीलताको नीति कागजमा मात्रै सीमित छन् ।

राजश्वमा बृद्धि ल्याउने धेरै काम गर्न बाँकी छन् । भन्सार प्रशासनले सम्पादन गर्ने प्रमुख कार्यका रुपमा रहेको व्यापार सहजीकरण, राजस्व संकलन र सामाजिक हित संरक्षणका दायित्वलाई प्राथमिकतामा राखिएको छैन् । यसले अवैध व्यापार र चोरी निकासी पैठारीबाट हुनसक्ने राजस्व चुहावट नियन्त्रण प्रभावकारी नभएको देखाउँछ । भन्सार प्रशासनको आधुनिकीकरण, विकास र प्रविधियुक्त कार्य प्रणालीले मात्रै व्यापार लागत घटाउन र व्यापार सहजीकरण गर्न सकिने सुझाव विज्ञको छ ।