अहिलेको विकृत राजनीति र समाजको परिप्रेक्षमा देवी शक्तिको प्रसंगलाई कसरी लिने ?

१९ असोज, काठमाडौं । नेपालको राज्यसंयन्त्र प्रजातान्त्रिक हो । सुशासन र कल्याणकारी राज्यको वकालत भइरहन्छ तर व्यवहार त्यस्तो छैन । राज्य संयन्त्रको जताततै भ्रष्टाचार, घूसखोरी, दलाली र कमिसन व्याप्त छ । राज्यसंयन्त्र केही नेताको कब्जामा छ, अरु सबै नेता, कार्यकर्ताहरू तिनैको वरिपरि घुमिरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा आश्विन शुक्ल पक्षमा धुमधामसँग पूजा गरिने देवी शक्तिको उत्पत्ति, गलत पक्षमाथिको विजय आदि प्रसङ्गलाई नजिक राखी विश्लेषण गरेर हेर्दा राम्रो होला ।

अर्को, पछिल्लो समयमा हाम्रो समाजमा महिलामाथि बलात्कार, हत्याहिंसा जस्ता डरलाग्दा विकृति बढिरहेको अवस्थामा पनि दुर्गाको चरित्रलाई मनन गर्नु अति आवश्यक छ । अहिले पछिल्लो समयमा राजनीतिक क्षेत्रले धर्म मान्दैनौँ भन्दै नेपालको मौलिक धर्म संस्कृतिको बेवास्ता गर्ने तर शक्ति आउँछ भनेपछि देवी शक्ति मेरै दाहिना होऊन् भन्ने चाहना राख्ने प्रवृत्तिलाई पनि यही प्रसंगमा विश्लेषणको विषय बनाउन खोजिएको छ । 

वैदिक धर्म अर्थात् सबै प्राणीको समान अस्तित्व स्वीकार्ने व्यवस्थाको विरुद्धमा रहने प्रवृत्ति अर्थात् दानवी प्रवृत्तिमाथि विजय प्राप्त गर्न दैवी युद्धलाई दुर्गाको प्रसंगले देखाएको छ । मार्कण्डेय पुराणको दुर्गा सप्तशतीका अनुसार परापूर्वकालमा वैदिक व्यवस्था चलाउने देवता र त्यसको विरुद्धमा रहेका असुरहरुका बीचमा लामो युद्ध चल्यो । देवताको नेतृत्व उनीहरुका राजा इन्द्रले गरेका थिए भने असुरहरुको नेतृत्व महिषासुरले गरेको थियो । धेरै लामो समय युद्ध चल्यो, देवताहरूलाई महिषासुरले जितेर स्वर्ग, मर्त्य र पाताल तीनै लोकको शासन गर्न लाग्यो ।

यस्तो अवस्थामा देवताहरू असुरहरुलाई जित्न केही उपायको खोजी गर्दै ब्रह्माजी कोमा गए । उपाय आएन, बह्मासहित सबै देवता विष्णु कहाँ गए । त्यहाँ पनि उपाय लाग्ने भएन तब महादेवकहाँ गए । उहाँ गइसकेपछि मन्थन भयो, अलग–अलग रुपमा रहेको शक्ति जति लगाए पनि केही काम लाग्दैन तब सबैको शक्ति एकीकृत गरेर वृहत् शक्तिको सिर्जना गर्नुपर्छ भन्ने निष्कर्ष निस्कियो । त्यसै अनुसार बह्मा, विष्णु, महेश्वर र अरु सबै देवताहरूको शक्ति एकीकृत गरे जसबाट वृहत् शक्ति पुञ्ज तयार भयो । त्यो शक्तिपुञ्ज नारीका रुपमा प्रकट भयो । ती नारीशक्तिलाई सबै देवताले आ-आफ्ना हतियारहरु सुम्पिदिए । सप्तशतीमा यसरी भनिएको छ— अतुलं तत्र तत्तेजः सर्वदेवशरीरजम् । एकस्थं तदभून्नारी व्याप्तलोकत्रयं त्विषा ।। अर्को श्लोकमा यसरी भनिएको छ— सर्व स्वरुपे सर्वेसे सर्वशक्ति समन्विते । भयभ्य त्राहिनो देवी दुर्गे देवी नमस्तुते । अर्थात् सबै स्वरुपमा रहेकी सबैकी तथा सबै शक्ति समन्वित भएकी डरत्रास हटाउने दुर्गादेवीलाई नमस्कार छ । सबै देवताको शक्तिपुञ्ज र सबैका हतियारको शक्तिले परिपूर्ण देवीले महिषासुरको संहार नै गरिन् ।

यहाँ मनन योग्य कुरा के छ भने अवैध रुपमा राज्यको शक्ति लिनु, भ्रष्टाचार, घूसखोरी, दलाली, कमिसन सबै राक्षसी प्रवृत्ति हुन् । नारीमाथि हुने बलात्कार, हत्या दानवी व्यवहार हुन् । यी व्यवहारले सर्वे भवन्तु सुखिन, सर्वे सन्तु निरामया... । अर्थात् सबै सुखी होऊन्, सबै निश्चिन्त होऊन् भन्ने कुरा कहिल्यै पूरा हुँदैन । तसर्थ देशमा राज्यसंयन्त्रबाटै व्याप्त हुँदै गएका दानवी व्यवहारलाई व्यक्ति, व्यक्तिको एकल लडाइँले सम्भव छैन, त्यसका लागि सबै जनता, बौद्धिक वर्ग, कवि, लेखक, वकिल, नागरिक अभियन्ता, दानवी व्यवहार मन नपराउने राजनीतिक व्यक्तिहरू सबै एक भएर लाग्नुपर्छ भन्ने सन्देश दुर्गा पूजाले दिन्छ । त्यसो गर्यो भने मात्रै प्रजातन्त्र, सुशासन, समानता सबै प्राप्त हुन्छ ।

पछिल्लो समय डरलाग्दो गरी बलात्कार र हत्याहिंसाजस्ता क्रूर दानवीय प्रवृत्ति बढिरहेका छन् । हामीले दुर्गा भवानीको आस्थाका साथ पूजा गरिरहँदा त्यस दानवीय प्रवृत्तिलाई परास्त गरेर नारीहरू निश्चिन्त रहने अवस्था सिर्जना गर्न देवीको उत्पत्ति र शक्ति प्राप्त गरेको अवस्थालाई मनन गर्नुपर्छ । होइन भने हामीले जति आस्थाका साथ पूजा गरे पनि केही उपलब्धि हात लाग्ने छैन । धर्म, आस्था, अध्यात्म मान्छेको जीवनचर्यासँग जोडिएर अगाडि बढेन भने त्यसको केही अर्थ रहँदैन । वेदले यो मेरो, यो अर्को, यसलाई गल्ती गरे पनि माफी दिनुपर्छ भन्दैन, चाहे जसले होस् गल्ती गरेमा दण्डको भागीदार बन्नैपर्छ । अहिलेको अवस्थामा जस्तो हत्या, हिंसा  बलात्कार बढिरह्यो र हामी आँखा चिम्लेर बसिरह्यौँ भने सबैभन्दा शिष्ट, धार्मिक नेपाली समाज सबैभन्दा विकृत र दुःखी बन्दै जानेछ । अपराधी त अपराधी भइहाल्यो उसका बाआमा, दिदीबहिनी दुःखको आगोमा जल्दै जानेछन् ।

पीडितका परिवार मात्रै होइन समग्र समाज नै दुःखी बन्दै जानेछ । जघन्य अपराधलाई नजरअन्दाज गरेर धर्म बढ्दैन, आस्था बढ्दैन । अझ नेपाली समाजको अन्तिम गन्तव्य भनेको आफूसँग भएको स्रोतसाधनको उचित उपयोग गरेर अधिकतम सुखी हुने र अन्तिममा मोक्ष अर्थात् निर्वाण प्राप्त गर्ने हो । त्यसलाई प्राप्त गर्न वेदले देखाएको द्यौः शान्तिरन्तरिक्ष गुँ शान्तिः पृथ्वी शान्तिरापः शान्तिरोषदयः शान्तिः वनस्पतयः शान्तिर्विश्वेदेवाः शान्तिर्ब्रह्म शान्तिः सर्व गुँ शान्तिः शान्तिरेव शान्तिः सामाशान्तिरेधी । अर्थात् देवलोकमा शान्ति, पृथ्वीमा शान्ति, जलमा शान्ति, औषधिमा शान्ति वनस्पतिमा शान्ति, विश्वेदेवमा शान्ति, ब्रह्ममा शान्ति तथा सबैमा शान्ति हुनुपर्छ तव मात्रै मानिस सुखी हुनसक्छ भन्ने हो । यी कुनैमध्ये एकमा अशान्ति भयो भने मान्छे शान्तसँग रहन सक्दैन भन्ने वेद वचन हो । यसलाई हामी सबैले बचाउनु अति आवश्यक छ । 

पछिल्लो समय राजनीतिक नेताहरूले धर्म मान्दैनौँ भन्दै नेपाली संस्कृतिको बेवास्ता गर्ने तथा कतिले त अपमान नै गर्दै आएका छन् । राजनीतिक लाभका लागि धर्मको संरक्षक नै भएको अभिनय पनि गर्दै आएका छन् । यसो गर्दा विधर्मीहरु बढी उत्साहित हुँदै आएका छन् । उनीहरुले सोझा, गरिब जनतालाई धर्म परिवर्तन गर्न प्रोत्साहित गर्दै अएका छन् । यति मात्रै होइन हाम्रो मौलिक धर्मप्रति अपमान गर्ने, धर्माधिकारीहरूलाई हेप्ने काम पनि हुन थालेको छ । अर्को, हाम्रो नेपाली मौलिक धर्म संस्कृति नै मान्नेहरूले पनि पछिल्लो समय बलि प्रथाको विरोध गर्ने नाममा नेपाली परम्परागत संस्कृति विकृत र अति कलुषित थियो र अझै पनि त्यस्तै छ भन्ने गरी प्रचार गरिरहेका छन् । मांसाहारको गर्नु राम्रो हुँदैन, अझ विश्व जननी देवीलाई बली आवश्यक छैन भन्नु राम्रै हो तर देवीका अनेक स्वरुपको वर्णन देवी भागवत तथा दुर्गासप्तशतीमा छ र त्यसै आधारमा विभिन्न भावमा पूजा गर्ने प्रक्रिया छ भन्ने कुरालाई वास्ता नगरेको देखिन्छ । नेपालमा शैव र शक्तिको भूमि नै हो, जसले गर्दा यहाँ तन्त्र शक्तिको सर्वाधिक अभ्यास क्षेत्र पनि हो ।

नेपालका धेरै जातजातिहरूले शिव र शक्तिको पूजा गर्न तन्त्र विधिको उपयोग गर्छन् । उनीहरुले बलि दिनु कमी हुन सक्ला तर अपराध होइन । नेपाली समाजको अवस्था अरु समाजको भन्दा फरक छ । कतिपयले शक्तिको पूजामा बलि दिने काममा नजिक भए पनि अरु बेला अहिंसक छन् । ब्राम्हणमा पनि केही दशकअघि कुल पूजामा बलि दिने चलन देखिन्छ । यो उनीहरुको मूर्खता होइन, उनीहरुले धर्मको मर्म नजान्ने मूढ बुद्धि भएका थिएनन् । उनीहरुले पनि कुल पूजा तन्त्र विधि र वैदिक दुवै विधिले गर्थे तर अरु बेला उनीहरू अहिंसक नै थिए । तसर्थ बलि प्रथाको विरोध गर्ने नाममा नेपाली संस्कृति